Από ψηλά ο κόλπος του Γαλαξιδίου ήταν ασύγκριτης ομορφιάς, σαν πίνακας του γαλαξιδιώτη ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου. Ανοιξη, και η γη καταπράσινη σε συμφωνία με το βαθύ μπλε της θάλασσας και το γαλανό του ουρανού. Ερχόμενοι από Δελφούς, κατεβαίνοντας τα βουνά, στο βάθος το Γαλαξίδι με τους κολπίσκους του μας συνεπήρε μαζί με το ουράνιο τόξο που διαδέχθηκε την ξαφνική βροχούλα. Περπατώντας αργότερα στη ναυτική πολιτεία, τα αρχοντικά καπετανόσπιτα του 19ου αιώνα σιγοψιθύριζαν ιστορίες για ένα ένδοξο παρελθόν με καπεταναίους και γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα που όργωναν τις θάλασσες της Μεσογείου και επέστρεφαν με δόξα και τιμές στην κοσμοπολίτικη πόλη τους. Προορισμός για όλον τον χρόνο το κοντινό μας Γαλαξίδι, πέρα από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του και τις τρανές εκκλησιές του, της Αγίας Παρασκευής με το ηλιακό ρολόι και τον ζωδιακό κύκλο χαραγμένο στο δάπεδό της και του Αγίου Νικολάου με το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του Αναστάσιου Μόσχου, με ανάγλυφη την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, φημίζεται και για το ιδιαίτερο έθιμο της Καθαράς Δευτέρας. Τα «αλευρομουτζουρώματα» του Γαλαξιδίου είναι ένα έθιμο μοναδικό, που δεν θα συναντήσετε πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Νέοι που το λέει η καρδιά τους συγκεντρώνονται στην παραλία, σε πλατείες και δρόμους και αφού κοπάσει το αλευρομουτζούρωμα, με ένα κλαρίνο και ένα ταμπούρλο αρχίζει το γλέντι και ο χορός που μεταφέρεται σε κάθε γωνιά της πόλης ως πολύ αργά το βράδυ.
«Το λευκό σύννεφο που σηκώνεται από το αλεύρι δίνει ιδιαίτερη ομορφιά»
Η κυρία Μάρω Τασιού-Γουργουρή, αντιδήμαρχος Δήμου Δελφών, κατά τόπον αντιδήμαρχος για τη Δημοτική Ενότητα Γαλαξιδίου και αντιδήμαρχος Τουρισμού, μας μίλησε για το έθιμο και τις εκδηλώσεις του τριημέρου της Αποκριάς. «Η επίσημη καταγραφή του εθίμου που γίνεται κάθε Καθαρά Δευτέρα, έγινε το 1801 από τον Εγγλέζο Ντόντγουελ. Η παράδοση λέει ότι οι θαλασσοπόροι Γαλαξιδιώτες που ταξίδευαν στα παράλια το είδαν στη Σικελία σε λαϊκές ομαδικές γιορτές (εκείνοι χρησιμοποιούσαν λουλάκι και βερνίκι) και το έφεραν και εδώ. Πρόκειται για ένα ξεφάντωμα με χαρακτηριστικά διονυσιακού εθίμου. Παλαιότερα οι Γαλαξιδιώτες φορούσαν στη ζώνη και μεγάλες κουδούνες γιατί είχαμε παράδοση στην κατασκευή κουδουνιών στην Αμφισσα (κάποιοι φορούν και σήμερα) και κατέβαιναν με πίπιζες και νταούλια. Σήμερα όλοι υποστηρίζουν το έθιμο και «μπαίνουν» στο