«Το Βήμα» ζήτησε από τη Μαρίκα Καραγιάννη, ειδική επιστήμονα για την ενέργεια και επισκέπτρια καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, να εξηγήσει τι σημαίνει για την ελληνική ΑΟΖ και το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο η εκδήλωση ενδιαφέροντος από τη Chevron για έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Κρήτη, που θα προστεθούν σε εκείνες της ExxonMobil.
Η εμπλοκή αμερικανικών κολοσσών όπως η Chevron και η ExxonMobil εξασφαλίζουν την ελληνική ΑΟΖ;
«Κατ’ αρχάς δεν τίθεται θέμα «εξασφάλισης» της ελληνικής ΑΟΖ. Η Ελλάδα έχει προβεί σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Ιταλία και σε μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Η ExxonMobil έχει τη διαχείριση μαζί με την Hellenic Energy των υπεράκτιων τεμαχίων Δυτικά και Νοτιοδυτικά Κρήτης από το Open Door του 2014. Η Chevron πρόσφατα εκδήλωσε ενδιαφέρον για τρεις υπεράκτιες περιοχές στην Πελοπόννησο και Νότια, Νοτιοανατολική Κρήτη.
Ολα τα υπεράκτια τεμάχια του Open Door του 2014 βρίσκονται εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας και 6 ναυτικών μιλίων. Σε ό,τι αφορά τη Chevron, θα πρέπει να προκηρυχθεί νέος διαγωνισμός από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, να ακολουθηθεί η διαδικασία προσφορών, δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και μετά την απαραίτητη διορία των 90 ημερών, άνοιγμα των προσφορών και ανάθεση από πλευράς Ελληνικού Δημοσίου.
Από τη στιγμή που οι ερευνητικές και αναπτυξιακές δραστηριότητες των εταιρειών θα είναι εντός 6 ν.μ., καμία τρίτη πλευρά δεν νομιμοποιείται να αντιδράσει, καθώς αυτό θα συνιστά παραβίαση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Και στην πράξη ουδέποτε έχει συμβεί κάτι τέτοιο, ασχέτως του πώς παρουσιάζει το καθετί η κάθε πλευρά».
Οι εξελίξεις αυτές καταργούν στην πράξη το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο;
«Το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του 2019 και το επόμενο του 2022 ουδέποτε ίσχυσαν ούτε υλοποιήθηκαν, όχι μόνο γιατί είναι νομικά ανυπόστατα αλλά και γιατί δεν υπήρξε ποτέ κάποιο ουσιαστικό βήμα υλοποίησης από πλευράς Λιβύης, παρά τις έντονες πιέσεις – δημόσιες και παρασκηνιακές – και επισκέψεις της τουρκικής πλευράς. Μέχρι στιγμής, η (τουρκική πετρελαϊκή εταιρεία) ΤΡΑΟ δεν έχει υπογράψει καμία συμφωνία για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στη Λιβύη.
Πρόσφατα, η κρατική ενεργειακή εταιρεία της Λιβύης NOC ανακοίνωσε μεγάλο διαγωνισμό, τον πρώτο μετά την πτώση του Καντάφι, για 22 χερσαία και υπεράκτια κοιτάσματα σε ολόκληρη τη Λιβύη. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο το ενδιαφέρον και μια πιθανή κατάθεση προσφορών εκ μέρους της ΤΡΑΟ, όπως και πολλών άλλων εταιρειών. Αυτό δεν σημαίνει υλοποίηση των δύο παράνομων μνημονίων, είναι θεσμική συμμετοχή σε έναν διεθνή διαγωνισμό, ασχέτως του πώς θα το παρουσιάσει η τουρκική πλευρά.
Η Λιβύη είναι μια πολύ σημαντική χώρα από ενεργειακής άποψης και τα αποτελέσματα αυτού του διαγωνισμού αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον καθώς, όπως αναφέρω και στο βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα από τον Οίκο Gutenberg και αφορά στη σύγχρονη Ρωσία και τις ελληνορωσικές σχέσεις, η διαφοροποίηση πηγών και οδών προμήθειας υδρογονανθράκων είναι κομβικής σημασίας για την Ευρώπη».
Η Αθήνα θα μπορούσε να είχε κάνει κάτι νωρίτερα, έχασε πολύτιμο χρόνο στο θέμα της ΑΟΖ;
«Μεγάλος μύθος. Η Ελλάδα έχει κάνει πολλά και ουσιαστικά βήματα για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με τις όμορες από θαλάσσης χώρες. Κατ’ αρχάς, με την Ιταλία το 2020 σε συνέχεια της συμφωνίας της Γενεύης του 1977 περί οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας.
Κατά δεύτερον, το 2009, είχε συμφωνηθεί θαλάσσια οριοθέτηση με την Αλβανία, η οποία εξέπεσε στο Συνταγματικό Δικαστήριο της γείτονος, όχι με ελληνική υπαιτιότητα. Με την Αίγυπτο, προχωρήσαμε σε μερική οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών το 2021 στη Μεσόγειο. Δεν είναι απλό και εύκολο να συνομολογήσεις θαλάσσιες ζώνες με τόσο πολλές όμορες χώρες, καθώς τα συμφέροντα της κάθε χώρας διαφέρουν, ασχέτως συμμετοχής σε ΕΕ και ΝΑΤΟ ή μη».
