Να δώσω στο παιδί μου σοκολάτα; Να το πιέσω να κάθεται στο τραπέζι; Πώς θα το πείσω να δοκιμάσει και κάτι άλλο εκτός από πατάτες και ψωμί; Ερωτήματα που έχουν απασχολήσει κατά καιρούς όλους τους γονείς. Σήμερα, μάλιστα, που στη χώρα μας ένα στα τέσσερα παιδιά κάτω των δέκα ετών είναι παχύσαρκο, διαβητικό ή αλλεργικό και με την παιδική χοληστερίνη να καλπάζει, η ανάγκη για μια σωστή παιδική διατροφή προβάλλει εντονότερη από ποτέ. Η Κατερίνα Μιχαηλίδου, διεθνώς πιστοποιημένη σύμβουλος γαλουχίας (IBCLC) και μέλος της La Leche League International, ενός διεθνούς οργανισμού που συνεργάζεται με τη Unicef και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σε θέματα θηλασμού και νηπιακής διατροφής, είναι η πλέον κατάλληλη να απαντήσει, αφού δουλεύει με θηλάζουσες μητέρες και τις συμβουλεύει πώς να εισαγάγουν το παιδί τους στις τροφές, συνεχίζοντας την υποστήριξη και κατά την πρώτη νηπιακή ηλικία.

Ποιες πρέπει να είναι οι πρώτες στέρεες τροφές και πότε τις αρχίζουμε;

Στα μωρά δεν πρέπει να δίνουμε έντονες γεύσεις, προκειμένου να μην προσκολληθούν σε αυτές. Η μπισκοτόκρεμα π.χ. που περιέχει αρκετή ζάχαρη, είναι μια τροφή στην οποία εύκολα μπορεί να προσκολληθεί ένα μωρό και να μη θέλει τίποτε άλλο. Θα πρέπει να πρωτοδίνουμε ουδέτερες γευστικά τροφές, όπως τα λαχανικά, ενώ, αν θέλουμε να ξεκινήσουμε με φρούτα, το βρασμένο μήλο ή το βερίκοκο, αν είναι καλοκαίρι, είναι ασφαλέστερες επιλογές από την μπανάνα. Οσο για τις λιωμένες τροφές, καλό να αρχίζουμε παράλληλα με αυτές να λιώνουμε στα δάχτυλά μας κάποιες τροφές και να τους δίνουμε να δοκιμάσουν. Ή να βάζουμε στο τραπέζι μερικά φαγητά που μπορούν να φάνε και να τα αφήνουμε να διαλέξουν. Θέλουμε τα παιδιά να έχουν επαφή με την υφή και τις γεύσεις του φαγητού. Γι’ αυτό, προτού το μωρό εισαχθεί στις στέρεες τροφές, γύρω στον 6ο μήνα, θα πρέπει να αναγνωρίζουμε αν έχει τα λεγόμενα «σημάδια ετοιμότητας», που είναι να κάθεται στον ποπό του χωρίς πολλή στήριξη, να πιάνει με τα δάχτυλα και να φέρνει στο στόμα πράγματα, να μη σπρώχνει το κουτάλι προς τα έξω με τη γλώσσα του.

Τι να κάνουμε αν τα παιδιά προσκολλώνται σε ελάχιστα είδη φαγητού;

Τα μικρά παιδιά περνούν ορισμένες φάσεις που το σώμα τους χρειάζεται περισσότερο κάποια στοιχεία και άρα προτιμούν τις τροφές που τους τα παρέχουν. Οταν, για παράδειγμα, σταθούν στα πόδια τους και αργότερα τρέξουν, χρειάζονται πολλούς υδατάνθρακες και ζητάνε ψωμί, μακαρόνια… Εμείς απλώς θα πρέπει να έχουμε επενδύσει από πριν σε υδατάνθρακες με χαμηλό ή μέτριο γλυκαιμικό δείκτη και σε δημητριακά ολικής άλεσης για να ζητήσουν αυτά. Επιπλέον, ας έχουμε υπόψη ότι οι διατροφικές συνήθειες στις μικρές ηλικίες επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, όπως π.χ. η οδοντοφυΐα, γι’ αυτό ας κάνουμε υπομονή και ας τολμήσουμε να παρουσιάσουμε ξανά κάποια φαγητά σε λίγες ημέρες συνδυασμένα διαφορετικά. Για παράδειγμα, τη βρόμη μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε σε μπάρες ή σε μπισκότα. Είναι επίσης σημαντικό να ξέρουμε πότε να υποχωρούμε και να μην τα πιέζουμε να φάνε κάτι που δεν θέλουν.

