ΤΟ ΒΗΜΑ logo

O λαϊκός προφήτης και η ξυπόλυτη θεά – Ο σπαρακτικός έρωτας του Μπομπ Ντίλαν και της Τζόαν Μπαέζ

O λαϊκός προφήτης και η ξυπόλυτη θεά – Ο σπαρακτικός έρωτας του Μπομπ Ντίλαν και της Τζόαν Μπαέζ 1

«Τι θα γινόταν αν παντρευόμασταν ποτέ, Μπομπ;» ρωτάει η Τζόαν Μπαέζ και εκείνος απαντά: «Παντρεύτηκα τη γυναίκα που αγαπούσα». Η ιστορία μιας αγάπης με αφορμή τη νέα ταινία, A Complete Unknown, με τον Τιμοτέ Σαλαμέ, για τη ζωή του μεγάλου ρόκερ.

ΑΠΟ ΕΦΗ ΑΛΕΒΙΖΟΥ

Η ιστορία της ροκ μουσικής είναι γεμάτη με παθιασμένους έρωτες, εκρηκτικούς χωρισμούς και συναισθηματικές ωδές μεταξύ των καλλιτεχνών. Ίσως, τελικά, δεν υπάρχει κανένα συναίσθημα που να χαρίζει τόσο μεγάλη έμπνευση όσο η αγάπη.

Στα καλύτερά του, ο έρωτας είναι μια εκστατική περιδίνηση που δεν συγκρίνεται με τίποτα. Στα χειρότερά του, η απελπισία είναι εξίσου ένα δυνατό κίνητρο για αυτοέκφραση και πυροδότηση.

Η Μπαέζ και ο Ντίλαν είναι ένα από τα ντουέτα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη σύγχρονη μουσική.

Ωστόσο, όταν πρόκειται για τον Μπομπ Ντίλαν και την Τζόαν Μπαέζ, η αμοιβαία έμπνευσή τους ήταν μεν έντονη αλλά η σχέση τους πολύ λιγότερο ξεκάθαρη.

Η Μπαέζ και ο Ντίλαν είναι ένα από τα ντουέτα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη σύγχρονη μουσική. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, αναδείχθηκαν ως τα νέα παιδιά- θαύματα της φολκ, χρησιμοποιώντας την τέχνη τους για να ευαισθητοποιήσουν και να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές και πολιτικές αδικίες.

Για χρόνια, ταξίδευαν σε φεστιβάλ, τραγουδώντας μαζί και ερχόμενοι όλο και πιο κοντά.

Αλλά τότε, ξαφνικά, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ένα ρήγμα χώρισε το ζευγάρι. Δεν ήταν, όμως, τόσο απλό όσο ένας κλασικός χωρισμός ή ένας φευγαλέος σπαραγμός.

Η ιστορία της Τζόαν Μπαέζ και του Μπομπ Ντίλαν είναι μια αέναη ιστορία αγάπης που δε φαίνεται ποτέ να τελειώνει πραγματικά, καθώς παραμένουν για πάντα ο ένας μέσα στη δημιουργική τροχιά του άλλου.

Καθώς η σχέση τους ήταν πάντα αλληλένδετη με τη μουσική τους, καθώς ήταν συνεργάτες στη ζωή, τον έρωτα και τη μουσική, ο φαινομενικός χωρισμός τους δεν μπορούσε να διαχωριστεί από τη δουλειά τους.

Για χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, που θα ακολουθούσαν, οι δύο πλευρές έμοιαζαν να απευθύνονται η μία στην άλλη μουσικά. Αυτό δεν θα ήταν το τέλος τους. Η ιστορία της Τζόαν Μπαέζ και του Μπομπ Ντίλαν είναι μια αέναη ιστορία αγάπης που δε φαίνεται ποτέ να τελειώνει πραγματικά, καθώς παραμένουν για πάντα ο ένας μέσα στη δημιουργική τροχιά του άλλου.