αλευρομουτζούρωμα δημιουργώντας φαντασμαγορικό παζλ χρωμάτων, ενώ το λευκό σύννεφο που σηκώνεται από το αλεύρι δίνει ιδιαίτερη ομορφιά. Ο δήμος μοιράζει δωρεάν αλεύρι σε όλους και συστήνουμε στους επισκέπτες που θα «μπούνε» να φορούν παλιά ρούχα ή πλαστική φόρμα που είναι πολύ φθηνή και μάσκα για το πρόσωπο. Επιπλέον έχουμε εκδηλώσεις που πλαισιώνουν το αλευρομουτζούρωμα: διαγωνισμό αυτοσχέδιας ανατολίτικης μεταμφίεσης, σατιρικά δρώμενα, διαγωνισμό ροκ συγκροτημάτων, κατασκευή μάσκας από παιδιά, παζάρι με γλυκά και αλμυρά, παρέλαση με μουσική με πεζούς και ποδηλάτες κ.ά. Ο Ναυταθλητικός Ομιλος Γαλαξιδίου θα συμμετάσχει κατά σκάφη με μπαλόνια στο λιμάνι. Επίσης θα προσφέρουμε μεζέδες, κρασί και γλυκό μυγδαλάκι. Θα ήθελα επίσης να συστήσω στους επισκέπτες επί τη ευκαιρία να επισκεφθούν και το Ναυτικό Μουσείο, το οποίο είναι ένα από τα κορυφαία ναυτικά μουσεία της Ελλάδας και έχει τη μεγαλύτερη πινακοθήκη ιστιοφόρων. Μάλιστα πριν από δύο χρόνια απέκτησε μια μεγάλης σημασίας συλλογή ναυτικών γραμματοσήμων που ονομάστηκε «Αργοναύτες». Πρόκειται για 12.000 σελίδες με γραμματόσημα και ναυτιλιακά ντοκουμέντα, δωρεά του Κ. Ανιτσά».Αλεύρι και φούμο για το αλευρομουτζούρωμα
Η κυρία Μάρω Τασιού-Γουργουρή, αντιδήμαρχος Δήμου Δελφών, κατά τόπον αντιδήμαρχος για τη Δημοτική Ενότητα Γαλαξιδίου και αντιδήμαρχος Τουρισμού, μας μίλησε για το έθιμο και τις εκδηλώσεις του τριημέρου της Αποκριάς. «Η επίσημη καταγραφή του εθίμου που γίνεται κάθε Καθαρά Δευτέρα, έγινε το 1801 από τον Εγγλέζο Ντόντγουελ. Η παράδοση λέει ότι οι θαλασσοπόροι Γαλαξιδιώτες που ταξίδευαν στα παράλια το είδαν στη Σικελία σε λαϊκές ομαδικές γιορτές (εκείνοι χρησιμοποιούσαν λουλάκι και βερνίκι) και το έφεραν και εδώ. Πρόκειται για ένα ξεφάντωμα με χαρακτηριστικά διονυσιακού εθίμου. Παλαιότερα οι Γαλαξιδιώτες φορούσαν στη ζώνη και μεγάλες κουδούνες γιατί είχαμε παράδοση στην κατασκευή κουδουνιών στην Αμφισσα (κάποιοι φορούν και σήμερα) και κατέβαιναν με πίπιζες και νταούλια. Σήμερα όλοι υποστηρίζουν το έθιμο και «μπαίνουν» στο αλευρομουτζούρωμα δημιουργώντας φαντασμαγορικό παζλ χρωμάτων, ενώ το λευκό σύννεφο που σηκώνεται από το αλεύρι δίνει ιδιαίτερη ομορφιά. Ο δήμος μοιράζει δωρεάν αλεύρι σε όλους και συστήνουμε στους επισκέπτες που θα «μπούνε» να φορούν παλιά ρούχα ή πλαστική φόρμα που είναι πολύ φθηνή και μάσκα για το πρόσωπο. Επιπλέον έχουμε εκδηλώσεις που πλαισιώνουν το αλευρομουτζούρωμα: διαγωνισμό αυτοσχέδιας ανατολίτικης μεταμφίεσης, σατιρικά δρώμενα, διαγωνισμό ροκ συγκροτημάτων, κατασκευή μάσκας από παιδιά, παζάρι με γλυκά και αλμυρά, παρέλαση με μουσική με πεζούς και ποδηλάτες κ.