Πόσο τα επηρεάζουν οι δικές μας συνήθειες και πώς θα τις αλλάξουμε;

Τα παιδιά επηρεάζονται απόλυτα από τις δικές μας συνήθειες γιατί είναι μιμητικά. Αν εμείς δεν τρώμε λαχανικά, ακόμη κι αν το παιδί μας τα δοκίμασε στη βρεφική του ηλικία, θα τα εγκαταλείψει μετά. Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε σταδιακά μικρές αλλαγές. Στην αρχή να φτιάξουμε λαδερά δύο φορές την εβδομάδα, να εμπλουτίσουμε μια μακαρονάδα με λίγα λαχανικά, να χρησιμοποιήσουμε ζυμαρικά ολικής άλεσης, να φτιάξουμε τρουφάκια με χαρουπάλευρο. Σε μεγαλύτερη ηλικία, μπορούμε να δείξουμε παραστατικά στα παιδιά πόση ζάχαρη περιέχει ένα ποτήρι αναψυκτικό και να τους μιλήσουμε για τις συνέπειές της. Και φυσικά, η εμπλοκή στα ψώνια και στην κουζίνα είναι πολύ σημαντική. Αφήστε το παιδί ακόμη και να ανακατεύει απλώς το φαγητό στην κατσαρόλα. Χρειάζεται χρόνος και ενασχόληση.

Κι αν τα παιδιά δεν θέλουν να κάθονται στο τραπέζι, αλλά να τσιμπολογούν;

Ας το αποδεχτούμε. Ειδικά τα πιο μικρά απλώς δεν μπορούν. Δεν ωφελεί να τα πιέζουμε. Ωστόσο, πρέπει να τους δείχνουμε πως η οικογένεια κάθεται στο τραπέζι και σιγά σιγά θα τους γίνει συνήθεια. Το να τα αφήσουμε να πεινάσουν μπορεί να δουλέψει, αλλά μόνο προσωρινά. Μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα θα έχουμε αν τους επιτρέψουμε να πάνε και να έρθουν όσο εμείς τρώμε για να δοκιμάσουν λίγο φαγητό ή, ακόμη καλύτερα, να τα αφήσουμε να μας σερβίρουν ή να μας ταΐσουν.

Το τσιμπολόγημα είναι ένα φυσικό επακόλουθο του ότι τα παιδιά δεν κάθονται να φάνε αρκετό φαγητό, αλλά και των αυξημένων κινητικών αναγκών τους. Ομως, δεν είναι καλό να τα αφήνουμε πολλή ώρα νηστικά, διότι μετά θα πέσουν με τα μούτρα στα γλυκά. Επιλέγουμε λοιπόν μικρά και συχνά γεύματα, προκειμένου να διατηρηθεί μια ισορροπία στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Μια φέτα μαύρο ψωμί θα τα κρατήσει πιο πολύ από το λευκό, διότι έχει σύνθετους υδατάνθρακες. Μπορούμε να τη σερβίρουμε ψημένη, με τριμμένο σκόρδο, ελαιόλαδο και κάποιο τυρί. Ενα διαφορετικό σουβλάκι, από ντοματίνια και κυβάκια γραβιέρας, τα οποία έχουμε προηγουμένως περάσει από την γκριλιέρα και τα έχουμε πασπαλίσει με σουσάμι, είναι μια ωραία λύση. Οταν, πάλι, βλέπουν τηλεόραση το απόγευμα, μια πιατέλα με φρούτα θα τα προλάβει από το να ζητήσουν γλυκό. Μια άλλη ιδέα, τέλος, για να μην ανέβει και στη συνέχεια πέσει κατακόρυφα η γλυκόζη στο αίμα, είναι να εμπλουτίσουμε το όποιο γλύκισμα με λίγη βρόμη. Τα δημητριακά συμβάλλουν στη σταδιακή αύξηση της γλυκόζης, οπότε μια μπάρα δημητριακών με λίγη σοκολάτα είναι προτιμότερη από μια σκέτη σοκολάτα.

