Υπάρχει, όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο, ένας πάγιος στρατιωτικός κανόνας. Εκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών εν καιρώ ειρήνης δεν επιτρέπεται. «Δεν είναι κανόνας να εκρήγνυνται αποθήκες πυρομαχικών, είναι εξαίρεση, συνέβη μια φορά, δεν πρόκειται να ξανασυμβεί», έλεγε, σύμφωνα με πληροφορίες, στους επιτελείς του ο Α/ΓΕΕΘΑ στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος, ο οποίος εδώ και μήνες είχε δώσει αυστηρές έγγραφες εντολές για τη φύλαξη των πυρομαχικών, ακριβώς για να αποφευχθεί μια έκρηξη, όπως αυτή της 111 Πτέρυγας Μάχης στη Ν. Αγχίαλο.
Το πόρισμα της ΕΔΕ που διατάχθηκε είναι όντως «φωτιά». «Διαπιστώθηκε πλημμελής καθαρισμός στο επικλινές και δύσβατο βόρειο μέρος του, από όπου έφτασε η φωτιά και προσέγγισε στον χώρο των αποθηκών ανοικτού και κλειστού τύπου. Η πολύ μικρή αντιπυρική ζώνη πέριξ των αποθηκών δεν ήταν αρκετή για να εμποδίσει το έντονο θερμικό φορτίο εξαιτίας της φωτιάς που εξαπλώθηκε στο προαναφερθέν μη αποψιλωμένο μέρος του Στρατοπέδου και σε συνδυασμό με τον στροβιλισμό της και την ταχύτητα του ανέμου, κινήθηκε γρήγορα προς τον χώρο των πυρομαχικών. Αυτό οδήγησε στην έκρηξη βομβών των κλινών του βορείου τομέα των αποθηκών» αναφέρεται επί λέξει στην ανακοίνωση για την ολοκλήρωση του πορίσματος.
Το πολυσέλιδο έγγραφο παραδόθηκε πρώτα στο ΓΕΑ, εν συνεχεία στο ΓΕΕΘΑ και τέλος στον υπουργό Εθνικής Aμυνας Νίκο Δένδια, ωστόσο πολλές λεπτομέρειες καλύπτονται από το στρατιωτικό απόρρητο. Εκείνο που αποφασίστηκε είναι να εκδοθεί ανακοίνωση ώστε να προφυλαχθούν απόρρητα στοιχεία. Ωστόσο συγκλίνουσες πληροφορίες αναφέρουν πως το πόρισμα επιρρίπτει ευθύνη σε στρατιωτικούς της μονάδας. Ηδη πριν ακόμα αρχίσει η έρευνα απομακρύνθηκε ο διοικητής της 111 Πτέρυγας Μάχης σμήναρχος (Ι) Δημήτριος Νικολαΐδης, του οποίου η καριέρα βρίσκεται μετά το πόρισμα σε αξιολόγηση. Αλλά δεν είναι ο μόνος αξιωματικός για τον οποίο γίνεται λόγος, αφού κατά τη διάρκεια της ΕΔΕ έδωσαν «κατάθεση» με σκοπό να αποδοθούν οι ευθύνες που τους αναλογούν όχι μόνον ο διοικητής της μονάδας, αλλά και όλοι οι εμπλεκόμενοι στα μέτρα ασφαλείας και πυρασφαλείας. Συνεπώς για την πλήρη απόδοση των ευθυνών υπάρχει ακόμα δρόμος.
Tα μέτρα που δεν ελήφθησαν
Τι ακριβώς είχε συμβεί και σημειώθηκε αυτή η τρομακτική έκρηξη; Οι πληροφορίες που υπήρξαν ήταν ότι οι στρατιωτικοί της μονάδας δεν προνόησαν ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα πυρασφάλειας σε μια αποθήκη γεμάτη εκρηκτικά. Δεν υπήρξε συγκεκριμένα αποψίλωση θάμνων και χόρτων κοντά στην αποθήκη, δεν χρησιμοποιήθηκαν τα βαρέα πυροσβεστικά οχήματα του αεροδρομίου που αποτελούν κανονικές πυροσβεστικές υπηρεσίες, με τη δικαιολογία ότι τα ήθελαν σε ετοιμότητα σε περίπτωση που η φωτιά πλησίαζε τα shelters των F-16 και το σημαντικότερο, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, δεν υπήρξε η επιβεβλημένη από τους κανονισμούς αποθήκευση των πυρομαχικών.
Στις καταθέσεις τους, πάντα σύμφωνα με πληροφορίες, οι αρμόδιοι του στρατοπέδου της 111 Πτέρυγας Μάχης ανέφεραν ότι δεν ήταν δυνατή η εκκένωση των αποθηκών με καμιόνια, καθότι οι βόμβες ήταν πολλές και υπήρχε κίνδυνος ένα καμιόνι φορτωμένο με βόμβες να αρπάξει φωτιά (αφού περνούσε μέσα από περιοχές που η φωτιά δεν είχε σβήσει) με πιθανά θύματα και ανυπολόγιστες ζημιές.
Η αποθήκευση στην ύπαιθρο
Σύμφωνα με την ισχύουσα πρακτική, βλήματα με μεταλλικό περίβλημα (όπως βόμβες γενικής χρήσης) στοιβάζονται σε κλίνες και αποθηκεύονται με αυτόν τον τρόπο στην ύπαιθρο. Τα πυρομαχικά φυλάσσονται μισοθαμμένα σε σκαμμένο χώρο, περιτριγυρισμένα από χωμάτινους όγκους και καλυμμένα από υπόστεγα ή τσίγκους. Με αυτόν τον χωμάτινο τρόπο είχε αποθηκευτεί ο δεύτερος όγκος πυρομαχικών, η αποκαλούμενη Β’ χορηγία, που βρίσκεται μακριά από τον κεντρικό χώρο της αεροπορικής βάσης της Νέας Αγχιάλου. Αυτός ήταν ο λόγος που η συγκεκριμένη αποθήκη έπρεπε να προστατευθεί περισσότερο, με αυξημένα μέτρα ασφαλείας και κυρίως έπρεπε να είχε γίνει η αποψίλωση των ξηραμένων χόρτων γύρω από αυτήν.
Στο πόρισμα πάντως δεν επιρρίπτονται ευθύνες στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, η οποία, σύμφωνα με τις καταθέσεις, έκανε το καθήκον της. Η φωτιά δεν εισήλθε καν στην αποθήκη πυρομαχικών, την έκρηξη προκάλεσε το θερμικό κύμα, για το οποίο επίσης θα έπρεπε να το είχαν προβλέψει οι αρμόδιοι της μονάδας ρίχνοντας επιβραδυντικό υγρό στα πυρομαχικά ή ακόμα να τα ράντιζαν με νερό.
Το παράδειγμα της Ρόδου
Στην προκειμένη περίπτωση, μόλις η φωτιά μπήκε στο στρατόπεδο (και που πλησίαζε τις αποθήκες πυρομαχικών), το προσωπικό που δεν είχε καταφέρει να αναχαιτίσει τα πύρινα μέτωπα έλαβε εντολή να εκκενώσει τις εγκαταστάσεις και να απομακρυνθεί. Αυτή η εντολή έσωσε πολλές ζωές, ανέφεραν στις καταθέσεις τους οι υπεύθυνοι του στρατοπέδου. Στις εκρήξεις που ακολούθησαν εξερράγησαν βόμβες γενικής χρήσεως, αλλά και πύραυλοι καθώς και άγνωστος αριθμός ρουκετών. Το κύρος της Πολεμικής Αεροπορίας επλήγη και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, «τα πυρομαχικά πάση θυσία θα έπρεπε να είχαν προστατευθεί». Αυτή ήταν η εντολή που δόθηκε. Μετά από αυτό, εκείνο που διαφαίνεται είναι ότι η απόδοση ευθυνών σε όσους δεν μερίμνησαν ώστε να αποφευχθεί αυτό το πολεμικό σκηνικό είναι μονόδρομος.
Υπήρξαν δεκάδες φωτιές κοντά σε στρατόπεδα τούτο το καλοκαίρι. Ορισμένες μάλιστα έφθαναν έως την πύλη του στρατοπέδου, όπως συνέβη σε μια επιλαρχία αρμάτων στη Ρόδο. Ο διοικητής της μονάδας έδωσε αμέσως εντολή να απομακρυνθούν άπαντες από το στρατόπεδο και να εκκενωθούν οι αποθήκες πυρομαχικών. Πράγμα που έγινε. Oταν η φωτιά απομακρύνθηκε επανήλθαν και οι στρατιώτες και τα πυρομαχικά, αλλά ξαφνικά άλλαξε ο αέρας και η φωτιά πάλι απειλούσε το στρατόπεδο, τότε δόθηκε για δεύτερη φορά εκκένωση του στρατοπέδου και εκκένωση των πυρομαχικών.
