Ο πανηγυρικά επανεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ φανέρωσε από την πρώτη στιγμή ανάληψης των υψηλών καθηκόντων του την κουλτούρα και τα νέα ήθη που θα συνοδεύσουν την παγκόσμια διακυβέρνησή του. Η κυβέρνηση που παρουσίασε είναι αμιγώς επιχειρηματική και εμφανώς διέπεται από τις αρχές ενός ιδιότυπου εμπορίου, με μόνο γνώμονα την υπηρέτηση των θεωρούμενων ζωτικών συμφερόντων της Αμερικής.
Απολύτως κυνική η προσέγγισή του, εμπορεύεται χωρίς ενδοιασμούς και επιφυλάξεις την αμερικανική ισχύ, ενίοτε εκβιάζοντας άλλοτε με «ταρίφες» και άλλοτε με επεμβάσεις, ακόμη και στρατιωτικές, την ικανοποίηση των απαιτήσεών του. Μέχρι τώρα οι αμερικανοί πρόεδροι, με νομική εκπαίδευση συνήθως, ασκούσαν την εξουσία τους, εντός και εκτός ΗΠΑ, με αντίληψη υποτυπώδους κοινοτισμού και συμμαχιών.
Τα νέα ήθη
Στη νέα εποχή Τραμπ η απαίτηση και η διεκδίκησή του δεν αναγνωρίζουν ούτε συμμάχους, ούτε φίλους, παρά υπηρετούν το υποτιθέμενο δικό του δόγμα να κάνει την Αμερική ξανά μεγάλη με όποιο κόστος. Συνοδευόμενος μάλιστα από τους ολιγάρχες των κυρίαρχων παγκοσμίως τεχνολογικών κολοσσών και υποσχόμενος θηριώδεις ενισχύσεις ύψους 500 δισ. δολαρίων, για την ανάπτυξη εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης, φανερώνει τόσο τις διαθέσεις επικυριαρχίας, όσο και τα νέα ήθη εκβιαστικού εμπορίου που εισάγει στην παγκόσμια σκηνή. Χαρακτηριστικά είναι τα παζάρια που κάνει με τους Κινέζους του TikTok για λογαριασμό του φίλου και συνεταίρου του Ιλον Μασκ.
Είναι αυτή μια καινούργια κουλτούρα στη διεθνή πολιτική, που παραπέμπει σε όρους άγριους, χωρίς κανόνες, καπιταλισμού και εμπορίου χωρίς αρχές, που μόνο εντάσεις και εμπορικούς πολέμους θα φέρει στη διεθνή σκηνή.
Στη νέα εποχή Τραμπ η απαίτηση και η διεκδίκησή του δεν αναγνωρίζουν ούτε συμμάχους ούτε φίλους, παρά υπηρετούν το υποτιθέμενο δικό του δόγμα να κάνει την Αμερική ξανά μεγάλη με όποιο κόστος
Διεκδικήσεις
Επικαλούμενος, για παράδειγμα, λόγους εθνικής ασφαλείας διεκδικεί εξαγορά ή καλύτερα προσάρτηση της Γροιλανδίας από τους Δανούς, απειλώντας την ευρωπαϊκή χώρα με δασμούς χωρίς να αποκλείει τη στρατιωτική επέμβαση. Αντιστοίχως, προβάλλοντας τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ, διεκδικεί χαμηλότερα διόδια για τη διέλευση των αμερικανικών πλοίων από τη Διώρυγα του Παναμά, αλλιώς δηλώνει καθαρά ότι θα την πάρει πίσω, ώστε να πάψει, όπως λέει, να υπηρετεί τα κινεζικά συμφέροντα.
Κατά τον ίδιο εκβιαστικό τρόπο απαιτεί από τον Καναδά και το Μεξικό να συντονιστούν μαζί του στα θέματα μετανάστευσης και διακίνησης ναρκωτικών, αλλιώς θα επιβάλει δασμούς 25% στα προϊόντα τους και θα στείλει στρατό στα σύνορά τους. Από τους Ευρωπαίους απαιτεί να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ και να αγοράζουν αμερικανικό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και αυτοκίνητα, αλλιώς θα επιβάλει δασμούς και θα πάψει να εγγυάται την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Αγορά όπλων
Περιττό να σημειώσουμε ότι η απαίτησή του για ταχεία αύξηση των αμυντικών δαπανών από τους Ευρωπαίους υποκρύπτει την επιδίωξή του για αγορά αμερικανικών όπλων. Και η σχεδόν φιλική διάθεσή του επίσης απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν και η επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετωπίζει την Ουκρανία είναι πιθανό μέσω της ανάδειξης του κενού της ευρωπαϊκής ασφάλειας να φανερώνουν την προαγωγή των αμερικανικών όπλων στην Ευρώπη.
Κάτι που εγκαίρως είχε διαγνώσει και συμπεριλάβει στην έκθεσή του ο Μάριο Ντράγκι, ζητώντας από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης να προχωρήσουν τάχιστα σε επενδύσεις στην άμυνα για την επαύξηση της ικανότητας των ευρωπαϊκών κρατών στην παραγωγή όπλων και αμυντικών συστημάτων, αναγνωρίζοντας ακριβώς το κενό ευρωπαϊκής ασφάλειας και εξάρτησης από τις ΗΠΑ.
