Χτίζοντας τη νέα δομή του ΝΑΤΟ

Σε μια κρίσιμη στιγμή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δίνουν το ετήσιο ραντεβού τους στο Βίλνιους της Λιθουανίας σήμερα και αύριο, 11 και 12 Ιουλίου, με πολλές φιλοδοξίες και αναπάντητο το ερώτημα εάν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτές. Μια συνάντηση κορυφής στην «πιο δραματική αλλαγή… από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου», όπως αναφέρει στον «Economist» ο Μάθιου βαν Βάγκενεν, αμερικανός στρατηγός στο Ανώτατο Στρατηγείο Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη.

Στόχος είναι να εγκρίνουν τα τρία πρώτα ολοκληρωμένα περιφερειακά σχέδια της συμμαχίας τα οποία εξηγούν τι πρέπει να κάνει κάθε χώρα για την άμυνα και την αποτροπή σε όλους τους τομείς: ξηρά, θάλασσα, αέρα, κυβερνοχώρο και Διάστημα. Πρόκειται για σχέδια που βρίσκονται εδώ και μερικά χρόνια στα σκαριά καθώς οι μέχρι πρότινος στόχοι της συμμαχίας θεωρούνται ανεπαρκείς για να ανταποκριθούν στις εξελισσόμενες απειλές για την ασφάλεια. Ενα σχέδιο θα καλύπτει την Αρκτική (High North) και τον Ατλαντικό, με επικεφαλής την Κοινή Διοίκηση Δυνάμεων στο Νόρφολκ των ΗΠΑ. Ενα δεύτερο, υπό το στρατηγείο Μπρούνσουμ στην Ολλανδία, θα αναφέρεται στη Βαλτική και τις Αλπεις. Το τρίτο θα καλύπτει τη νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας, συμπεριλαμβανομένων της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, υπό τη διοίκηση της Νάπολι στην Ιταλία.

Για την ένταξη της Ουκρανίας

Στα καίρια ζητήματα, οι σύμμαχοι θα κληθούν επί της ουσίας να εφαρμόσουν όσα είχαν από κοινού αποφασίσει στην περυσινή τους συνάντηση στη Μαδρίτη, δηλαδή τη νέα στρατηγική αντίληψη που χαρακτηρίζει τη Ρωσία ως την πιο σημαντική και άμεση απειλή. Πρακτικά αυτό σηματοδοτεί περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη όπως και συνέχιση της υποστήριξης της Ουκρανίας για όσο χρειαστεί. Το δυσκολότερο ζήτημα είναι τι θα γίνει με την ένταξη της εμπόλεμης χώρας στο ΝΑΤΟ.

Μολονότι το Κίεβο υπέβαλε επίσημα αίτηση για ένταξη πέρυσι, όλα τα μέρη παραδέχονται ότι δεν πρόκειται να ενταχθεί στη Συμμαχία προτού τελειώσει ο πόλεμος. Αυτό το αντιλαμβάνεται η ουκρανική πλευρά, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι την περασμένη εβδομάδα, ο οποίος φρόντισε ωστόσο να υπογραμμίσει ότι «πρέπει να διασφαλίσουμε πως μετά τον πόλεμο θα γίνουμε μέλος του ΝΑΤΟ». Ως εκ τούτου, «η Ουκρανία θα αναζητήσει συμμάχους για να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στη σύνοδο κορυφής ότι η υποψηφιότητά της για ένταξη βρίσκεται στα σκαριά» επισημαίνει το αμερικανικό Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS). Μένει να φανεί αν ο Ζελένσκι θα παραστεί στο Βίλνιους.

