Με μια ξαφνική στροφή, η οποία ερμηνεύτηκε από την αντιπολίτευση ως απόπειρα αλλαγής ατζέντας από το διαβρωτικό σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, η κυβέρνηση αυστηροποίησε τη στάση της στο Μεταναστευτικό.

Η Βουλή μετατράπηκε σε πεδίο μάχης με αφορμή την τροπολογία που κατέθεσε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης για την τρίμηνη αναστολή χορήγησης ασύλου σε όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα με πλωτά μέσα από τη Βόρεια Αφρική. Η ρύθμιση ψηφίστηκε με 177 «ναι» από τη ΝΔ, την Ελληνική Λύση και ανεξάρτητους βουλευτές και καταψηφίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ, τη Νέα Αριστερά και την Πλεύση Ελευθερίας, ενώ το ΠαΣοΚ και η Νίκη δήλωσαν «παρών».

Σοβαρές ενστάσεις για την αναστολή των αιτήσεων ασύλου, επειδή καταπατώνται διεθνείς συμβάσεις, εξέφρασαν η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, ο ευρωπαίος επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ο Συνήγορος του Πολίτη. Παρέμβαση στο θέμα έκανε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος θεωρεί ότι η κυβέρνηση «ορμπανίζει».

Το μήνυμα και οι Βρυξέλλες

Κυβερνητικές πηγές διευκρίνιζαν ότι με τη νέα διάταξη δεν επιδιώκεται να διαταραχθεί η σχέση της χώρας με διεθνείς θεσμούς, αλλά να σταλεί ένα μήνυμα προς τα κυκλώματα των διακινητών ότι η Ελλάδα δεν θα είναι ένας εύκολος προορισμός για τους παράτυπους μετανάστες. Επιπλέον, οι ίδιες πηγές διευκρίνιζαν ότι οι ενέργειες της κυβέρνησης γίνονται σε πλήρη συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πράγμα που επιβεβαίωσε και ο εκπρόσωπός της για θέματα Μετανάστευσης Μάρκους Λάμερτ, ο οποίος δήλωσε ότι η Κομισιόν γνώριζε τα σχέδια της ελληνικής κυβέρνησης και ότι η κατάσταση στη Λιβύη είναι ανησυχητική και εγκυμονεί κινδύνους για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Αντιθέτως, ο επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Μάικλ Ο’Φλάχερτι κάλεσε τα μέλη του ελληνικού Κοινοβουλίου να καταψηφίσουν την τροπολογία, καθώς, όπως ανέφερε, «εγείρονται ζητήματα συμμόρφωσης με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι εκτός ΝΔ που αντιδρούν.

Στο εσωτερικό της «γαλάζιας» Κοινοβουλευτικής Ομάδας υπήρξαν κεντροδεξιοί βουλευτές που αισθάνθηκαν άβολα με την ακραία, σύμφωνα με την εκτίμησή τους, ρητορική Πλεύρη και την εξαγγελία για τις μειωμένες μερίδες φαγητού και το διεμήνυσαν στο Μέγαρο Μαξίμου. Προκειμένου να μην βρεθεί ενώπιον δυσάρεστων εκπλήξεων, το πρωθυπουργικό επιτελείο αποφάσισε να μιλήσει στη Βουλή ο Γιώργος Γεραπετρίτης ώστε να χαμηλώσουν οι τόνοι.

Μέτωπο με Βενιζέλο

Η παρέμβαση του υπουργού Εξωτερικών καθησύχασε τους βουλευτές της ΝΔ, άνοιξε ωστόσο μέτωπο με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος είχε ήδη εκδώσει ανακοίνωση στην οποία τόνιζε ότι η «εύκολη και ανεπίγνωστη» επίκληση του άρθρου 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ισοδυναμεί με εφαρμογή του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας. «Αυτό θέτει ζήτημα υψίστης σημασίας για την υπόσταση του κράτους δικαίου στη χώρα μας και τον σεβασμό θεμελιωδών υποχρεώσεών της κατά το διεθνές δίκαιο» ανέφερε.

«Τρέφω μεγάλο σεβασμό στον κ. Βενιζέλο και στην επιστημονική του κατάρτιση και σοφία», απάντησε ο Γ. Γεραπετρίτης, αλλά, συνέχισε, «εδώ υπάρχει μια σχετική σύγχυση. Δεν έχει ενεργοποιηθεί το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά συντρέχουν οι προϋποθέσεις του ώστε να υπάρξουν παρεκκλίσεις από συγκεκριμένα άρθρα της Σύμβασης».

Και διερωτήθηκε: «Είναι δυνατόν μια δημοκρατικά νομιμοποιημένη κυβέρνηση να προχωρήσει σε κήρυξη κατάστασης πολιορκίας επικαλούμενη το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;». Επιπλέον, σημείωσε ότι το επίμαχο ευρωπαϊκό άρθρο χρησιμοποιήθηκε από δέκα ευρωπαϊκά κράτη την εποχή της πανδημίας για να ληφθούν μέτρα προστασίας των πολιτών.

