» Δεν υπήρξα ειδικευμένη σε τίποτε »



Στη διάρκεια της πολύχρονης, διεθνώς καταξιωμένης μέσα από λαμπρές στιγμές και ηχηρές συνεργασίες διαδρομής της, η Αγνή Μπάλτσα έχει επανειλημμένως «αναμετρηθεί» με τον ρόλο της Σαντούτσα. Δίπλα στη χαρά ωστόσο για τη νέα «συνάντησή» της με την ηρωίδα του Μασκάνι στο πλαίσιο των παραστάσεων της «Cavalleria Rusticana» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η ίδια δεν διστάζει να καταθέσει και την αγωνία της. Μια αγωνία η οποία, όπως λέει, θα μπορούσε να ειπωθεί και σεβασμός. Ή φόβος. Εχει άλλωστε δηλώσει και στο παρελθόν ότι κάθε φορά το σκέπτεται πώς θα «βολέψει» τον φόβο και τη μοναξιά της επάνω στη σκηνή.


H σκιά του φόβου


«Ποτέ μου δεν κατάλαβα τους τραγουδιστές που λένε ότι δεν φοβούνται» λέει χαρακτηριστικά, και την επόμενη στιγμή συνεχίζει: «Εγώ, πραγματικά, τόσα χρόνια δεν κατάφερα να δαμάσω το συναίσθημα αυτό. Πιστεύω όμως ακράδαντα ότι έτσι πρέπει να γίνει. Μας έλεγε παλιά ο Κάραγιαν ότι ο φόβος δείχνει έλλειψη προετοιμασίας, ανασφάλεια… Δεν είναι όμως πάντα αυτό αλήθεια. Αν σέβεσαι το κοινό και τη δουλειά σου, αν έχεις γράψει με μεγάλα γράμματα ότι ανεβαίνοντας στη σκηνή πρέπει να σε χαρακτηρίζει ήθος, τότε δεν μπορείς να το αποφύγεις. Δεν μπορώ να καθήσω στο καμαρίνι, να βάλω ένα δάφνινο στεφάνι επάνω στο κεφάλι μου και να πω «εγώ είμαι η Αγνή Μπάλτσα, έκανα αυτή την καριέρα, συνεργάστηκα με τους μεγαλύτερους μαέστρους του αιώνα, έχω μεγάλη δισκογραφία…». Οχι. Πιστεύω ακράδαντα ότι κάθε φορά που ανοίγει η αυλαία πρέπει κάτι να συμβεί. Οι εντάσεις έχουν βεβαίως κάποια κλίμακα, μικρότερη ή μεγαλύτερη, αλλά τελικά αυτή είναι η πορεία. Μου αρέσει κιόλας που αντιδρώ έτσι. Δεν είμαι ρομπότ, να πατήσω ένα κουμπί, να λειτουργήσω για μία ώρα και μετά να το κλείσω. Το να ανεβείς στη σκηνή είναι πανηγύρι μεγάλο, είναι λειτουργία…».


Καθώς έχουν περάσει αρκετά χρόνια από την τελευταία φορά που το αθηναϊκό κοινό τη χειροκρότησε σε έναν ολόκληρο ρόλο, η επιστροφή της – τρόπον τινά- αυτή τι συναισθήματα της δημιουργεί; «Σαφώς υπάρχει η φόρτιση» λέει η Αγνή Μπάλτσα, και αμέσως μετά εξηγεί: «Στην Αθήνα, ξέρετε, έχω ένα πρόβλημα: την έχω συνδέσει με άλλα πράγματα, με το να βγω με φίλους, για παράδειγμα, να πάω για κολύμπι, να μιλήσω στο τηλέφωνο, και όχι με το να τραγουδώ. H αλήθεια είναι ότι έχω τραγουδήσει ελάχιστα στην Ελλάδα και αν δεν ήταν το Μέγαρο, υποψιάζομαι πως δεν θα είχα τραγουδήσει και καθόλου. Εξω από εκεί, σε αυτή τη χώρα μάλλον δεν παίζω κανέναν ρόλο ως Αγνή Μπάλτσα. Ο κόσμος βεβαίως αισθάνομαι πως με αγαπά. Οπωσδήποτε είμαι συναισθηματικά φορτισμένη, αν και, όταν ανεβώ στη σκηνή, από ένα σημείο και ύστερα δεν υπάρχει ο μαέστρος, η ορχήστρα, τα φώτα… Είμαι μουσικός, άνθρωπος, με όλα αυτά τα τεράστια ερωτηματικά, τα οποία μπορώ να πω πως δεν μειώνονται με τα χρόνια – το αντίθετο. Εχω άλλωστε και έναν μεγάλο αντίπαλο, που δεν είναι άλλος από τον ίδιο μου τον εαυτό. Αναρωτιέμαι λοιπόν: Θα μπορέσω να ξανατραγουδήσω όπως τραγουδούσα; Ολα αυτά δημιουργούν μια κατάσταση η οποία έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Με απασχολεί πολύ το αποτέλεσμα. Ο δρόμος όμως είναι αυτός που με τρελαίνει…».


