Ένα από πιο πολυσυζητημένα δυστυχήματα των τελευταίων χρόνων: στις 23 Ιουνίου 2023, το υποβρύχιο ή πιο σωστά, η υποβρύχια κάψουλα, Titan της εταιρείας OceanGate, ανατινάχθηκε (κατέρρευσε εκ των έσω) με τραγικό τρόπο, σκοτώνοντας και τους πέντε δισεκατομμυριούχους επιβαίνοντες, οι οποίοι είχαν πληρώσει για μια ιδιωτική περιήγηση στα συντρίμμια του Τιτανικού. Η καταστροφή προκάλεσε σοκ σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας επείγουσα έρευνα για τα συντρίμμια του υποβρυχίου στον βυθό του Ατλαντικού, καθώς η επιστημονική κοινότητα προσπαθούσε να εξηγήσει τα αίτια της καταστροφικής αποτυχίας.

Αν σας αρέσουν τα ερευνητικά ντοκιμαντέρ και αν σας συναρπάζει το πώς μια ιστορία υπερεπένδυσης στον τουρισμό πολυτελείας κατέληξε σε τεχνολογική ύβρη και ανθρώπινη τραγωδία, δεν έχετε παρά να μπείτε στα βαθιά νερά του «Titan: The OceanGate Disaster». Προσεγγίζοντας το πριν και το μετά του μοιραίου ταξιδιού του υποβρυχίου που είχε την ονομασία «Τιτάνας» και καταδυόταν στον ναυαγισμένο Τιτανικό, το ντοκιμαντέρ του Netflix φέρνει στο φως την κουλτούρα εξαπάτησης της εταιρείας που το δημιούργησε. Μια κουλτούρα που έθετε τα κέρδη σε προτεραιότητα έναντι της ασφάλειας και της επιστημονικής ακεραιότητας.

Στο επίκεντρο της ιστορίας του ντοκιμαντέρ βρίσκεται το ενδελεχές πορτρέτο του Στόκτον Ρας, του αυτοαποκαλούμενου ανεξάρτητου διευθύνοντος συμβούλου της OceanGate, του οποίου η αδυσώπητη φιλοδοξία επισκίασε τελικά τη λογική, οδηγώντας σε καταστροφικές συνέπειες. Το τεχνολογικό αφήγημα του ιδρυτή της OceanGate ως οραματιστή εξερευνητή και πρωτοπόρου εφευρέτη ξετυλίγεται ενώ η ταινία εξερευνά την ταραχώδη οκταετή ιστορία της εταιρείας, η οποία παραπέμπει ευθέως στην επικίνδυνη εμμονή της Αμερικής με την επιχειρηματικότητα. Με κάθε τίμημα.

Ένα ριψοκίνδυνο εγχείρημα

Το υποβρύχιο Titan, που χάθηκε πριν από δύο χρόνια, φιλοξενούσε εντός του πέντε άτομα. Ανάμεσα στους επιβαίνοντες βρισκόταν και ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της OceanGate, Στόκτον Ρας. Ελάχιστες ώρες μετά την κατάδυση, η επικοινωνία χάθηκε. Ακολούθησαν ημέρες διεθνών ερευνών και εικασιών, μέχρις ότου επιβεβαιώθηκε ότι το σκάφος είχε καταρρεύσει λόγω της πίεσης, σκοτώνοντας ακαριαία τους επιβαίνοντες.