«Το νέο μέτρο είναι γεμάτο τρύπες»

«Η ποιότητα του κράτους δικαίου, όταν μειώνεται για τους αλλοδαπούς, θα μειωθεί μοιραία και για τους ημεδαπούς» τόνισε ο κ. Βενιζέλος στο «Βήμα». «Στη νομολογία του Στρασβούργου, η μεταχείριση των εισερχομένων παρανόμως σε μια χώρα κρίνεται πρωτίστως με βάση το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που απαγορεύει τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση» αναφέρει, επισημαίνοντας ότι αυτό το δικαίωμα δεν αναστέλλεται, ακόμη κι αν ενεργοποιηθεί το άρθρο 15 της Σύμβασης για την παρέκκλιση.

«Το νέο μέτρο», συνεχίζει, «είναι γεμάτο τρύπες και παραβιάζει θεμελιώδεις αρχές, όπως η δικαστική προστασία, η δίκαιη δίκη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και αφού διαπράχθηκαν αυτές οι παραβάσεις, η κυβέρνηση αναφέρει στην αιτιολογική έκθεση ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 της Σύμβασης. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό. Για να παρεκκλίνεις από το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, απαιτείται πόλεμος ή κίνδυνος για τη ζωή του έθνους» τονίζει και ερωτά: «Αλήθεια, επειδή ήρθαν 2.000 μετανάστες, δικαιολογείται αυτή η παρέκκλιση; Η κυβέρνηση θεωρεί πως πρέπει να “ορμπανίζει” και για τον λόγο αυτόν προχώρησε στην επιβολή κυρώσεων στον Χαφτάρ αντί να επιδιώξει μια συμφωνία μαζί του. Ο Χαφτάρ διαθέτει πολλούς τρόπους για να εξασφαλίσει χρηματοδότηση και φαίνεται να γελάει μαζί μας» αναφέρει, ασκώντας κριτική στη «ρητορική» προσέγγιση της κυβέρνησης, ενώ χώρες όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Ρωσία «λειτουργούν πρακτικά και έχουν θέσει τον Χαφτάρ υπό πλήρη έλεγχο».

Στη γραμμή Βενιζέλου κινήθηκε και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε σχετική ανακοίνωσή της.

Το πρόβλημα με τη διαχείριση

Η κυβέρνηση δεν έδωσε συνέχεια σε αυτή την αντιπαράθεση, ωστόσο επιμένει στην αυστηρή φύλαξη των συνόρων, καθιστώντας υπεύθυνη τη Λιβύη για τυχόν απώλειες ζωών στα υπερφορτωμένα σκάφη που φεύγουν από τα λιμάνια της. Οι ροές από τη Λιβύη προς την Κρήτη δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας, ενώ το νησί δεν μερίμνησε να έχει τις απαραίτητες υποδομές όπως στις υπάρχουσες δομές φιλοξενίας σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Η κυβέρνηση δεν θέλει να δημιουργηθεί μια εικόνα ευνοημένων περιοχών και έτσι οι μετανάστες απομακρύνονται από την Κρήτη με το σταγονόμετρο, μολονότι αυτό συνεπάγεται άθλιες συνθήκες διαβίωσης για όσους μένουν πίσω. Οι υπόλοιποι, μέχρι στιγμής, κατευθύνονται στην κλειστή δομή της Μαλακάσας, χωρητικότητας 3.471 θέσεων.

Συνολικά, η χωρητικότητα όλων των δομών της χώρας είναι 120.000 θέσεις και αυτή τη στιγμή οι περίπου 60.000 είναι κατειλημμένες. Αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός ροών, υπολογίζεται ότι μέχρι τον Οκτώβριο οι δομές δεν θα μπορούν να δεχθούν άλλους.

Γιατί δεν είναι μόνο αυτοί, «αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν ήδη 20.000 παράτυποι μετανάστες στη χώρα μας, οι οποίοι αν συλληφθούν θα σταλούν σε κέντρα κράτησης και φιλοξενίας, οι δομές μας δεν είναι σε θέση να φιλοξενήσουν ούτε τους μισούς» παρατηρεί ο Βασίλης Χρονόπουλος, νομικός και ειδικός σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου. Επισημαίνει, ακόμα, ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει τις κατάλληλες δομές για να εφαρμόσει μια σκληρή μεταναστευτική γραμμή και αυτό θέτει σοβαρά ζητήματα αξιοπρεπούς διαβίωσης, κάτι που έχει ήδη «χαρίσει» στην Ελλάδα αρκετές καταδίκες ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Το σενάριο αιτήματος για χρηματοδότηση

Σε ό,τι αφορά το κόστος κατασκευής και λειτουργίας των κέντρων φιλοξενίας που σκοπεύει να δημιουργήσει η κυβέρνηση στην Κρήτη για να υποστηρίξει την τροπολογία, ο Β. Χρονόπουλος επισημαίνει ότι δεν θα χρηματοδοτηθούν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Παρ’ όλα αυτά, δεδομένης της αύξησης των ροών, ενδέχεται να ζητηθεί νέα έκτακτη χρηματοδότηση.

«Αυτό όμως για να γίνει, θα πρέπει να είναι μία από αυτές τις δομές που περιγράφει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αν η ελληνική κυβέρνηση επιλέξει να δημιουργήσει ένα υβρίδιο, η χρηματοδότηση δεν θα έρθει» εξηγεί. Αντιθέτως, τα γεύματα για τους μετανάστες χρηματοδοτούνται πλήρως από ευρωπαϊκά κονδύλια.