Γιατί οι Ανατολικογερμανοί απεχθάνονται τόσο πολύ τη Μέρκελ

Ο Φρανκ Ντέμελ ήταν στους δρόμους της Ανατολικής Γερμανίας το 1989. Κάθε Δευτέρα διαδήλωνε κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος φωνάζοντας «Είμαστε ο λαός!». Σήμερα διαδηλώνει πάλι, μεγαλύτερος σε ηλικία και πιο οργισμένος, με το ίδιο σύνθημα, «Είμαστε ο λαός» – αυτή τη φορά με την Ακροδεξιά.

Στις 29 Νοεμβρίου 1989, όταν έπεσε το Τείχος, ο Ντέμελ κέρδισε ελευθερία και δημοκρατία αλλά έχασε σχεδόν όλα τα υπόλοιπα: τη δουλειά του, το κύρος του, τη χώρα του – και τη γυναίκα του. Οπως πολλές Ανατολικογερμανίδες, πήγε δυτικά για να βρει δουλειά και δεν ξαναγύρισε πίσω.

Η εμφάνιση του ανατολικογερμανού άνδρα ως διχαστικής πολιτικής δύναμης είναι η κυριότερη κληρονομιά της Ανγκελα Μέρκελ ύστερα από 13 χρόνια στην εξουσία, σύμφωνα με τους «New York Times». Μια εβδομάδα πριν αντικατασταθεί στην προεδρία των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), στο συνέδριο του κόμματος στο Αμβούργο στις 7 και 8 Δεκεμβρίου, το οποίο αποτελεί το πρώτο βήμα για την πολιτική συνταξιοδότησή της, η Γερμανία είναι πιο διαιρεμένη πολιτικά μεταξύ Ανατολής και Δύσης απ’ όσο οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά την επανένωση.

Η υποστήριξη προς την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είναι διπλάσια στην Ανατολική Γερμανία απ’ όσο στη Δυτική. Στους ανατολικογερμανούς άνδρες είναι πρώτο κόμμα (28% στις περυσινές εκλογές έναντι 13% σε όλη τη Γερμανία).

Ο ανατολικός άνδρας, τον οποίο επί καιρό πατρονάριζε, λυπόταν ή παραμελούσε η Δύση, διαμορφώνει σήμερα την πολιτική της Γερμανίας. Η Μέρκελ, Ανατολικογερμανίδα που έφθασε στην κορυφή, είναι ο κυριότερος στόχος της οργής του επειδή του υπενθυμίζει καθημερινά τη δική του αποτυχία.

Η καγκελάριος δεν έγινε ποτέ η πρεσβευτής των Ανατολικογερμανών, όπως εκείνοι πίστευαν. Ο Ντέμελ την αποκαλεί «προδότρια». Μετά την επανένωση, θυμάται, Δυτικογερμανοί ήρθαν στο κρατίδιό του, τη Σαξονία, και σύντομα διηύθυναν τις επιχειρήσεις, τα πανεπιστήμια, την τοπική κυβέρνηση, τα πάντα. Και το 2015 ήρθαν οι πρόσφυγες. «Δεν ρισκάρισα το τομάρι μου το 1989 για να γίνω πολίτης τρίτης κατηγορίας» λέει. «Πρώτα είναι οι Δυτικογερμανοί, μετά οι πρόσφυγες και μετά εμείς».

Το ένα τρίτο των ανδρών ψηφοφόρων στη Σαξονία ψήφισαν πέρυσι την AfD –  περισσότεροι από κάθε άλλο κρατίδιο.

Οταν η Πέτρα Κέπινγκ ανέλαβε υπουργός Ενταξης της Σαξονίας το 2014, πίστευε ότι δουλειά της ήταν να ενταχθούν οι μετανάστες. Αλλά σε μια συνάντηση με ψηφοφόρους, έναν χρόνο αργότερα, ένας άνδρας φώναξε: «Γιατί δεν εντάσσεις εμάς πρώτα;».