Το ντοκιμαντέρ δεν εστιάζει μόνο στα γεγονότα, αλλά επιχειρεί μια βαθύτερη ανάλυση του χαρακτήρα του Ρας, και των επιλογών που, εν γνώσει των κινδύνων, έθεσαν την «πρόοδο» πάνω από την ασφάλεια. Διαβάζουμε σε διάφορα άρθρα ότι ο Ρας παρουσιάζεται ως ένας σύγχρονος «πρωτοπόρος», αλλά και ως ένας άνθρωπος εμμονικά προσηλωμένος στην ιδέα της τεχνολογικής καινοτομίας χωρίς συμβιβασμούς (εν έχουμε παρά να διαπιστώσουμε με την προβολή της ταινίας στην ελληνική πλατφόρμα του Netflix πως οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ προσεγγίζουν την αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία του). Χαρακτηρίζεται έως και οριακά ψυχοπαθής, επικεντρωμένος στη φήμη παρά στην ασφάλεια του εγχείρηματός του, ενώ δεν εμπιστευόταν τις διαδικασίες πιστοποίησης και δήλωνε ότι «η πιστοποίηση είναι για δειλούς». Εκτός από τις προειδοποιήσεις των εργαζομένων που δεν έλαβε υπόψη του, στην ταινία αναλύεται και η σφοδρότητα της έκρηξης, η στιγμιαία έξαρση των δεσμών που καταρρέουν κάτω από 6000 PSI.

Σκληρές αποκαλύψεις

Ο Μαρκ Μονρό, γνωστός για τα ντοκιμαντέρ «Icarus» και «The Cove», σκηνοθετεί ένα χρονικό που συνδυάζει αρχειακό υλικό, συνεντεύξεις από πρώην υπαλλήλους της εταιρείας, ηχητικά ντοκουμέντα και επιστημονικές εξηγήσεις. Μέσα από τις διάφορες μαρτυρίες αναδεικνύονται τα προειδοποιητικά σημάδια για την τραγωδία: μηχανικοί και ειδικοί είχαν εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για την καταλληλότητα του σκάφους, ιδιαίτερα για τη χρήση ανθρακονημάτων στο κύτος — υλικό ελαφρύ αλλά απρόβλεπτο σε συνθήκες υψηλής πίεσης.

«Titan: The OceanGate Disaster» @Netflix, Becky Kagan

Η πιο σοκαριστική αποκάλυψη ίσως είναι η συστηματική υποβάθμιση αυτών των ανησυχιών από τη διοίκηση της OceanGate. Αντί να ακολουθήσει τη συνήθη διαδικασία πιστοποίησης και δοκιμών, η εταιρεία επέλεξε να κινηθεί «εκτός πλαισίων», υποστηρίζοντας πως η καινοτομία συχνά απαιτεί ρήξη με τις καθιερωμένες πρακτικές.

Η τεχνολογική ύβρις

Το Titan, σύμφωνα με τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ, αντιπροσώπευε μια φιλοσοφία όπου η πρόοδος και η δημοσιότητα υπερτερούσαν της ανθρώπινης ζωής. Ο Ρας, όπως αποκαλύπτεται, είχε δηλώσει σε συνέντευξή του πως «αν ακολουθείς όλους τους κανόνες, δεν καινοτομείς ποτέ». Η ίδια φράση επιστρέφει σαν σκοτεινός οιωνός καθώς ξετυλίγεται η ιστορία.

Πέρα από την καταγραφή των γεγονότων, το ντοκιμαντέρ αγγίζει και υπαρξιακά ερωτήματα: Ποιο είναι το τίμημα της πρωτοπορίας; Πού σταματά η έρευνα και πού αρχίζει η ματαιοδοξία; Και σε ποιο βαθμό ο ανθρώπινος εγωισμός βαφτίζεται ως «πρόοδος» και συγκαλύπτεται. Τραγική στιγμή; Ο ξαφνικός κρότος που ακούγεται σημαίνοντας τον θάνατο πέντε ανθρώπων.

 Σεβασμός στα θύματα

Το ντοκιμαντέρ δεν ξεχνά πως στο επίκεντρο του δυστυχήματος βρίσκονται πέντε χαμένες ζωές: ένας πολυεκατομμυριούχος ερευνητής, ένας πατέρας με τον νεαρό γιο του, ένας θρυλικός δύτης, και ο ίδιος ο Ρας.

Ο Χάμις Χάρντινγκ, 58 ετών, ήταν Βρετανός επιχειρηματίας, πιλότος και εξερευνητής, ιδρυτής της Action Group και πρόεδρος της Action Aviation. Είχε συμμετάσχει σε πολλές αποστολές, όπως πτήσεις στο διάστημα με την Blue Origin και καταδύσεις στο βαθύτερο σημείο του ωκεανού, το Challenger Deep. Κατείχε τρία ρεκόρ Γκίνες και ήταν μέλος του The Explorers Club.

Ο 48χρονος Σαχζάντα Ντάγουντ ήταν επιφανής επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, αντιπρόεδρος της Engro Corporation και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του SETI Institute. Κατείχε πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο Μπάγκιγχαμ και μεταπτυχιακό στη διαχείριση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων από το Πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφειας. Ο 19χρονος γιος του, Σούλεμαν, ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Στραθγκλάιντ στη Γλασκώβη. Σύμφωνα με την οικογένειά του, ο Σούλεμαν ήταν διστακτικός να συμμετάσχει στην αποστολή, αλλά το έκανε ως δώρο στον πατέρα του για την Ημέρα του Πατέρα.

Ο Πολ-Ενρί Ναρζολέ, γνωστός ως ο «Κύριος Τιτανικός», ήταν Γάλλος πρώην αξιωματικός του ναυτικού με ειδίκευση στο ναυάγιο του Τιτανικού. Είχε πραγματοποιήσει πάνω από 35 αποστολές στο ναυάγιο και είχε επιβλέψει την ανάκτηση χιλιάδων αντικειμένων. Ήταν διευθυντής υποβρύχιων ερευνών για την RMS Titanic Inc. και θεωρούνταν αυθεντία στον τομέα του.

Τέλος, ο 61χρονος Ρίτσαρντ Στόκτον Ρας ήταν συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της OceanGate, της εταιρείας που ανέπτυξε και διαχειριζόταν το υποβρύχιο Titan. Απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και με μεταπτυχιακές σπουδές στο UC Μπέρκλεϊ, ξεκίνησε την καριέρα του ως μηχανικός δοκιμών πτήσης στην «Μακντόνελ Ντάγκλας». Το 2009 ίδρυσε την OceanGate με στόχο την εμπορική εκμετάλλευση της εξερεύνησης των ωκεανών. Ήταν παντρεμένος με τη Γούεντι Ρας, απόγονο του ζεύγους Στράους που χάθηκε στο ναυάγιο του Τιτανικού το 1912.

Με σεβασμό, αλλά χωρίς ωραιοποιήσεις, η ταινία δίνει φωνή στις οικογένειες και αποτυπώνει τη συναισθηματική διάσταση της απώλειας. Κάθε αναφορά σε αυτούς δεν γίνεται για να συγκινήσει, αλλά για να υπογραμμίσει τι διακυβεύεται όταν η ασφαλής χρήση της τεχνολογίας υποτιμάται.

Ένα ντοκιμαντέρ-καμπανάκι κινδύνου

Το «Titan: The OceanGate Disaster» δεν συνιστά απλώς το χρονικό μιας σύγχρονης ναυτικής τραγωδίας. Είναι ένα προειδοποιητικό καμπανάκι για το μέλλον της τεχνολογικής εξερεύνησης, ιδίως όταν αυτή αναλαμβάνεται από ιδιωτικούς φορείς, χωρίς ρυθμιστικό έλεγχο και πλαίσιο. Σε μια εποχή όπου ο διαστημικός τουρισμός, οι καταδύσεις σε μεγάλα βάθη και οι «εμπειρίες υπερβατικών ορίων» γίνονται μέρος της κανονικότητας και το λεγόμενου τουρισμού πολυτελείας, η ιστορία του Titan υπενθυμίζει πόσο κοντά βρισκόμαστε πάντα οι άνθρωποι στην ύβρη, ενώ η φύση έχει τους δικούς της κανόνες που δεν πρέπει να παραβλέπουμε.

Δείτε το τρέιλερ:

YouTube thumbnail

 INFO Το ντοκιμαντέρ «Titan: The OceanGate Disaster» πραγματοποίησε την Παρασκευή 6 Ιουνίου την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Tribeca Festival. Θα είναι διαθέσιμο στην πλατφόρμα του Netflix από τις 11 Ιουνίου.