Η ανθρωπιά και οι καλές ιταλικές στιγμές

Όταν ζούσα στη Ρώμη, ανακάλυψα ότι δυο ιταλικές εκφράσεις ήταν απαραίτητες για να καταλάβω τη χώρα: η πρώτη είναι «Se non e vero, e ben trovato», δηλαδή «αν δεν είναι αληθινό, θα άξιζε να είναι». Το όριο μεταξύ αλήθειας και ψέματος είναι συγκεχυμένο στην Ιταλία όπου οι δύσκολες αλήθειες παρακάμπτονται.

Η δεύτερη έκφραση είναι: «Il potere logora chi non ce l’ha» _ «Η εξουσία φθείρει όποιον δεν την κατέχει».

Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι -που λατρεύει την εξουσία αλλά περιφρονεί την αλήθεια- κάνει τα δικά του. Ο πρώην κωμικός Μπέπε Γκρίλο υπόσχεται τρέλες, όπως 30ωρη εβδομάδα. Εν τω μεταξύ, η σοβαρή κεντροαριστερά που εκπροσωπείται από τον Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι και τον απερχόμενο πρωθυπουργό, Μάριο Μόντι, επιχειρηματολογεί υπέρ των περικοπών και των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.

Ο πειρασμός να απορρίψουμε την Ιταλία είναι πάντα ισχυρός. Το ερώτημα όμως είναι, ποια Ιταλία; Τον βορρά, σοβαρό σε σημείο που να είναι βλοσυρός σε πόλεις όπως το Τορίνο, ή τον νότο, εγκλωβισμένο στο έγκλημα και στη διαφθορά;

Ένα άλλο ερώτημα είναι το εξής: εμπεριέχει η Ιταλία μαθήματα για όλους εμάς; Την τελευταία φορά που την επισκέφθηκα, πριν από τρεις μήνες, μου έκανε εντύπωση η ανθρωπιά η οποία υπάρχει ακόμα, ενώ χάνεται αλλού, όπου οι πιέσεις αυξάνονται και η ζωή επιταχύνεται.

Ενώ οι αλληλεπιδράσεις συχνά μοιάζουν αμιγώς δοσοληπτικές στη Νέα Υόρκη και στο Λονδίνο _ «τί μπορείς να κάνεις για μένα αμέσως τώρα και αν δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, γιατί δεν φεύγεις από μπροστά μου;» _, στη Ρώμη είναι βαθύτερες. Οι συναντήσεις διαρκούν περισσότερο. Το βλέμμα στέκεται για μια στιγμή, σε καταγράφει, συνειδητοποιεί την ύπαρξή σου. Αυτές είναι οι καλές ιταλικές στιγμές.

Η ανθρωπιά αυτή συνοδεύεται από μια ευελιξία η οποία αντικατοπτρίζει σκεπτικισμό για τις ακρότητες και τις μονολιθικές αλήθειες. Η τεχνολογία είναι προγραμματισμένη να φέρνει το πιο αποτελεσματικό αποτέλεσμα. Μπορεί να μεταφέρει τεράστιες ποσότητες δεδομένων κατά την άμεση αναζήτηση της βελτιστοποίησης μέσω της αποτελεσματικότητας. Το μικροτσίπ όμως είναι πολύ λιγότερο καλό στην προσαρμοστικότητα, στην εξέταση των ακαθόριστων στοιχείων στις ανθρώπινες υποθέσεις. Η Ιταλία αντιμετωπίζει το ακαθόριστο πολύτιμο με μοναδικό τρόπο. Ο Μάριο Ντράγκι αποδείχθηκε τόσο επιδέξιος κυβερνήτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ακριβώς λόγω αυτής της συναισθηματικής του νοημοσύνης.

Μιλούσα πρόσφατα με τον φίλο μου Εντ Βάλιαμι από τον τον «Observer». Μόλις είχε επιστρέψει από την πόλη Βολτέρα της Τοσκάνης όπου είχε πάρει συνέντευξη από τον Ανιέλο Αρένα, καταδικασμένο δολοφόνο που εκτίει ισόβια ποινή στην τοπική φυλακή.

Ηταν δύσκολο, τον ρώτησα, να λάβεις την άδεια να πάρεις συνέντευξη από τον Αρένα; Όχι, απάντησε ο Βάλιαμι, βγήκαμε για ένα ποτό σε κοντινό καφενείο. Ο Αρένα μπορεί να βγαίνει από την φυλακή για λίγες ώρες κάθε μέρα. Ιδού ένα απόσπασμα από το άρθρο του Βάλιαμι: «Ο Αρένα, σύμφωνα με τους μάλλον περίεργους κανονισμούς, πρέπει να επιστρέψει στη φυλακή ως τα μεσάνυχτα. Πηγαίνουμε λοιπόν για μια μπύρα, ο δολοφόνος κι εγώ, σε ένα καφέ στην όμορφη πλατεία στην άκρη της πόλης που έχει θέα στους λόφους της Τοσκάνης που χάνονται μέσα στη νύχτα. Τον ρωτώ γιατί δεν δραπετεύει. «Γιατί να κάνω κάτι τέτοιο;» λέει. «Ναι, θα μπορούσα να έφθανα στην Ολλανδία αύριο αλλά θα επέστρεφα κάποτε στη φυλακή, θα φοβόμουν συνεχώς, θα κοιτούσα ανήσυχος γύρω μου». Όπως έχουν τα πράγματα, δεν αισθάνομαι φυλακισμένος απλώς και μόνο επειδή πηγαίνω στη φυλακή για να κοιμηθώ. Όλα βρίσκονται στο κεφάλι σου, η υποτιθέμενη πραγματικότητα, η ελευθερία, τα πάντα _ όλα στο κεφάλι, στο κεφάλι μου είμαι ελεύθερος».

Η πραγματικότητα στην Ιταλία βρίσκεται στο κεφάλι μας. Ενας κρατούμενος είναι ελεύθερος. Οι εκλογές έρχονται και παρέρχονται. Η ανθρώπινη ιδιεταιρότητα και διαφορά της Ιταλίας, ευτυχώς, παραμένει.