Αυτό της έδωσε την αφορμή να γυρίσει όλη τη Σαξονία, να μιλήσει με δεκάδες οργισμένους άνδρες και να γράψει ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο. Μετά την πτώση του Τείχους, τρία εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν σε δύο χρόνια και το 10% του πληθυσμού της Ανατολικής Γερμανίας μετανάστευσε. Τα δύο τρίτα όσων έφυγαν και δεν επέστρεψαν ποτέ ήταν νεαρές γυναίκες.

Σύμφωνα με τον Ράινερ Κλίνγκολτς, διευθυντή του Ινστιτούτου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη στο Βερολίνο, μόνο στον Αρκτικό Κύκλο και σε μερικά νησιά της Τουρκίας υπάρχει τέτοια ανισορροπία ανδρών – γυναικών όπως στην Ανατολική Γερμανία σήμερα.

Σε μεγάλα τμήματα της επαρχίας της Ανατολικής Γερμανίας οι άνδρες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες και σε αυτά ακριβώς τα μέρη κάνει θραύση η AfD. Μόνο το 16% των εγγεγραμμένων μελών του κόμματος είναι γυναίκες.

Στο Κέμνιτς, όπου σημειώθηκαν ακροδεξιές αναταραχές των Αύγουστο, η αναλογία ανδρών και γυναικών 20 ως 40 ετών είναι δέκα προς οκτώ. Στο Βαϊσκάισελ είναι δέκα προς έξι, ενώ στο Γκλάουμπιτς οι άνδρες είναι τετραπλάσιοι από τις γυναίκες.

Η έλλειψη γυναικών δεν είναι εμφανής στην καθημερινή ζωή. Οι άνδρες δεν το γνωρίζουν καν και όταν τους δείχνουν τις στατιστικές, συχνά εκπλήσσονται. Το μόνο που γνωρίζουν είναι ότι δυσκολεύονται να βρουν ταίρι. Ο Μπερντ Νόακ, πρώην δήμαρχος του Εμπερσμπαχ, θυμάται ότι εξεπλάγη και ο ίδιος όταν το πληροφορήθηκε. Ξαφνικά όλα άρχισαν να βγάζουν νόημα, λέει: οι καβγάδες για γυναίκες στα μπαρ, η εχθρότητα προς τους ξένους άνδρες στην πόλη.

Οι περισσότεροι «μεικτοί» γάμοι είναι μεταξύ Δυτικογερμανών και Ανατολικογερμανίδων. Οσες γυναίκες παρέμειναν στην Ανατολική Γερμανία είναι πιο πετυχημένες από τους άνδρες. «Η οργή των ανατολικογερμανών ανδρών έχει να κάνει και με την επιτυχία των Ανατολικογερμανίδων» λέει ο Φρανκ Ρίχτερ, θεολόγος και κορυφαίος στοχαστής από την Ανατολική Γερμανία. Οι Ανατολικογερμανοί απεχθάνονται τόσο πολύ τη Μέρκελ όχι μόνο επειδή υποδέχθηκε ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη Γερμανία, προσθέτει, «αλλά και επειδή είναι τόσο οικεία στους ανατολικογερμανούς άνδρες και αποτελεί καθημερινή υπενθύμιση της δικής τους αποτυχίας».

Μετά το 2015, σύμφωνα με την Κέπινγκ, οι Ανατολικογερμανοί αισθάνονται ότι απειλούνται και από τους νεαρούς μετανάστες, των οποίων το δύσκολο ταξίδι αποδεικνύει ότι είναι όσα δεν είναι οι ανατολικογερμανοί άνδρες – δυναμικοί και αποφασισμένοι -, «διαφορετικά δεν θα είχαν φθάσει ως τη Γερμανία».

Ο Γκούντερ Φριτς, ιδιοκτήτης καταστήματος όπλων, θεωρεί πως δεν είναι σύμπτωση που τα συνθήματα στους δρόμους το 2018 είναι ίδια με εκείνα του 1989. «Είχαμε μια αίσθηση δύναμης και δεν θα αφήσουμε κανέναν να μας την πάρει» λέει. «Στη Δύση δόθηκε η δημοκρατία μετά τον πόλεμο, εμείς στην Ανατολή έπρεπε να την πάρουμε μόνοι μας. Θα δείτε, ρίξαμε ένα σύστημα. Μπορούμε να το ξανακάνουμε».