Σχολιάζοντας την προσωπική της πορεία η Αγνή Μπάλτσα αναφέρεται επανειλημμένως στον παράγοντα τύχη. Πόσο πιστεύει, άραγε, σε αυτόν για την οικοδόμηση μιας καριέρας; «Θεωρώ πως για κάθε άνθρωπο από τη στιγμή που θα γεννηθεί είναι γραμμένο το τι θα του συμβεί. Βεβαίως δεν άφησα τα πράγματα στην τύχη τους. Είμαι απίστευτα ευγνώμων για το δώρο της φωνής. Είχα επίσης μια καταπληκτική οικογένεια, μια μεγάλη δασκάλα, συνάντησα και συνεργάστηκα με σπουδαίους ανθρώπους… Δεν ξέρω αν όλα αυτά ήταν συμπτώσεις. Για μένα όμως γράφουν την τύχη. Ημουν βεβαίως και τυχερή να γεννηθώ με το μυαλό που γεννήθηκα: δεν άφησε να πάει το ταλέντο μου χαμένο και με προστάτεψε από το να υπερεκτιμήσω τις δυνάμεις μου. Δέχτηκα, ξέρετε, άπειρες επικίνδυνες προτάσεις σε νεαρή ηλικία. Δεν μετρά όμως το να κάνεις έναν ρόλο όσο το τι θα βγει μετά από αυτόν. Πιστεύω ότι, την κατάλληλη στιγμή, ζύγισα τα πράγματα σωστά. Εκανα τρία βήματα μπροστά και δύο πίσω για να εκτιμήσω την κατάσταση και να αυτοσυγκεντρωθώ. Και το έχω ξαναπεί: παρέμεινα μαθήτρια».


Με αφορμή την τελευταία φράση της, τη ρωτώ αν θεωρεί ότι στην εποχή μας υπάρχουν δάσκαλοι για να καθοδηγήσουν έναν καλλιτέχνη στα βήματά του: «Είναι στ’ αλήθεια δύσκολο να βρεθούν παιδαγωγοί οι οποίοι τελικά να μη θέλουν οι ίδιοι να ανακυκλώσουν τα εγώ και τις τελειωμένες τους καριέρες. Είναι μεγάλη ευθύνη το να πάρεις ένα νέο παιδί, να το καθοδηγήσεις και να το βοηθήσεις στον δρόμο του· εάν, φυσικά, έχει δρόμο. Ειδάλλως οφείλεις να έχεις τη δύναμη να του πεις, έστω κι αν το πονέσεις, ότι δεν κάνει για αυτή τη δουλειά. Δυστυχώς όμως υποψιάζομαι ότι πάρα πολλοί δάσκαλοι δεν το κάνουν αυτό και, πραγματικά, είναι μεγάλη αμαρτία».


H επιτυχία της άρνησης


Και όσο για τους μαέστρους; Εχοντας συνεργαστεί με ηχηρά ονόματα που σφράγισαν την ίδια την ιστορία της μουσικής, πώς σχολιάζει το σύγχρονο τοπίο; «Ζούμε σε μια εποχή πολύ περίεργη, πολύ γρήγορη» λέει η Αγνή Μπάλτσα· και συνεχίζει: «Τραγουδά ένα κορίτσι μία παράσταση και αμέσως γίνεται σταρ. Την επόμενη φορά έχει γίνει κιόλας ντίβα. Την τρίτη, φτιάχνει ένα βιντεοκλίπ, φορά ένα μπικίνι και αποκαλείται «θεά». Οταν αυτή η θεά τελειώσει βεβαίως υπάρχουν άλλες 15 να τη διαδεχθούν. Ολα γίνονται με απίστευτη ταχύτητα, επικρατεί μια πολιτική πολύ επιθετική και, στο πλαίσιο αυτό, δεν ξέρω αν υπάρχουν μαέστροι που έχουν τον χρόνο ή τη διάθεση να ασχοληθούν με τους νέους ανθρώπους και να τους «φορμάρουν», όπως έκανε ο Κάραγιαν».


