Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. στο Αιγαίο που κυριαρχούσε στην υψηλή στρατηγική από το 1974 και συνδεόταν μετά την εισβολή στην Κύπρο με τις διεκδικήσεις της Τουρκίας επί της υφαλοκρηπίδας, τώρα μεταφέρεται και στην Αν. Μεσόγειο.

Η Τουρκία αντιδρά σε ενδεχόμενη επέκταση στο Αιγαίο με casus belli, δηλώνοντας ότι δεν θα την ανεχθεί. Επιδιώκει να εξασφαλίσει το όριο των 6 ν.μ. στα νησιά, διότι διεύρυνση αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. αποδίδει στην Ελλάδα 77% ζώνη εθνικής κυριαρχίας, έναντι 44,4% των 6 ν.μ. και μειώνει το ποσοστό ανοικτής θάλασσας σε 19,7% αντί 48,3% των 6 ν.μ. Υποστηρίζει τις ελευθερίες που εξασφαλίζει η ανοικτή θάλασσα πέρα από τη ναυσιπλοΐα που προβάλλει, ενώ αντιπαρέρχεται το transit passage καθεστώς των διεθνών στενών.

Το 1995 επισημοποίησε την απειλή, όταν η Ελλάδα επικυρώνοντας τη Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας διακήρυξε το αναφαίρετο δικαίωμα να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο την αιγιαλίτιδα ζώνη στα 12 ν.μ. Επιβεβαιώνοντας το casus belli σε περίπτωση επέκτασης, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να λάβει ενδεδειγμένα μέτρα επιβολής (enforcement) προκειμένου να εμποδίσει την επέκταση ή να ακυρώσει τη νομότυπη άσκηση δικαιώματος εθιμικού χαρακτήρα, δεσμευτικού για την Τουρκία.

Το casus belli αφορά το Αιγαίο, ατόνησε από το 1999 και επανήλθε με την τοξική ρητορεία των απειλών. Η πρόσφατη διαρροή περί επικείμενης επέκτασης νοτίως της Κρήτης προκάλεσε την αδικαιολόγητη αντίδραση της Τουρκίας, δίνοντας συγκεχυμένη εντύπωση ότι το casus belli επεκτείνεται στην Αν. Μεσόγειο, ενώ θέλει να αποτρέψει επέκταση ανατολικά της Κρήτης.

Η αιγιαλίτιδα είναι ζώνη εθνικής κυριαρχίας. Η μονομερής οριοθέτηση και άσκηση του δικαιώματος μέχρι τα 12 ν.μ. αδιακρίτως νησιωτικών ή ηπειρωτικών εδαφών προβλέπεται στη Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας. Το Διεθνές Δικαστήριο (ΔΔΧ) έχει τονίσει ότι κάθε νησί ανεξαρτήτως μεγέθους δικαιούται αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι 12 ν.μ., η οποία θεσπισμένη δεν επηρεάζεται από την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας που ακολουθεί, ούτε από επικαλύψεις διεκδικήσεων υφαλοκρηπίδας τρίτων κρατών, διότι η κυριαρχία της αιγιαλίτιδας προηγείται. Την άποψη περί 3 ν.μ. αιγιαλίτιδας σε περιοχές στενότητας που προωθούσε και η Τουρκία, έχει πανηγυρικά απορρίψει το ΔΔΧ.

Στο Αιγαίο το όριο της αιγιαλίτιδας είναι κρίσιμο, καθορίζει το εύρος ανοικτής θάλασσας προς οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ενώ στην Αν. Μεσόγειο δεν τίθεται τέτοιο δίλημμα.

Η ορθή στρατηγική είναι πριν οριοθετηθεί υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, να οριστικοποιηθεί το εύρος αιγιαλίτιδας ζώνης, αφού κατά το ΔΔΧ (Κατάρ/Μπαχρέιν, 2001) μετά δεν επιτρέπεται. Θα μπορούσε να έπεται, εφόσον δεν καταπατά υφαλοκρηπίδα του έτερου κράτους. Η επέκταση αιγιαλίτιδας στο Ιόνιο έφτασε μέχρι το Ταίναρο διότι είναι σημείο βάσης σε μια προοπτική οριοθέτησης με τη Λιβύη. Εν όψει αυτής προέχει η επέκταση στην Κρήτη, 12 ν.μ. νοτίως της Γαύδου, απ’ όπου θα εκκινεί η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.

  • Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής μεταπτυχιακού προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.