Το δικαστικό προηγούμενο, όταν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έζησε τη δικαστική κατεδάφιση του νόμου της για τις τηλεοπτικές άδειες, δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση η παρούσα κυβέρνηση να επαναληφθεί, με την επικείμενη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον νόμο που επέτρεψε την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, παρά τη συνταγματική απαγόρευση του πολυσυζητημένου άρθρου 16.

Στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου εκδικάστηκε η υπόθεση για τη συνταγματικότητα ή μη του νόμου, όπως εκτιμούν νομικές και δικαστικές πηγές, θα δοθεί κρίσιμη μάχη στην Ολομέλειά του για τον νόμο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, ζήτημα που έχει προκαλέσει πολιτικές αντιπαραθέσεις, αλλά και έχει σηματοδοτήσει την κυβερνητική βούληση για άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αποτελώντας (ο συγκεκριμένος νόμος) καίρια νομοθετική επιλογή της κυβέρνησης.

«Ας το διαβάσουμε»

Ισως η φράση που ανέφερε στο Φόρουμ των Δελφών η πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, μιλώντας για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, «το Σύνταγμα είναι εκεί και ας το διαβάσουμε» να αποτελέσει, όπως εκτιμούν έγκριτοι νομικοί, το χαλί πάνω στο οποίο θα πατήσει το Συμβούλιο της Επικρατείας στην κρίση του για τη συνταγματικότητα ή μη του νόμου, καθώς το διακύβευμα της επικείμενης απόφασης είναι μεγάλο και από πολιτικής και από ουσιαστικής πλευράς.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Η δίκη έφθασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας από προσφυγές καθηγητών κρατικών πανεπιστημίων, αλλά και την Πανελλήνια Ομοσπονδία τους, δηλαδή τη συνδικαλιστική τους εκπροσώπηση, αλλά και από προσφυγές ιδιωτικών κολεγίων, που και αυτά δηλώνουν ότι πλήττονται από τον νόμο.

Η επιχειρηματολογία όσων προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά του νόμου στηρίζεται στη συνταγματική απαγόρευση του άρθρου 16, που επιτρέπει μόνον σε κρατικά πανεπιστήμια την παροχή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

«Το ζων Σύνταγμα»

Ο αντίλογος έχει διατυπωθεί με βάση το ενωσιακό δίκαιο από διαπρεπείς νομικούς, όπως ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο επίτιμος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Βασίλης Σκουρής, αλλά και ο επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννης Σαρμάς, και υποστηρίχθηκε και ενώπιον της Ολομέλειας του ΣτΕ, όπου η ανταλλαγή νομικών επιχειρημάτων και απόψεων κυριάρχησε στη δίκη για ένα τόσο σημαντικό θέμα που ξεπερνά ακόμα και την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, καθώς σχετίζεται με τη δυνατότητα ερμηνείας των συνταγματικών διατάξεων με ευρύ πνεύμα και όχι κατά γράμμα, «το ζων Σύνταγμα», όπως το έχει χαρακτηρίσει ευφυώς ο Ευάγγελος Βενιζέλος.

Πάντως, η όποια απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, που αναμένεται σχετικά σύντομα, προϊόν και της συζήτησης κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, θα αποτελέσει κρίσιμο μέγεθος και για ανάλογες νομοθετικές μεταβολές σε θέματα που μπορεί το Σύνταγμα να απαγορεύει, αλλά τελικά να μπορεί να υπάρξει διέξοδος ρύθμισής τους, όπως για παράδειγμα ο νόμος περί ευθύνης υπουργών και άλλα.

Το διακύβευμα

Και ενώ όσοι από πανεπιστημιακής πλευράς προσέφυγαν εμμένουν στην αντισυνταγματικότητα του νόμου για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη λογική της υποστήριξης της παροχής υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικών υπηρεσιών, τα ιδιωτικά κολέγια, που και αυτά έχουν προσφύγει, διαμαρτύρονται κατά του νόμου με το επιχείρημα ότι δημιουργούνται συνθήκες δύο ταχυτήτων για την παροχή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Πάντως, το ζητούμενο της επικείμενης απόφασης και της σημασίας της συμπυκνώνεται στην ανακοίνωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου εν όψει της δίκης προς ενημέρωση όπου μεταξύ άλλων τονίζεται ότι το Ανώτατο Δικαστήριο καλείται να αποφανθεί «εάν οι επίμαχες διατάξεις του Ν. 5094/2024 είναι σύμφωνες με το άρθρο 16 του Συντάγματος, εάν παρακάμπτεται με τις ρυθμίσεις του νόμου αυτού η προβλεπόμενη στο άρθρο 110 του Συντάγματος διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης και εάν με τις διατάξεις αυτές καλύπτονται οι συνταγματικές απαιτήσεις για την ανώτατη τριτοβάθμια εκπαίδευση (ακαδημαϊκή ελευθερία, υπηρεσιακή κατάσταση διδακτικού προσωπικού των παραρτημάτων, κρατική εποπτεία, αυτοδιοίκηση). Επιπλέον, εάν η Ολομέλεια καταλήξει ότι το Σύνταγμα επιτρέπει μόνο αμιγώς κρατικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης, τίθεται το ζήτημα αν έχει εφαρμογή, στην προκειμένη περίπτωση, το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και, εν συνεχεία, αν ένα αμιγώς κρατικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης είναι σύμφωνο με το ενωσιακό δίκαιο».

Το δίκαιο της ΕΕ

Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει και το αίτημα που υποβλήθηκε, να τεθεί από το ΣτΕ προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για το αν ισχύει στην προκειμένη περίπτωση της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή όχι.

Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση του ΣτΕ, με δεδομένο ότι πολλά μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να ιδρύσουν παραρτήματα στη χώρα μας, αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον για προφανείς πολιτικούς και ουσιαστικούς λόγους. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την εκδίκαση της υπόθεσης υπό την προεδρία του προέδρου του ΣτΕ Μιχάλη Πικραμένου ήταν παρόντες μεγάλος αριθμός ενδιαφερομένων, κάτι που δεν συνηθίζεται στο ΣτΕ.