ά. Ο Ναυταθλητικός Ομιλος Γαλαξιδίου θα συμμετάσχει κατά σκάφη με μπαλόνια στο λιμάνι. Επίσης θα προσφέρουμε μεζέδες, κρασί και γλυκό μυγδαλάκι. Θα ήθελα επίσης να συστήσω στους επισκέπτες επί τη ευκαιρία να επισκεφθούν και το Ναυτικό Μουσείο, το οποίο είναι ένα από τα κορυφαία ναυτικά μουσεία της Ελλάδας και έχει τη μεγαλύτερη πινακοθήκη ιστιοφόρων. Μάλιστα πριν από δύο χρόνια απέκτησε μια μεγάλης σημασίας συλλογή ναυτικών γραμματοσήμων που ονομάστηκε «Αργοναύτες». Πρόκειται για 12.000 σελίδες με γραμματόσημα και ναυτιλιακά ντοκουμέντα, δωρεά του Κ. Ανιτσά».Αλεύρι και φούμο για το αλευρομουτζούρωμα
Φτάνοντας στο Γαλαξίδι, μην ξεγελαστείτε από τη φαινομενική ηρεμία. Είναι γιατί το κέντρο των εκδηλώσεων βρίσκεται στο λιμάνι. Φυσικά καθ’ οδόν θα συναντήσετε κάποιους ήδη αλευρομουτζουρωμένους, οι οποίοι ανυπόμονα μπήκαν στη μάχη πριν από το ραντεβού των 2.30, στο οποίο ο δήμος θα μοιράσει το δωρεάν αλεύρι. Στους δρόμους πάγκοι πουλάνε φούμο και ολόσωμες λεπτές πλαστικές στολές –φόρμες με κουκούλα για όσους θα ήθελαν υποτυπωδώς να προφυλάξουν τα ρούχα τους. Βέβαια, αν δεν ήρθατε με ρούχα αποφασισμένοι να τα πετάξετε μετά, δύσκολα θα καταφέρετε να τα καθαρίσετε –κυρίως από το φούμο. Περπατώντας στις γειτονιές οι μυρωδιές θα σας ξετρελάνουν! Εκτός από τα παραδοσιακά εδέσματα της Καθαράς Δευτέρας με τη φασολάδα και τις ψαρολιχουδιές, δεν είναι λίγα τα εστιατόρια στις πλατείες αλλά και κάποιοι νοικοκυραίοι που ετοιμάζουν τα κάρβουνα στις ψησταριές είτε για χταποδάκι και ψαρικά για όσους νηστεύουν παραδοσιακά είτε για κρεατικά για αρκετούς που δεν τηρούν τη νηστεία. Αλλοι ήδη έχουν καθήσει στο τραπέζι και πίνουν το σπιτικό κρασάκι ακούγοντας μουσική και τσιμπολογώντας μεζέδες, ενώ άλλοι προνομιούχοι με ορχήστρα το έριξαν στον χορό. Ο κεντρικός δρόμος που οδηγεί στο λιμάνι έχει την περισσότερη κίνηση. Αλλωστε γι’ αυτό δημόσια και ιδιωτικά κτίρια έχουν καλυφθεί από τεράστια χοντρά πλαστικά προκειμένου να «σωθούν» κυρίως από το φούμο. Στο λιμάνι γίνεται πανζουρλισμός. Οικογένειες με μικρά παιδιά και νέοι οι περισσότεροι συμμετέχοντες, μπαίνουν στο έθιμο με κέφι και γέλιο! Κάποιοι χωρίς καν στολές ή μάσκα, μαύροι ή κάτασπροι απ’ την κορφή ως τα νύχια, πετούν τα «πολεμοφόδια». Αλλοι συμμετέχουν στην παρέλαση με τα αυτοκίνητα, ενώ λίγο αργότερα θα συνεχιστεί η διασκέδαση παρελαύνοντας στους δρόμους του Γαλαξιδιού, για να καταλήξουν σε κάποια ταβέρνα ή κάποιο μπαράκι.