O λαϊκός προφήτης και η ξυπόλυτη θεά – Ο σπαρακτικός έρωτας του Μπομπ Ντίλαν και της Τζόαν Μπαέζ 2

Η συνάντηση με τη θεά 

Ενώ ο Ντίλαν θεωρείται συχνά ο απόλυτος και καλύτερος φολκ σταρ, η Τζόαν Μπαέζ ήταν εκεί πρώτη. Η καριέρα της ξεκίνησε το 1959 μετά από μια εμφάνισή της στο Newport Folk Festival που άφησε άναυδο το πλήθος.

Καθώς ανέβηκε στη σκηνή με τον Μπομπ Γκίμπσον για ένα ντουέτο, ο κόσμος υπνωτίστηκε αμέσως από τα αγγελικά γυρίσματα της Τζόαν και το υπέροχο φτερούγισμα της φωνής της. Αυτό της χάρισε το παρατσούκλι «η ξυπόλυτη θεά», καθιστώντας την αυτόματα το νέο αστέρι της σκηνής.

Τότε, το 1961, ο Ντίλαν γνώρισε τη θεά. Αφού τα πρώτα της άλμπουμ είχαν σημειώσει καταιγιστική επιτυχία, η Μπαέζ κάλεσε το νέον folk start-up Ντίλαν να ανοίξει την περιοδεία της.

Κάθε βράδυ, καθώς έπαιζε το δικό του σετ και στη συνέχεια συναντούσε τη Μπαέζ για ένα δίδυμο με το ένα ή το άλλο τραγούδι τους -ουσιαστικά ο Μπομπ Ντίλαν συστηνόταν στον κόσμο χάρη στην υποστήριξή της Τζόαν Μπαέζ.

Οι φωνές τους είχαν το ιδανικό ταίριασμα

Από τότε, για τα πρώτα χρόνια, τους έβρισκε κανείς να μοιράζονται το μικρόφωνο σε φεστιβάλ ανά τον κόσμο. «Πάντα μου άρεσε να τραγουδάω και να παίζω μαζί της» θυμάται ο Ντίλαν, «πίστευα ότι οι φωνές μας συνδυάζονταν πραγματικά μαγικά- μπορούσαμε να τραγουδήσουμε σχεδόν κάθε είδος και να το κάνουμε να βγάλει νόημα. Για μένα, πάντα ακουγόταν καλό, και νομίζω ότι ακουγόταν καλό και για εκείνη».

Τότε γεννήθηκε η βαθιά αγάπη και ο θαυμασμός του ενός για τον άλλον και τη μουσική του. Στο ζωντανό άλμπουμ της Joan Baez in Concert του 1962, υπάρχει η πρώτη ηχογραφημένη διασκευή που έκανε σε ένα από τα τραγούδια του Ντίλαν.

Με διαρκείς επαίνους, ο Ντίλαν έλεγε: «Είχε αυτή τη συγκλονιστική σοπράνο φωνή που μου έκοβε την καρδιά και δεν μπορούσα να τη βγάλω από το μυαλό μου».

Από εκείνη την ηχογράφηση του Don’t Think Twice, It’s Alright, η folk τραγουδίστρια ερμήνευσε πολλές διασκευές του Ντίλαν. «Η Τζοάνι ήταν στην πρώτη γραμμή μιας νέας δυναμικής στην αμερικανική μουσική», είπε ο Ντίλαν για την τραγουδίστρια.

«Είχε βγάλει έναν δίσκο που κυκλοφορούσε στους folk κύκλους με σεβασμό, νομίζω ότι λεγόταν απλά Joan Baez και όλοι τον άκουγαν, κι εγώ μαζί, τον άκουγα φανατικά».

Συνεχίζοντας τους επαίνους του, ο Ντίλαν πρόσθεσε: «Είχε αυτή τη συγκλονιστική σοπράνο φωνή που μου έκοβε την καρδιά και δεν μπορούσα να τη βγάλω από το μυαλό μου».