Στο παραπάνω πλαίσιο που η ίδια περιέγραψε, τι περιθώρια για το «όχι» αναγνωρίζει σε έναν νέο καλλιτέχνη; «Το δέχομαι πως ένα νέο παιδί μπορεί να δει έναν ρόλο ως την ευκαιρία της ζωής του και να πει «ναι, θα το κάνω». Στο κάτω κάτω και τα λάθη εμπειρία είναι, και, προσωπικά, έχω κάνει ατελείωτα. Πιστεύω ωστόσο πως ο κάθε νέος καλλιτέχνης πρέπει να ζυγίσει τι πρέπει να κάνει και, σαφώς, οφείλει να τολμήσει. Εχει το θάρρος, την αυθάδεια, το ρίσκο των νιάτων… Οπωσδήποτε πρέπει να επιχειρεί κανείς πράγματα· ειδάλλως κουράζεται και τελειώνει προτού καλά καλά αρχίσει το πανηγύρι. Πιστεύω πάντως ότι κάποια «όχι»στην καριέρα μας είναι οι μεγαλύτερες επιτυχίες».


Καθώς – έχοντας αρχίσει σε εξαιρετικά νεαρή ηλικία – η παρουσία της στη σκηνή πλησιάζει πλέον τα 40 χρόνια, πόσο θεωρεί ότι άλλαξαν στην εποχή μας τα πράγματα σε ό,τι αφορά τις λυρικές παραγωγές; Συμμερίζεται την άποψη ορισμένων οι οποίοι υποστηρίζουν ότι σήμερα στην όπερα κυριαρχεί η φάση της όψης; «Τα τελευταία χρόνια, αν δείτε τις κριτικές, αφιερώνουν δύο σελίδες στον σκηνοθέτη και στο τέλος λένε ότι η Ασπασία τραγούδησε πολύ ωραία, ο Κώστας ήταν αρκετά καλός… Αυτό βεβαίως είναι και έλλειψη γνώσεων. Πραγματικά θεωρώ ότι στην εποχή μας υπάρχει μεγάλη έλλειψη από μουσικοκριτικούς με βαθιά μουσική παιδεία. Ναι, πιστεύω ότι διανύουμε τη φάση της όψης, και σε αυτό φταίνε και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που εστιάζουν περισσότερο στην εμφάνιση του ερμηνευτή. H ουσία εν τούτοις είναι αλλού· στην ίδια τη μουσική…».


Μιλώντας για ουσία, η ίδια, αλήθεια, προτιμά να «μετράει» την καριέρα της σε συνεργασίες ή σε ρόλους; «Οπωσδήποτε σε συνεργασίες, αλλά αυτό που βγαίνει τελικά είναι ο ρόλος. Πρόσφατα είπα ότι τρεις είναι αυτοί που χαράχθηκαν βαθιά μέσα στην καρδιά μου: η Κάρμεν, η Εμπολι από τον «Ντον Κάρλος» και η Κοστέλνιτσκα από την «Γενούφα». Πρόκειται για τρεις ρόλους-μαχαίρια. Ο τελευταίος μάλιστα, που είναι και από τις πιο πρόσφατες «προκλήσεις» τις οποίες έχω αντιμετωπίσει, είναι καταπληκτικός. Θα ήθελα πολύ να τον ερμηνεύσω στην Ελλάδα…».


«Εκλεισα με την Κάρμεν»


Οσο για την Κάρμεν, η Αγνή Μπάλτσα έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι «έκλεισαν πλέον οι λογαριασμοί» μαζί της. Πρόσφατα ωστόσο ερμήνευσε τον ρόλο στο Βερολίνο. «Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν φυσικά, κάποια στιγμή έρχεται το πλήρωμα του χρόνου» σχολιάζει η ίδια· και συνεχίζει: «Τώρα υπάρχει η «Γενούφα», η «Καβαλερία», ο «Πάρσιφαλ», ενώ στο μέλλον έρχεται η Ορτρουντ στον βαγκνερικό «Λόενγκριν». Πρόκειται για έναν πολύ δύσκολο ρόλο και με τιμά που η Οπερα της Βιέννης μού τον εμπιστεύεται. Θα το επιχειρήσω. Δεν έβαλα ποτέ προγράμματα, ξέρετε. Δεν υπήρξα ειδικευμένη σε τίποτε. Τραγούδησα ό,τι με οδήγησε η καρδιά, η φωνή και οι δυνάμεις μου. Και τα τραγούδησα όλα. Είμαι γεμάτη και απίστευτα ευγνώμων. Δεν είναι αυτονόητο να γεννηθείς στη Λευκάδα, να σε λένε Αγνή Μπάλτσα και να σου συμβούν όσα συνέβησαν σ’ εμένα».


H Αγνή Μπάλτσα ερμηνεύει τον ρόλο της Σαντούτσα σήμερα, στις 3 και στις 5 Νοεμβρίου. Την 1η, στις 4 και στις 6/11 τον ίδιο ρόλο ερμηνεύει η Τζοβάννα Καζόλα. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γκρίσα Αζαγκάροφ, τα σκηνικά και τα κοστούμια ο Νίκος Πετρόπουλος. Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο Αντονέλο Αλεμάντι. Συμπράττει η Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Χορηγός των παραστάσεων η ASPIS ΒΑΝΚ.