Σε αδιέξοδο ο Νετανιάχου, στα δύο η χώρα

Μπορεί ο ισραηλινός πρωθυπουργός να ανέβαλε για μετά το εβραϊκό Πάσχα τη δικαστική μεταρρύθμιση, που κατέβασε πρωτοφανείς αριθμούς Ισραηλινών στους δρόμους, αλλά το αδιέξοδο παραμένει: αν ο Βενιαμίν Νετανιάχου δεν περάσει τις μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν τη δικαστική εξουσία στο Ισραήλ υπό τον έλεγχο της εκάστοτε κυβέρνησης, θα βρει απέναντί του τους ακροδεξιούς εταίρους του στην κυβέρνηση οι οποίοι θα τον ρίξουν από την εξουσία, ενώ αν περάσει το «δικαστικό πραξικόπημα», όπως το αποκαλεί η αντιπολίτευση, θα βρεθεί πάλι αντιμέτωπος με πολύ μεγάλο μέρος της ισραηλινής κοινωνίας που θα συνεχίσει τις κινητοποιήσεις έχοντας πάντα στο πλευρό της τον στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες που ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν ξαναδιαδηλώσει.

Η υπόθεση δείχνει πολύ εύγλωττα τον βαθύ διχασμό της ισραηλινής κοινωνίας, η οποία  σιγοβράζει επί δεκαετίες αλλά τους τελευταίους μήνες κορυφώθηκε, ενώ γίνεται λόγος ακόμα και για εμφύλιο: από τη μία πλευρά, οι θρησκευόμενοι και οι εθνικιστές και από την άλλη, οι κοσμικοί και μετριοπαθείς Ισραηλινοί. Οι πρώτοι θέλουν να επιβάλουν έναν υπερσυντηρητικό τρόπο ζωής στη χώρα καθώς και να προσαρτήσουν τη Δυτική Οχθη αλλά φοβούνται ότι τα δικαστήρια δεν θα τους το επιτρέψουν, απορρίπτοντας ως αντισυνταγματικούς νόμους όπως για τον διαχωρισμό αντρών και γυναικών στους δημόσιους χώρους ή την εξάπλωση των εβραϊκών οικισμών στα παλαιστινιακά εδάφη. Οι κοσμικοί Ισραηλινοί ανησυχούν ότι αν περάσει η δικαστική μεταρρύθμιση το δημοκρατικό σύστημα των ελέγχων και ισορροπιών στη χώρα θα διαταραχθεί και, καθώς τα δικαστήρια δεν θα έχουν πλέον τη δικαιοδοσία να ελέγχουν την κυβέρνηση, το Ισραήλ θα συγκαταλέγεται στις «αυταρχικές δημοκρατίες», όπως η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν και η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ παράλληλα θα στήνεται ένα απαρτχάιντ κατά των Παλαιστινίων.

Οι εμπνευστές του νομοσχεδίου

Η δικαστική μεταρρύθμιση, στην οποία δεν είχε αναφερθεί καθόλου ο Νετανιάχου προεκλογικά, θεωρείται «έμπνευση» ενός ελάχιστα γνωστού think tank της Ιερουσαλήμ, του Φόρουμ Πολιτικής Κοχέλετ, το οποίο συνέταξε και προώθησε το πακέτο των ακραίων μέτρων που πυροδότησαν την κρίση. Στα μάτια ακραίων μελών του κυβερνητικού συνασπισμού, που έχουν στενές σχέσεις με το Κοχέλετ και το «επιστράτευσαν» στην άσκηση της πολιτικής αφότου ο συνασπισμός του Νετανιάχου ανέλαβε την εξουσία τον Ιανουάριο, θεωρούν ότι το Ισραήλ είναι «όμηρος της κοσμικής Aριστεράς» και ότι τα δικαστήρια «παίζουν το παιχνίδι της». Στελέχη από το κόμμα του πρωθυπουργού, το Λικούντ, καταγγέλλουν δημοσίως ότι το επίμαχο νομοσχέδιο δεν συζητήθηκε ποτέ εσωκομματικά αλλά προωθήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες στην Κνεσέτ (Βουλή).

Πολλοί Ισραηλινοί πληροφορήθηκαν την ύπαρξη του Κοχέλετ πρόσφατα, όταν στρατιώτες και έφεδροι που αντιτίθενται στη δικαστική μεταρρύθμιση διαδήλωσαν έξω από τα κεντρικά γραφεία του think tank στην Ιερουσαλήμ. Aλλοι είχαν ακουστά το Κοχέλετ από το 2018, όταν βοήθησε στη σύνταξη του νόμου για το έθνος-κράτος που, μεταξύ άλλων, αφαίρεσε τα αραβικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους εισάγοντας την προσπάθεια για ένα αποκλειστικά εβραϊκό Ισραήλ.

Το Ανώτατο Δικαστήριο

Μερικά από τα μέτρα που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο θα προστατεύσουν τον Νετανιάχου, ο οποίος βαρύνεται με κατηγορίες για διαφθορά, από τη δίωξη. Τις περισσότερες αντιδράσεις όμως προκαλεί η μεταρρύθμιση που αφορά το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ και το οποίο είναι πολύ ισχυρό, όπως το αντίστοιχο αμερικανικό: αν ψηφιστούν τα επίμαχα άρθρα, που είναι πολύ πιθανό να ψηφιστούν γιατί έχουν προχωρήσει περισσότερο από τα υπόλοιπα στη διαδικασία στην Κνεσέτ, η κυβέρνηση θα έχει μεγάλη επιρροή στην επιλογή των μελών του Ανώτατου Δικαστηρίου. Επίσης, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα μπορεί να ανατρέπει τις αποφάσεις των ανώτατων δικαστών.

Οι τελευταίες εξελίξεις πυροδοτήθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν ο Νετανιάχου απέλυσε τον υπουργό Αμυνας Γιόαβ Γκάλαντ επειδή επέκρινε δημοσίως τη δικαστική μεταρρύθμιση – προς την οποία είχαν ήδη αρχίσει να αντιτίθενται έφεδροι μην πηγαίνοντας στις στρατιωτικές τους ασκήσεις. Η απομάκρυνση του Γκάλαντ έστειλε 250.000 διαδηλωτές στους δρόμους της χώρας, αναγκάζοντας τον πρωθυπουργό να παγώσει τη δικαστική μεταρρύθμιση την περασμένη Δευτέρα μέχρι να ξανασυνεδριάσει η Κνεσέτ στο τέλος Απριλίου, μετά την πασχαλινή διακοπή.

Τα μηνύματα των ΗΠΑ

Στις 48 ώρες που προηγήθηκαν του «παγώματος», η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν στην Ουάσιγκτον «βομβάρδισε» την κυβέρνηση Νετανιάχου με μηνύματα και προειδοποιήσεις κατά της δικαστικής μεταρρύθμισης. «Η όλη υπόθεση ανέδειξε μια νέα και ανησυχητική πραγματικότητα για τις ΗΠΑ» έγραψε ο Τόμας Φρίντμαν σε άρθρο του στους «New York Times». «Για πρώτη φορά, ο ηγέτης του Ισραήλ είναι ένας παράλογος παίκτης, επικίνδυνος όχι μόνο για τους Ισραηλινούς αλλά και για σημαντικά αμερικανικά συμφέροντα και αξίες. Με το δικαστικό σώμα να έχει τεθεί υπό έλεγχο, το Ισραήλ θα μοιάζει περισσότερο με εκλεγμένη απολυταρχία, όπως η Ουγγαρία και η Τουρκία, παρά με το Ισραήλ που πάντα ξέραμε».