Από τους μίμους του Ιπποδρόμου στην Κομέντια ντελ Αρτε
Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και πώς ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Βέβαια το αλεύρι και το φούμο για πολλούς λαούς πρωταγωνιστούν στις παγανιστικές εκδηλώσεις της άνοιξης για τη γονιμότητα της γης. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η ανοιξιάτικη γιορτή «Χόλι» της Ινδίας, όπου πετούν στάχτες και χρωματιστές σκόνες ο ένας στον άλλον οι συμμετέχοντες. Ενας από τους πολλούς μύθους που συνοδεύει τη γιορτή αυτή μιλάει για τον άτακτο Κρίσνα (μετενσάρκωση του θεού Βισνού) που είχε γαλάζιο πρόσωπο επειδή κατάπιε το φίδι που θα τον σκότωνε. Ο θεός επειδή ζήλευε το κατάλευκο πρόσωπο της αγαπημένης του βοσκοπούλας Ράντα της έριξε σκόνη για να μαυρίσει. Κάποιοι λαογράφοι τοποθετούν τις ρίζες του εθίμου στη βυζαντινή περίοδο και δη στους μίμους του Ιπποδρόμου που συνήθιζαν να βάφουν τα πρόσωπά τους με λευκό χρώμα, ενώ άλλοι στους περιοδεύοντες θιάσους της Κομέντια ντελ Αρτε, της οποίας οι ηθοποιοί έβαφαν τα πρόσωπά τους με αλεύρι με το οποίο αλεύρωναν ο ένας τον άλλον σε κάποια κωμικά σκετσάκια. Στο Γαλαξίδι το έθιμο πήρε μεγάλη ακμή μετά το 1840, την εποχή της ιστιοφόρου ναυτιλίας. Λέγεται ότι ήταν ένα είδος αποχαιρετιστήριας γιορτής για το καλό των ιστιοφόρων που θα ταξίδευαν τον Μάρτιο. Εδώ πρωταγωνιστούν το αλεύρι και το φούμο. Και τα δύο, ωσάν πολεμοφόδια, κρέμονται σε σακούλες απ’ όσους «μπαίνουν» στο αλευρωμουτζούρωμα. Αν και σε οποιοδήποτε σημείο μπορεί να γίνει μια μάχη, το πεδίον της είναι κυρίως ο παραλιακός δρόμος και η Πέρα-Πάντα, άλσος φυτεμένο το 1930, στη νότια πλευρά του λιμανιού. Από εκεί ξεκινάει και η παρέλαση των αρμάτων, συνήθεια που υιοθετήθηκε τα τελευταία χρόνια.
Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και πώς ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Βέβαια το αλεύρι και το φούμο για πολλούς λαούς πρωταγωνιστούν στις παγανιστικές εκδηλώσεις της άνοιξης για τη γονιμότητα της γης. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η ανοιξιάτικη γιορτή «Χόλι» της Ινδίας, όπου πετούν στάχτες και χρωματιστές σκόνες ο ένας στον άλλον οι συμμετέχοντες. Ενας από τους πολλούς μύθους που συνοδεύει τη γιορτή αυτή μιλάει για τον άτακτο Κρίσνα (μετενσάρκωση του θεού Βισνού) που είχε γαλάζιο πρόσωπο επειδή κατάπιε το φίδι που θα τον σκότωνε. Ο θεός επειδή ζήλευε το κατάλευκο πρόσωπο της αγαπημένης του βοσκοπούλας Ράντα της έριξε σκόνη για να μαυρίσει. Κάποιοι λαογράφοι τοποθετούν τις ρίζες του εθίμου στη βυζαντινή περίοδο και δη στους μίμους του Ιπποδρόμου που συνήθιζαν να βάφουν τα πρόσωπά τους με λευκό χρώμα, ενώ άλλοι στους περιοδεύοντες θιάσους της Κομέντια ντελ Αρτε, της οποίας οι ηθοποιοί έβαφαν τα πρόσωπά τους με αλεύρι με το οποίο αλεύρωναν ο ένας τον άλλον σε κάποια κωμικά σκετσάκια. Στο Γαλαξίδι το έθιμο πήρε μεγάλη ακμή μετά το 1840, την εποχή της ιστιοφόρου ναυτιλίας. Λέγεται ότι ήταν ένα είδος αποχαιρετιστήριας γιορτής για το καλό των ιστιοφόρων που θα ταξίδευαν τον Μάρτιο. Εδώ πρωταγωνιστούν το αλεύρι και το φούμο. Και τα δύο, ωσάν πολεμοφόδια, κρέμονται σε σακούλες απ’ όσους «μπαίνουν» στο αλευρωμουτζούρωμα. Αν και σε οποιοδήποτε σημείο μπορεί να γίνει μια μάχη, το πεδίον της είναι κυρίως ο παραλιακός δρόμος και η Πέρα-Πάντα, άλσος φυτεμένο το 1930, στη νότια πλευρά του λιμανιού. Από εκεί ξεκινάει και η παρέλαση των αρμάτων, συνήθεια που υιοθετήθηκε τα τελευταία χρόνια.
Συνταγή για γαλαξιδιώτικο ραβανί από την κυρία Μίνα Τσέλλου
υλικά:
3 κιλά νερό, ενάμισι κιλό ρύζι γλασέ αλεσμένο στο μπλέντερ, λίγη μαστίχα, 600 γρ. ζάχαρη, μισή κουταλιά κανέλα, και ενάμισι ποτήρι σπορέλαιο.
εκτέλεση:
Βράζουμε το νερό με όλα τα υλικά (εκτός από το ρύζι) για 20 λεπτά μέχρι να κοχλάσει και μετά το σβήνουμε. Τότε ρίχνουμε το ρύζι και ανακατεύουμε συνεχώς σε σβηστό μάτι. Μόλις γίνει το μείγμα, το βάζουμε σε λαδωμένο ταψί, και ψήνουμε στους 220 βαθμούς για 3 – 3,5 ώρες (όχι στον αέρα). Επειτα το χαράζουμε μπακλαβαδωτά και βάζουμε γαρίφαλα στα κομμάτια.
πρόσβαση:
Το Γαλαξίδι απέχει 211 χλμ. από την Αθήνα και 381 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Αν δεν έχετε δικό σας μεταφορικό μέσο, θα εξυπηρετηθείτε πολύ άνετα από το ΚΤΕΛ Φωκίδας το οποίο έχει τακτικά δρομολόγια, αλλά και έκτακτα για το τριήμερο της Αποκριάς.
διαμονή:
Το ξενοδοχείο «Πόρτο Λούρμπας» (τηλ.: 22650 41230, 42009, www.portolurbas.com), με πολύ λογικές τιμές, βρίσκεται στην τοποθεσία Προφήτης Ηλίας, περίπου 5 λεπτά έξω από το Γαλαξίδι. Χτισμένο σε παραδοσιακό στυλ σερβίρει πρωινά με φρέσκα αβγά από τις κότες, ψωμί ζυμωτό, σπιτικές μαρμελάδες και γλυκά κουταλιού, ελιές και λάδι από τον ελαιώνα, ενώ παρασκευάζει και χειροποίητα σαπούνια. Το «Αρχοντικό» (τηλ.: 22650 42292), όπως λέει και το όνομά του, είναι αρχοντικό γαλαξιδιώτικης αρχιτεκτονικής, χτισμένο με τον παραδοσιακό τρόπο από τους μαστόρους. Στο λιμάνι Χηρόλακα βρίσκεται το επίσης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ξενοδοχείο «Αργώ» (τηλ.: 22650 41996) με τζάκι για τον χειμώνα και όμορφο κήπο για το καλοκαίρι. Στο ίδιο λιμανάκι και η «Βίλα Οιάνθεια» (τηλ.: 22650 42433) στο όμορφο αναπαλαιωμένο νεοκλασικό, διακοσμημένο με έργα τέχνης και ζωγραφισμένα δωμάτια, που σερβίρει το πρωινό ως αργά. Το ξενοδοχείο «Επαυλις» (τηλ.: 22650 41700) διαθέτει πολυτελείς σουίτες με όλες τις ανέσεις. Το «Γανυμήδης» (τηλ.: 6937154567, 22650 41328) στεγάζεται στο παλιό καπετανόσπιτο του 19ου αιώνα με ωραίο κήπο.
