Ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ –με τις τρεις θητείες του –δεν ήταν μόνον ο μακροβιότερος, αλλά ίσως και ο σπουδαιότερος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Ο άνθρωπος που έβαλε φρένο στη Μεγάλη Υφεση της περιόδου 1929-33, ο νικητής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θεωρείται κεϊνσιανός, επειδή το «New Deal» που εφάρμοσε ήταν ένα μείγμα επεκτατικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής κεϊνσιανού τύπου.
Ωστόσο ο χαρακτηρισμός «κεϊνσιανός» είναι συζητήσιμος. Γνώριζε τον Κέινς, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί μόλις ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντα. Για να τον συμβουλέψει τι είδους οικονομική πολιτική πρέπει να εφαρμόσει για την αντιμετώπιση της Μεγάλης Υφεσης. Αλλά η συνάντηση κατέληξε σε φιάσκο! Κατά τα λεγόμενά τους και από μαρτυρίες τρίτων φαίνεται ότι σχημάτισαν αρνητική εντύπωση ο ένας για τον άλλον.
Αρα; Μήπως το «New Deal» δεν είναι κεϊνσιανό; Οχι, βέβαια! Απλώς δεν έχει επεξεργασμένη θεωρητική πυξίδα, δεν εντάσσεται σε κάποιο συγκροτημένο (κεϊνσιανό) θεωρητικό πλαίσιο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Αφού η «Γενική Θεωρία» του Κέινς κυκλοφόρησε το 1936, ενώ το «New Deal» ξεκίνησε το 1933. Με το βιβλίο αυτό ο Κέινς θεωρητικοποίησε την πρακτική του «New Deal». Προηγήθηκε ο Ρούσβελτ και ακολούθησε ο Κέινς.
Το κυριότερο προσόν του δαιμόνιου Αμερικανού ήταν το καινοτόμο πνεύμα του, η παρορμητική και ακαταμάχητη διάθεσή του να πειραματιστεί με νέες οικονομικές πολιτικές καταπολέμησης της ανεργίας και της ύφεσης και να επιμείνει σε εκείνες που ήταν πιο αποτελεσματικές. Προηγουμένως βέβαια φρόντισε να στιγματίσει το παλαιό καθεστώς (τον οικονομικό φιλελευθερισμό του Ανταμ Σμιθ) και να στραφεί κατά της άπληστης χρηματοοικονομικής ολιγαρχίας, παρότι γνήσιο τέκνο της αμερικανικής αστικής τάξης.
Το κοντράστ με το καταθλιπτικό παρόν είναι εντυπωσιακό. Το κλίμα που επικρατεί σήμερα, ιδίως στην Ευρώπη, είναι κλίμα συνειδητής απραξίας και αδράνειας, παραίτησης και μοιρολατρίας. Αδύναμοι, άβουλοι και μοιραίοι, οι σημερινοί ιθύνοντες δεν έχουν καμιά διάθεση να καινοτομήσουν και να πειραματιστούν. Προτιμούν να συμπεριφέρονται ως θεματοφύλακες της ξεπεσμένης αγοραίας ιδεολογίας, ως Ηρακλείς του παλαιού καθεστώτος, για την παλινόρθωση και ανασύνταξη του οποίου μάχονται ψυχή τε και σώματι. Αρνούνται πεισματικά να αποκλίνουν από την πεπατημένη, για να μη χάσουν τα τερατώδη προνόμιά τους.
Και φυσικά δεν θέλουν να ακούσουν για «New Deal». Καλύτερα –λέει –να εξοικειωθούμε με τη νέα πραγματικότητα, που ήρθε για να μείνει. Αυτή θα είναι από εδώ και πέρα η μοίρα μας, το «New Normal». Αέναη στασιμότητα, αέναη λιτότητα, υψηλή ανεργία, αποπληθωρισμός. Στο κάτω-κάτω, η μείωση τιμών είναι καλή, όπως δείχνουν και τα γκάλοπ!
Ματαιοπονούν όμως. Η ζοφερή αυτή κατάσταση δεν είναι πολιτικά βιώσιμη. Θα υπάρξει «New Deal». Αν όχι δημοκρατικό και φιλoευρωπαϊκό (π.χ. ΣΥΡΙΖΑ), τότε ακροδεξιό και αντιευρωπαϊκό (π.χ. Μαρίν Λεπέν). Αλλωστε ο πιο πετυχημένος κεϊνσιανός όλων των εποχών ήταν αποδεδειγμένα ο υπουργός Οικονομικών του Χίτλερ, Γιάλμαρ Σαχτ. Σε τέσσερα χρόνια έδωσε δουλειά σε έξι εκατομμύρια ανέργους. Σε στρατόπεδα εργασίας…
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