Ακόμη και οι Βρετανοί, που τα προηγούμενα χρόνια επέλεξαν το Brexit, προσβλέποντας σε μια νέα εμπορική σχέση με τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και αναβίωση της αυτοκρατορικής Κοινοπολιτείας, αντιμετωπίζονται από τον Τραμπ ως υποτακτικοί και υπηρέτες των αμερικανικών συμφερόντων, με αποτέλεσμα η εθνική τους περηφάνια να προσβάλλεται και πολλοί πλέον να κάνουν δεύτερες σκέψεις, συζητώντας την επάνοδο του Ηνωμένου Βασιλείου στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Αντισυσπειρώσεις
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι εξελισσόμενη η επιθετικού τύπου πολιτική Τραμπ θα προκαλέσει αντιδράσεις και αντισυσπειρώσεις. Ηδη οι ευρωπαϊκές αρχές διαμηνύουν ότι υπάρχουν αρχές και κανόνες στις διεθνείς σχέσεις. Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν απάντησε χαρακτηριστικά στα νέα ήθη Τραμπ υπογραμμίζοντας από το Φόρουμ του Νταβός ότι «έχουμε εισέλθει σε εποχή σκληρού γεωστρατηγικού ανταγωνισμού» αποδεχόμενη ότι «ο κόσμος αλλάζει, το ίδιο πρέπει και εμείς». Τα τελευταία 25 χρόνια η Ευρώπη βασίστηκε στην αυξανόμενη παλίρροια του παγκόσμιου εμπορίου για να οδηγήσει την ανάπτυξή της.
Βασίστηκε στη φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία και η Ευρώπη πολύ συχνά έχει αναθέσει σε εξωτερικούς συνεργάτες τη δική της ασφάλεια, αλλά αυτές οι μέρες έχουν παρέλθει». Για να προσθέσει ότι η Ευρώπη θα καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, θα συζητήσει μαζί της ,αλλά θα επιμείνει στις αρχές και στους κανόνες της και βεβαίως θα λάβει πρωτοβουλίες και θα αναζητήσει εναλλακτικές ώστε και την ανάπτυξη της άμυνάς της να επιτύχει και τη σχέση της με την Κίνα και τον υπόλοιπο κόσμο να διατηρήσει με σεβασμό και αμοιβαιότητα.
Νέες συνεργασίες
Και δεν δίστασε επίσης να δηλώσει ότι η πολλαπλώς πιεζόμενη Ευρώπη κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, προαναγγέλλοντας συνεργασία με την Ινδία και άλλες χώρες. Προανήγγειλε επίσης την απλοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματαγορών και χρηματοδοτικών εργαλείων ώστε να καταστεί ευχερέστερη η στήριξη των επενδύσεων, αμυντικών και άλλων, στη Γηραιά Ηπειρο.
Ο Τραμπ και οι συνεργαζόμενοι μαζί του ολιγαρχικοί «μηχανικοί του χάους» μπορεί να εισέβαλαν θορυβωδώς στη διεθνή πολιτική και οικονομική σκηνή, αλλά οφείλουν να γνωρίζουν ότι πολλά έχουν αλλάξει από το 2016. Οι τεχνολογικές δυνατότητες των χωρών της Ασίας έχουν πολλαπλασιαστεί, οι επιδόσεις τους στις δορυφορικές επικοινωνίες τείνουν να ξεπεράσουν εκείνες του Ιλον Μασκ, στην τεχνητή νοημοσύνη είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τους αμερικανικούς κολοσσούς, τα κινεζικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι παγκοσμίως δημοφιλή και οι εσωτερικές αγορές των πολυπληθών χωρών της Ασίας και του νότιου ημισφαιρίου αναπτύσσονται δυναμικά, μειώνουν την εξάρτησή τους και επιπλέον εξελίσσονται σε τεράστιους μηχανισμούς, ικανούς να εξισορροπήσουν τυχόν εμπόδια που πιθανώς να ορθώσει ο προστατευτισμός των Αμερικανών και επιπλέον οργανώνουν τις ανταλλαγές τους σε τοπικά νομίσματα.
Ανακατατάξεις
Χαρακτηριστική είναι η συμφωνία Κίνας – Βραζιλίας, της δεύτερης σε μέγεθος οικονομίας της αμερικανικής ηπείρου, να συναλλάσσονται, μεταξύ τους, σε γουάν και ρεάλ, παρά σε δολάρια. Αντίστοιχες συμφωνίες τρέχουν μεταξύ Ρωσίας – Κίνας και Ρωσίας – Ιράν, ενώ η είσοδος της Ινδονησίας στους ΒRICS θα ενισχύσει έτι περαιτέρω τις προοπτικές αποδολαριοποίησης. Βάσει των παραπάνω, η πολιτική Τραμπ μόνο ανέφελη δεν θα είναι.
Το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε αντισυσπειρώσεις ικανές να υπερβούν τα νέα εκβιαστικά αμερικανικά εμπορικά ήθη. Οπως και να έχει, ο κόσμος έχει εισέλθει σε εποχή γεωστρατηγικών εντάσεων και ανακατατάξεων, τις συνέπειες των οποίων ουδείς μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια. Το σίγουρο είναι ότι ο κόσμος δεν θα μείνει απλός παρατηρητής της αμερικανικής μετατόπισης, παρά θα αντιδράσει, γιατί απλούστατα δεν έχουν μόνο οι Αμερικανοί συμφέροντα, έχουν και οι άλλοι, και πλέον είναι σε θέση να τα υπερασπίσουν.