Η Πύρρειος νίκη της Άνγκελα Μέρκελ

Το Βήμα, The Project Syndicate

Όσον αφορά τη Γερμανία, το δράμα της κρίσης του ευρώ έχει τελειώσει. Το ζήτημα ελάχιστα συζητήθηκε στην πρόσφατη προεκλογική περίοδο της χώρας. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έκανε ό,τι ήταν απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του ευρώ και το έκανε με το ελάχιστο δυνατό κόστος για τη Γερμανία –κάτι που της εξασφάλισε την υποστήριξη των φιλο –ευρωπαίων Γερμανών αλλά και όσων την εμπιστεύθηκαν για να προστατεύσει τα γερμανικά συμφέροντα. Δεν προκάλεσε έκπληξη λοιπόν η ηχηρή επανεκλογή της. Αλλά ήταν μία Πύρρειος νίκη. Το status quo της ευρωζώνης δεν είναι ούτε ανεκτό ούτε σταθερό. Πρόκειται για έναν εφιάλτη –προκαλεί τρομερό πόνο και δυστυχία που θα μπορούσε εύκολα να αποφευχθεί αν διασκεδάζονταν οι παρανοήσεις και τα ταμπού που περικλείει. Το πρόβλημα είναι ότι ο πόνος αφορά τις χρεωμένες χώρες, ενώ οι δανειστές επιβάλλουν τις παρανοήσεις και τα ταμπού.

Ένα παράδειγμα είναι τα ευρωομόλογα, τα οποία η Μέρκελ θεωρεί ταμπού. Ωστόσο, αποτελούν την εμφανή λύση για τον βασικό λόγο της κρίσης του ευρώ, που είναι ότι με τη συμμετοχή στο ευρώ τα κυβερνητικά ομόλογα εκτίθενται στον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Κανονικά, οι ανεπτυγμένες χώρες δεν χρεοκοπούν, επειδή πάντα μπορούν να τυπώσουν χρήμα. Αλλά εκχωρώντας αυτή τη δικαιοδοσία σε μία ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, τα μέλη της ευρωζώνης έβαλαν τους εαυτούς τους στη θέση μίας αναπτυσσόμενης χώρας που δανείστηκε σε ξένο νόμισμα. Όταν έκανε την εμφάνισή του το ευρώ, τα κυβερνητικά ομόλογα των κρατών μελών θεωρήθηκαν χαμηλού κινδύνου. Οι εμπορικές τράπεζες μπορούσαν να τα έχουν χωρίς να χρειάζεται να βάλουν στην άκρη αποθεματικά κεφαλαίου.

Αυτό προκάλεσε ένα περίεργο κίνητρο στις τράπεζες να αγοράσουν χρέος πιο αδύναμων κρατών ώστε να κερδίσουν τίποτε άλλο παρά μερικά σημεία βάσης, καθώς οι διαφορές μεταξύ των επιτοκίων συνέκλιναν σχεδόν απόλυτα. Αλλά αυτή η σύγκλιση δημιούργησε οικονομικές αποκλίσεις. Οι πιο αδύναμες χώρες γνώριζαν άνθηση στην κατανάλωση, στις επενδύσεις και στην αγορά ακινήτων, ενώ η Γερμανία γονατισμένη από το δημοσιονομικό κόστος της επανένωσης, έπρεπε να επιβάλει μέτρα λιτότητας και να ακολουθήσει δομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτή ήταν η ρίζα της κρίσης του ευρώ, αλλά τότε δεν αναγνωρίστηκε ως τέτοια –και δεν είναι κατανοητή επαρκώς ακόμη και σήμερα. Η μετατροπή όλων των κρατικών ομολόγων –εκτός της Ελλάδας –σε ευρωομόλογα θα ήταν μακράν η καλύτερη λύση.

Τα ευρωομόλογα δεν θα θεράπευαν τις ανομοιότητες στην ανταγωνιστικότητα: κάθε χώρα της ευρωζώνης θα έπρεπε να επιβάλει τις δικές της δομικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά θα θεράπευαν το βασικό ελάττωμα του ευρώ. Η Ελλάδα, είναι επίσης θύμα παρανοήσεων και ταμπού. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να αποπληρώσει το χρέος της. Μετά από πολύ πόνο και πολλές δοκιμασίες, η Ελλάδα είναι κοντά στο να παρουσιάσει πρωτογενές πλεόνασμα.

Αν οι δανειστές αποποιούνταν της αποπληρωμής όσο η Ελλάδα πληροί τους όρους της Τρόικα, το ιδιωτικό κεφάλαιο θα επέστρεφε στη χώρα και η οικονομία θα ανέκαμπτε γρήγορα. Εγγυώμαι από προσωπική εμπειρία ότι οι επενδυτές θα συνέρεαν στην Ελλάδα από τη στιγμή που το χρέος της απομακρυνόταν. Αλλά αυτό δεν γίνεται καθώς θα καταστρατηγούνταν πολλά ταμπού, κυρίως της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η Γερμανία, με το βλέμμα στην πρόσφατη Ιστορία της, δε θα ήθελε να της αποδώσουν τον ρόλο της ηγεμονικής δύναμης. Η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι αποτέλεσμα ενός σατανικού γερμανικού σχεδίου. Ωστόσο, η Γερμανία θα πρέπει να μάθει να συμπεριφέρεται σαν καλοκάγαθος ηγεμόνας. Αν δεν μπορέσει να το κάνει, πιστεύω, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα οδηγηθεί στη διάλυση και την κατάρρευση. Το να αλλάξουν πολιτική, δεν είναι εύκολο για τους πολιτικούς ηγέτες, αλλά οι εκλογές προσφέρουν μία ευκαιρία προς αυτή την κατεύθυνση. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό, θα είναι η επόμενη κυβέρνηση της Μέρκελ να διορίσει μία ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών προκειμένου να εκτιμήσει τις εναλλακτικές, χωρίς προσκόλληση στα υπάρχοντα ταμπού.