Οι φανατικοί της Eurovision μετρούν αντίστροφα για τον τελικό του διαγωνισμού (17/5, στις 22:00 από την ΕΡΤ1). Για κάποιους, όμως, τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα. Αιτία; Η συμμετοχή του Ισραήλ. Η Eurovision είναι μια γιορτή αγάπης και ειρήνης, όπως τόσο χαρακτηριστικά απέδωσαν οι Σουηδοί παρουσιαστές του διαγωνισμού το 2016 με το τραγούδι «Love, Love, Peace, Peace». Αν αυτό ισχύει, αναρωτιούνται πολλοί, τι δουλειά έχει σε έναν τέτοιο διαγωνισμό ένας πολιορκητής της Γάζας;

Κάποιοι κατηγορούν την EBU, που διοργανώνει τον διαγωνισμό, για έλλειψη τόλμης. Άλλοι στρέφουν το βλέμμα στη χορηγία της εκδήλωσης από τη Moroccanoil, μια εταιρεία με ισραηλινή ιδιοκτησία, παρά την ονομασία της. Ωστόσο, μια διεθνής διοργάνωση τέτοιου βεληνεκούς δύσκολα εξαρτάται από μια εταιρεία προϊόντων ομορφιάς γράφει στον Guardian ο συγγραφέας Chris West.

H Yuval Raphael που εκπροσωπεί φέτος το Ισραήλ με το τραγούδι «New Day Will Rise»

Ένας θεσμός με πολιτικό υπόβαθρο

Ο vlogger της Eurovision, Matthew Wrather, προτείνει μια πιο σύνθετη ερμηνεία: η στάση της EBU σχετίζεται με τον θεμελιώδη σκοπό της ύπαρξής της. Η Ένωση ιδρύθηκε το 1950 με τεχνικό αλλά και, κατά τα σημερινά δεδομένα, πολιτικό ρόλο. Τεχνικά, στόχος ήταν η συνεργασία και η δυνατότητα διεθνών μεταδόσεων (ο διαγωνισμός τραγουδιού ήταν απλώς ένα από τα πρώτα εγχειρήματα, το πρώτο ήταν ένα φεστιβάλ βραβεύσεων στο Μοντρέ).

Πολιτικά η EBU υποστήριξε τη δημόσια ραδιοτηλεόραση με πνεύμα φιλελεύθερης κριτικής καθώς αποκλείονταν σταθμοί που λειτουργούσαν αποκλειστικά ως φερέφωνα κυβερνήσεων. Στη μεταπολεμική Ευρώπη, με τη ναζιστική εμπειρία νωπή και τον σοβιετικό κίνδυνο προ των πυλών, η ελεύθερη δημόσια συζήτηση θεωρούνταν θεμέλιο της σοβαρής δημοσιογραφίας.

Από τότε όμως, το μοντέλο αυτό έχει δεχτεί ισχυρή αμφισβήτηση. Σήμερα, οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς κατηγορούνται από την ευρωπαϊκή δεξιά ως υπερβολικά φιλελεύθεροι, ενώ η αριστερά τούς θεωρεί συχνά ως συντηρητικούς φορείς ή ακόμα και φορείς κρατικής προπαγάνδας. Μέσα σε αυτό το τοπίο, η EBU βρίσκεται πλέον με την πλάτη στον τοίχο, σε αντίθεση με το 1950.

Το τραγούδι του Ισραήλ:

YouTube thumbnail

Μια δημόσια τηλεόραση υπό πίεση – Το παράδειγμα του Ισραήλ

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα τεταμένη στην περίπτωση του Ισραήλ. Το 2017 ο τότε πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου κατάργησε την Ισραηλινή Ραδιοτηλεοπτική Αρχή (IBA), με τον διαγωνισμό της Eurovision εκείνης της χρονιάς να αποτελεί την τελευταία της μετάδοση. Επισήμως, η απόφαση βασίστηκε σε οικονομικά κριτήρια, ωστόσο, πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι επρόκειτο για πολιτικό χτύπημα, καθώς η IBA θεωρούνταν υπερβολικά «αριστερή».

Η IBA αντικαταστάθηκε από τον σημερινό δημόσιο φορέα «Kan», ο οποίος είναι σαφώς πιο υπάκουος, αν και, για την κυβέρνηση, όχι αρκετά. Ο υπουργός Επικοινωνιών, Σλόμο Καρχί, πρότεινε το 2023 την πλήρη ιδιωτικοποίηση του καναλιού, κατηγορώντας το για «προκατειλημμένη κάλυψη» και «ντροπιαστική γλώσσα» απέναντι στην κυβέρνηση. Μια τέτοια εξέλιξη θα παραβίαζε τους κανονισμούς της EBU, οδηγώντας στον αποκλεισμό του Ισραήλ από τη Eurovision.

Προστασία ή αποστασιοποίηση;

Η EBU αισθάνεται υποχρεωμένη να προστατεύσει την Kan, ακόμα και με κόστος για τη φήμη του διαγωνισμού. Άλλωστε, αυτός ήταν ο λόγος ίδρυσής της: η υπεράσπιση της ελεύθερης, ανεξάρτητης δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Ο διαγωνισμός είναι απλώς μια έκφραση αυτής της αποστολής.

Δεν υπάρχει εύκολη λύση. Όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία, η EBU δεν απέκλεισε άμεσα τη Ρωσία από τον διαγωνισμό. Μόνο όταν οι συμμετέχουσες χώρες άρχισαν να απειλούν με αποχώρηση, ακολούθησε γρήγορη αντίδραση. Στην περίπτωση του Ισραήλ, κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμη συμβεί.

Η επιτυχία της Eurovision έχει φέρει την EBU σε δύσκολη θέση. Ο διαγωνισμός, που ξεκίνησε ως μια ανάλαφρη, ψυχαγωγική εκδήλωση, μετατράπηκε σταδιακά σε πλατφόρμα ισχυρών πολιτικών συμβολισμών. Για πολλά χρόνια, η EBU είχε την πολυτέλεια να υποστηρίζει μηνύματα που ήταν αποδεκτά στους φιλελεύθερους κύκλους. Όταν η Ντάνα Ιντερνάσιοναλ, τρανς τραγουδίστρια από το Ισραήλ, κέρδισε το 1998, η EBU μπορούσε δικαίως να υπερηφανεύεται ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία της κοινωνικής αλλαγής. Το ίδιο συνέβη με την εντυπωσιακή νίκη της Κοντσίτα Βουρστ το 2014. Η Eurovision ήταν τότε συνώνυμη με αξίες φωτεινές: «Αγάπη, αγάπη, ειρήνη, ειρήνη».

Μια αναγκαία αναθεώρηση για το μέλλον

Σήμερα, η παρουσία του Ισραήλ και η στάση της κυβέρνησής του, δημιουργούν έντονες αντιδράσεις. Ορισμένοι χρησιμοποιούν τη συμμετοχή ως έμμεση πολιτική στήριξη. Η EBU, αργά ή γρήγορα, θα χρειαστεί είτε να αποχωρήσει από τη διοργάνωση είτε να αλλάξει την αποστολή της, τοποθετώντας την προστασία του brand «Eurovision» στο επίκεντρο. Χρειάζονται σαφέστεροι κανόνες συμμετοχής, ώστε ο διαγωνισμός να μείνει πιστός στο μήνυμά του: «Love, love, peace, peace». Για τους πιο σκεπτόμενους θεατές η φετινή Eurovision δεν θα είναι εύκολη υπόθεση λέει ο Chris West.