φαγητό:
Στο Γαλαξίδι θα απολαύσετε εξαιρετικό φαγητό. Πέρα από τα εκλεκτά ψαρικά, κρεατομεζέδες, κοντοσούβλι, γαλακτοκομικά, πίτες –με πρώτες και καλύτερες τις χορτόπιτες και αβγόπιτες με τυρί και οκτώ αβγά. Σπεσιαλιτέ όμως είναι τα «κελέμια». Πρόκειται για κρεμμύδια γεμιστά με κιμά και κόκκινη σάλτσα. Το φαγητό θα συνοδεύσετε με κρασάκι ντόπιο σπιτικό, αλλά και από τους αμπελώνες Αργυρίου από την ευρύτερη περιοχή. Οσο για το γλυκό, δεν θα φύγετε χωρίς το ραβανί της Μίνας με το ομώνυμο ζαχαροπλαστείο, που γίνεται με ρύζι –κάτι μεταξύ ρυζόγαλου και χαλβά –και το γλυκό μυγδαλάκι που είναι πάστα αμυγδάλου και σερβίρεται με το κουτάλι σαν γλυκό κουταλιού. Φυσικά θα βρείτε και διάφορα γλυκά κουταλιού, μαρμελάδες, ντόπιο μέλι, αλλά και αμυγδαλωτά και κουραμπιέδες με φρέσκο βούτυρο. Πολλά τα εστιατόρια της περιοχής. Στο «Μπεμπέλης» θα ζητήσετε χοιρινό με δαμάσκηνα, συκωτάκι με κρεμμύδια, κελέμια, μανιτάρια με διάφορα τυριά, και γλυκό χαλβά σιμιγδαλένιο στον φούρνο, ενώ για την Καθαρά Δευτέρα ετοιμάζει κοκκινιστό χταποδάκι. Στο «Porto» εκτός από τα μαγειρευτά δοκιμάστε την κουζίνα της γιαγιάς με μυδοπίλαφο, ψαρόσουπα, χταπόδια, σουπιές, σπανάκι και ταραμά λευκό. Στο λιμανάκι ο κ. Τάσος Βούλγαρης εδώ και 40 χρόνια στην ταβέρνα «Ο Τάσος» σερβίρει φρέσκο ψάρι από ψιλό ως αστακό και φρεσκότατη καραβίδα μαγειρεμένη με ειδικό τρόπο, με δική του «πατέντα» με λεμονάκι. «Ο Σκελετόβραχος», πέρα από τα κελέμια, ανάμεσα στις σπεσιαλιτέ σερβίρει και το καυτερό ρύζι «ανήθικο» με θαλασσινά, λαβράκι πετάλι, μελιτζάνα καπνιστή, όστρακα «κούκου» και μελανοσουπιές. Μην παραλείψετε την κρέμα καραμελέ σε μυστική συνταγή της γαλλίδας γιαγιάς. Το «Μπάρκο της Μαρίτσας», που στεγάζεται σε παραδοσιακό σπίτι του 1840, διαθέτει μενού από τα οποία δεν θα ξέρετε τι να πρωτοδιαλέξετε! Καλή επιλογή τα μύδια αχνιστά, οι αστακομακαρονάδες, αλλά και τα κρέατα της ώρας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