Πόσο κακό είναι το μπισκότο ή το γλυκό που θα δώσει η γιαγιά;

Οι γιαγιάδες δεν είναι ενημερωμένες για τα νέα διατροφικά δεδομένα και λατρεύουν να κακομαθαίνουν τα παιδιά. Ωστόσο, το ένα μπισκότο δεν είναι επικίνδυνο. Η επανάληψη και η συνήθεια είναι. Ας δώσουμε λοιπόν εναλλακτικές στις γιαγιάδες: ένα μικρό παστέλι, μπισκότα ολικής άλεσης χωρίς ζάχαρη, παξιμάδια με ανθότυρο και ντοματούλα, γρανίτες φτιαγμένες από παγωμένα φρούτα, ένα παγωτό από παγωμένη μπανάνα και λίγο γάλα στο multi…

Aπό ποια ηλικία μπορούμε να διακρίνουμε την παιδική παχυσαρκία και τι μπορούμε να κάνουμε;

Μετά τα τέσσερα χρόνια μπορούμε να έχουμε ένδειξη παχυσαρκίας, καθώς αυτή εκδηλώνεται από το τέταρτο ως το όγδοο έτος. Το πιο σωστό είναι να εκτιμηθεί από έναν ειδικό. Υπάρχει ιστορικό παχυσαρκίας ή σακχάρου στην οικογένεια; Πρόκειται για ένα παιδί που αγαπά την άσκηση και την κίνηση; Ολα αυτά θα συνεκτιμηθούν. Ως γονείς, πάντως, είναι καλό να τα παροτρύνουμε από μικρή ηλικία να βάλουν την άσκηση στη ζωή τους. Τόσο η παιδική χαρά όσο και η ενασχόληση με κάποιο σπορ είναι απαραίτητα, καθώς δίνουν διαφορετικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο και στο σώμα και θέτουν τα θεμέλια υγιεινών συνηθειών. Η καθιστική ζωή πλέον ξεκινά από τα μαθητικά χρόνια.

Ποια είναι τα συνηθέστερα λάθη που κάνουμε στην παιδική διατροφή;

Η κακή αρχή με έντονες και γλυκές γεύσεις, η προσκόλληση στις λιωμένες τροφές, οι κακές συνήθειες των γονιών, ο φόβος τους ότι θα τα στερήσουν, οι πολλές επιλογές και οι έντονες απαγορεύσεις – οι τελευταίες μπορεί να λειτουργήσουν ανάποδα – και ο δισταγμός τους να εκθέσουν τα παιδιά σε νέες γεύσεις.

Ποιες «νέες γεύσεις» θα προτείνατε;

Την κινόα, το κεχρί, τα αρτοσκευάσματα ζέας, το αβοκάντο – σε ντιπ με λίγο λεμόνι είναι εξαιρετικό – το κριθάρι, τη βρόμη, τις σταφίδες και το κρέας στρουθοκαμήλου, που είναι πλουσιότατα σε σίδηρο, το αμυγδαλοβούτυρο, την πάστα από φουντούκι, το ταχίνι, τη μελάσα και το πετιμέζι αντί για ζάχαρη. Φυσικά, δεν είναι εύκολο να ψωνίζει κανείς πάντα από βιολογικά είδη ούτε χρειάζεται να τρέφεται τόσο διαφορετικά από τον περίγυρο. Μπορούμε, όμως, να έχουμε μια λίστα από ωφέλιμες τροφές στο μυαλό μας και πού και πού να δοκιμάζουμε κάποιες, εντάσσοντάς τες στον δικό μας τρόπο διατροφής. Σε κάθε περίπτωση, αν όλοι στο τραπέζι τρώμε κάτι, αυτό θα βοηθήσει πολύ ένα νήπιο να το δοκιμάσει.

*Δημοσιεύθηκε στο BΗΜΑ GOURMET την Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου 2014.