Η περίπτωση της Σουηδίας

Δεύτερο ακανθώδες σημείο είναι τι θα γίνει με την ένταξη της Σουηδίας, ωστόσο πλέον επικρατεί αισιοδοξία μετά το «πράσινο φως» που άναψε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ενα θέμα που αναμένεται πάντως να θέσει η Τουρκία είναι η αλλαγή του ονόματος των Στενών των Δαρδανελίων. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Αγκυρα επιθυμεί το κείμενο να αναφέρεται στις κρίσιμες πλωτές οδούς που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο ως «Τουρκικά Στενά» και όχι ως «Στενά» όπως αναφέρει η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936, η οποία ρυθμίζει τη θαλάσσια κυκλοφορία των στενών του Βοσπόρου που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά, η οποία με τη σειρά της συνδέεται μέσω των Δαρδανελίων με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Αναλυτές τονίζουν επ’ αυτού ότι η χρήση του όρου «Τουρκικά Στενά» θα μπορούσε να έχει νομικές επιπτώσεις που θα έδιναν στην Τουρκία μεγαλύτερο έλεγχο στα στενά από ό,τι έχει υπό τη συνθήκη του Μοντρέ, με τρόπο που θα μπορούσε να υπονομεύσει τα δυτικά συμφέροντα.

Οι επενδύσεις στην άμυνα

Επιπροσθέτως, οι σύμμαχοι θα θέσουν επί τάπητος την ανάγκη για μεγαλύτερες επενδύσεις στην άμυνα των κρατών-μελών αλλά και την ανάγκη υπέρβασης του ορίου του 2% του ΑΕΠ για τις αμυντικές τους δαπάνες, ζήτημα που επηρεάζει άμεσα τον βαθμό στον οποίο τα σχέδια του ΝΑΤΟ θα μπορούν να υλοποιηθούν και να είναι αποτελεσματικά. Τον παραπάνω στόχο ξεπερνούν μόνο επτά χώρες, κυρίως αυτές που βρίσκονται κατά μήκος των ανατολικών συνόρων του ΝΑΤΟ, δηλαδή Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία αλλά και ΗΠΑ, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο και φυσικά Πολωνία, η οποία κατέχει την πρωτιά στις αμυντικές δαπάνες ξεπερνώντας το 4%. Ο γενικός γραμματέας Γενς Στόλτενμπεργκ προέτρεψε τους συμμάχους να υιοθετήσουν το 2% ως κατώτατο και όχι ως ανώτατο όριο, όμως οι προσδοκίες δεν είναι υψηλές και μάλλον έχει σχεδόν προεξοφληθεί ότι δεν πρόκειται να γίνουν και πολλά.

Το νεότερο μέλος και οι υπόλοιποι υποψήφιοι

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

Eντάχθηκε στο ΝΑΤΟ τον περασµένο Απρίλιο. Αν και παρέµενε ουδέτερη λόγω των πολύπλοκων σχέσεων µε τη Ρωσία, µε την οποία συνορεύει, µετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πραγµατοποίησε τη γρηγορότερη ενταξιακή διαδικασία στην ιστορία της Συµµαχίας.

ΣΟΥΗΔΙΑ
Κατέθεσε αίτημα για ένταξη μαζί με τη Φινλανδία, αλλά μέχρι τώρα αντιμετώπιζε το βέτο της Αγκυρας.

ΙΡΛΑΝΔΙΑ
Παραμένει εκτός ΝΑΤΟ, παρά το πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσε η κυβέρνηση για να επανεξετάσει την πολιτική στρατιωτικής ουδετερότητας της χώρας. Το συνέδριο ξεσήκωσε αντινατοϊκές διαδηλώσεις αλλά και επικρίσεις για την «υποκρισία» της ιρλανδικής ουδετερότητας.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008 δόθηκε η ασαφής υπόσχεση στο Κίεβο ότι θα ενταχθεί κάποτε. Η ασάφεια αυτή θεωρείται ότι οδήγησε στη ρωσική εισβολή στην Κριμαία το 2014.

ΓΕΩΡΓΙΑ
Ελαβε ασαφή υπόσχεση για ένταξη, χωρίς χρονοδιάγραμμα και οδικό χάρτη, στο Βουκουρέστι το 2008 και τέσσερις μήνες αργότερα ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν και υποστήριξαν αυτονομιστές στις γεωργιανές επαρχίες της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας.