Ποιοι μας λείπουν για τη χρονιά που έρχεται; Χρειαζόμαστε έναν μελλοντολόγο για να προβλέψει το τέλος της πανδημίας και έναν οιωνοσκόπο για να μαντέψει νέα δεινά; Ή μήπως το μέλλον – τουλάχιστον το βραχύ – πάνω-κάτω το ξέρουμε; Ενας βρετανός πολιτικός που κάποτε ρωτήθηκε είπε πως αυτό που φοβόταν ήταν τα γεγονότα. Αν όμως η προβλεψιμότητα των γεγονότων είναι μια υπόθεση μαντείας και τσαρλατάνων, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις προκλήσεις. Οπως ο Χάρολντ Μακμίλαν, έτσι κι εμείς δεν ξέρουμε τι θα μας ξημερώσει. Ξέρουμε όμως με τι βρισκόμαστε αντιμέτωποι. Ξέρουμε, με λίγα λόγια, ποιες είναι οι προκλήσεις του μέλλοντός μας.
Βλέπει κανείς την υγειονομική κρίση ως μια πρόκληση με ημερομηνία λήξης – και ελάχιστη σημασία έχει εάν το τέλος θα έρθει την άνοιξη ή αργότερα. Αλλά βλέπει την κλιματική αλλαγή σαν μια κρίση, της οποίας ζούμε μόλις το αρχικό στάδιο. Παραφράζοντας έναν άλλο βρετανό πολιτικό, βρισκόμαστε στην αρχή της αρχής και δεν χρειάζεται κανένας μελλοντολόγος και κανένας οιωνοσκόπος για να μας το πει. Χρειάζονται όμως ισχυρές δόσεις πραγματισμού. Χρειάζεται αυτή η στέρεη επαφή με την πραγματικότητα και, όπως αποδείχθηκε σε καθεμία από τις κρίσεις με τις οποίες ήρθαμε αντιμέτωποι, είναι αυτός ακριβώς ο πραγματισμός που μας λείπει.
Κάθε κρίση δεν έχει μόνο τις αιτίες της. Εχει και τους αρνητές της, οι οποίοι λειτουργούν ως πολλαπλασιαστική δύναμη της ίδιας της κρίσης. Η οικονομική κρίση είχε τους αντιμνημονιακούς της και η υγειονομική τους αντιεμβολιαστές της. Κάθε κρίση παράγει έναν «αντισυστημισμό», ο οποίος βρίσκει την πολιτική έκφραση ακόμη και σε περιοχές εκτός των άκρων, ακόμη και στην καρδιά του συστήματος. Ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη στις Ηνωμένες Πολιτείες με τις ψήφους μιας παραδοσιακής πολιτικής δύναμης, οι λαϊκιστές στην Ευρώπη κυριάρχησαν και χάρη στη μετακίνηση ψηφοφόρων που σε πιο ήσυχους καιρούς κινούνταν πέριξ του Κέντρου.
Η κλιματική κρίση δεν εξαιρέθηκε από τον κανόνα. Αν το πρόβλημα επιδεινώθηκε, είναι επειδή για πολλά χρόνια η αντιμετώπισή του σκόνταφτε στους αρνητές του. Ανθρωπογενής κρίση; Οχι, είναι η Φύση που αλλάζει. Οχι, είναι θέλημα Θεού. Χωρίς να είναι κανείς μελλοντολόγος, μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πως και το 2022 η μεταφυσική της άρνησης θα είναι παρούσα. Πως ο ορθός λόγος θα κληθεί να δώσει και πάλι μάχες χαρακωμάτων με τον ανορθολογισμό. Και πως ο πραγματισμός δεν θα είναι δεδομένος ακόμη και όταν καταφέρνει να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα.
Είναι κάτι που φάνηκε στην πανδημία. Οι κρίσεις απαιτούν λογικές συστράτευσης, το μέτωπο μπορεί να είναι μόνο κοινό και ο πραγματισμός χωρίς ρωγμές. Δεν έχει νόημα ένα εμβόλιο για λίγους ή για μερικούς, έχει μόνο για όλους. Και δεν χρειάζεται κανένας μελλοντολόγος για να μας πει πως αυτή είναι η πρόκληση για τη χρονιά που έρχεται.