Αλλά ενώ ο Μπαέζ ήταν αυτή που είχε συστήσει τον Ντίλαν στον κόσμο, το αστέρι του Μπομπ εκτοξεύτηκε γρήγορα, ξεπερνώντας γρήγορα το δικό της. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, ο Ντίλαν ήταν ένας από τους πιο διάσημους μουσικούς στον πλανήτη, εμπνέοντας ακόμη και τεράστιους καλλιτέχνες όπως οι Beatles.

Χαμένη στο χάος

Ενώ προηγουμένως το ζευγάρι βρισκόταν σε ισότιμο επίπεδο, μοιραζόμενο τη σκηνή και τα φώτα της δημοσιότητας, ο Ντίλαν σύντομα έτρεχε μόνος του. Εγκλωβισμένος από τη δική του επιτυχία και όλο και περισσότερο τυφλός για τους γύρω του, η σχέση του με τη Μπαέζ παραμελήθηκε.

«Νομίζω ότι η φήμη του συνέβη τόσο γρήγορα και ήταν τόσο τεράστια, που εγώ χάθηκα κάπως στο χάος», δήλωσε η Μπαέζ. Ακόμα και ο ίδιος το παραδέχεται αυτό. «Απλώς προσπαθούσα να αντιμετωπίσω την τρέλα που είχε φέρει στη ζωή μου η καριέρα μου, και δυστυχώς, παρασύρθηκε σε αυτή τη δίνη και η σχέση μου με τη Τζόαν... και ένιωσα πολύ άσχημα γι’ αυτό», είπε και πρόσθεσε: «Λυπήθηκα που είδα τότε την ιστορία μας να τελειώνει».

Ο μυστικός γάμος

Ωστόσο, δεν ήταν μόνο η καριέρα του Ντίλαν που χώρισε το ζευγάρι. Το 1965, ο Μπομπ παντρεύτηκε κρυφά τη Σάρα Λόουντς, η οποία ήταν έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Ο γάμος ήταν η απόλυτη έκπληξη για την Μπαέζ, όχι μόνο λόγω της σχέσης της με τον μουσικό, αλλά και επειδή εκείνος φαινομενικά δεν ήθελε ποτέ τέτοια δέσμευση.

Το 1965, λίγους μήνες πριν από τον γάμο του, δήλωσε στο Playboy «όχι, δεν σκέφτομαι τέτοια πράγματα». Κάνοντας την όλη κατάσταση ακόμα χειρότερη, η απόφαση του Ντίλαν να παντρευτεί τη Σάρα φαινόταν να καταλήγει στο ότι δεν ήθελε να επισκιάζεται.

Ο Μπομπ Ντίλαν ήταν ολοφάνερο ότι μετά από τόσα χρόνια σχέσης ήθελε μια παραδοσιακή σύζυγο, όχι τη θεά.

Ο μάνατζερ της περιοδείας του, Βίκτορ Μαϊμούδης, αντιμετώπισε τον Ντίλαν για την απόφασή του αυτή. «Τον ρώτησα γι’ αυτό. Γιατί τη Σάρα; Γιατί όχι τη Τζόαν Μπαέζ»; Εκείνος απάντησε: «επειδή η Σάρα θα είναι στο σπίτι όταν θέλω να είναι στο σπίτι, θα είναι εκεί όταν θέλω να είναι εκεί. Η Τζόαν δεν θα είναι εκεί όταν θα τη θέλω».

Ο Μπομπ Ντίλαν ήταν ολοφάνερο ότι μετά από τόσα χρόνια σχέσης ήθελε μια παραδοσιακή σύζυγο, όχι τη θεά.

Διαμάντια και σκουριά

Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να βρει τελικά η Τζόαν Μπαέζ τις σωστές λέξεις για τα συναισθήματά της απέναντι στον χωρισμό. Φαινόταν ότι στο διάστημα μετά το γάμο, ο Ντίλαν εξακολουθούσε να μην φεύγει από το μυαλό της, την καρδιά της ή πραγματικά ακόμη και από τη ζωή της.

Στο δικό του τραγούδι, Oh Sister, τραγουδάει: «Ω, αδερφή, όταν έρθω να ξαπλώσω στην αγκαλιά σου/ Δεν πρέπει να μου φέρεσαι σαν ξένη», υποτίθεται για την Τζόαν Μπαέζ.

Ακόμα και μετά το γάμο του, το έντονο δέσιμο εξακολουθούσε να κρατάει τον έναν μέσα στην τροχιά του άλλου, αλλά πλέον σε μια οδυνηρά τεταμένη σχέση. Όλα αυτά κορυφώνονται στο Diamonds and Rust, τον καταστροφικό προβληματισμό της Μπαέζ για τη σχέση τους και τον χωρισμό τους.

Καθώς οι στίχοι συνεχίζονται, ασχολείται με τη ραγδαία ανερχόμενη διασημότητα του Ντίλαν, τον τρόπο που τον άλλαξε και το πώς την έκανε ο μουσικός να αισθάνεται κατώτερη.

«Η ποίησή μου ήταν άθλια, είπες», τραγουδάει, αποκαλώντας τον «το άπλυτο φαινόμενο», καθώς λέει ότι «έσκασε στη σκηνή/ Ήδη ένας θρύλος» σε μια σπόντα για το πώς αυτή τον σύστησε στον κόσμο. Το τραγούδι είναι τόσο θλιβερό όσο και άγριο. Ωστόσο, δεν ήταν το τέλος.

Πλήρης συγχώρεση

Το φθινόπωρο του 1975, η Μπαέζ συμμετείχε με τον Ντίλαν στο Rolling Thunder Revue του. Φάνηκε ότι η φιλία τους ανανεώθηκε και αναβίωσε, με κάποιους να πιστεύουν ότι μια ρομαντική σχέση επανήλθε για λίγο.

Στο ντοκιμαντέρ του Μάρτιν Σκορσέζε για την περιοδεία, οι δυο τους φαίνονται να γελούν και να αστειεύονται, με την Μπαέζ να κάνει φάρσες στον μουσικό και να επιστρέφουν στο τελετουργικό του ντουέτου τους.

Κάποια στιγμή, μάλιστα, συζητούν για τον κρυφό γάμο του Ντίλαν. «Τι θα γινόταν αν παντρευόμασταν ποτέ, Μπομπ;» ρωτάει η Τζόαν Μπαέζ και εκείνος απαντά: «Παντρεύτηκα τη γυναίκα που αγαπούσα».

Η τρυφερότητα και ο πόνος είναι αισθητοί στη στιγμή, καθώς οι δύο μουσικοί, που είναι για πάντα παγιδευμένοι σε έναν πολύπλοκο ιστό σύνδεσης, παλεύουν να βρουν το δρόμο τους. Αναλογιζόμενη αργότερα  τη σχέση αυτή, η Μπαέζ την αποκάλεσε «εντελώς απογοητευτική», αλλά ισχυρίζεται ότι έκτοτε έδωσε συγχώρεση. «Ήμασταν ηλίθιοι και δεν μπορείς να κατηγορείς κάποιον για πάντα. Σίγουρα προσπάθησα, αλλά τελικά σταμάτησα», δήλωσε.

Ο πόνος των χρόνων μετατρέπεται σε μια αλλόκοτη στοργή.

Το μόνο που χρειάστηκε ήταν ένα σέσιον θεραπείας με τέχνης. Μια μέρα, έβαλε έναν δίσκο του Ντίλαν στο πικάπ και πήρε τα πινέλα της για να ζωγραφίσει ένα πορτρέτο του παλιού της φίλου.

«Άκουγα τη μουσική του και σπάραξα στο κλάμα. Όταν τελείωσα με τη ζωγραφική, δεν μου είχε μείνει καμία εχθρότητα. Καμία», είπε.

Λέγεται ότι οι δυο τους παραμένουν φίλοι, αν και πολύ απόμακροι πλέον, καθώς οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν τελικά και ο πόνος των χρόνων μετατρέπεται σε μια αλλόκοτη στοργή.

*Η ταινία A Complete Unknown με τον Τιμοτέ Σαλαμέ έρχεται στις 23 Ιανουαρίου στους κινηματογράφους από τη Feelgood.

ΑΠΟΡΡΗΤΟ