Το Συμβούλιο Επικρατείας καλείται να κρίνει τη συνταγματικότητα ή μη των διατάξεων του ν. 5089/2024 με τον οποίο θεσπίστηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα σύναψης γάμου για πρόσωπα του ίδιου φύλου (: ομόφυλα ζευγάρια).

Ειδικότερα, στο Συμβούλιο Επικρατείας έχουν προσφύγει σωματεία τα οποία στους καταστατικούς τους σκοπούς προβλέπουν τη στήριξη του θεσμού της οικογένειας και την ενθάρρυνση της «τεκνογονίας» σύμφωνα με την ελληνορθόδοξη παράδοση. Ταυτόχρονα στη δημόσια σφαίρα και στα social media έχουν γίνει παθιασμένες συζητήσεις μεταξύ των πολιτών είτε υπέρ είτε κατά του γάμου των ομόφυλων.

Και θα ήθελα να παρουσιάσω σύντομα και χωρίς πάθος τις ακόλουθες νομικές και δικαιοπολιτικές σκέψεις .

Και καταρχήν ποιες είναι οι νομικές υποχρεώσεις της χώρας μας λόγω των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;

Αποφάσεις Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Το Ευρωπαικό Δικαστήριο ήδη από το 2010 ( Schalk and Kopf v Austria) είχε αναγνωρίσει ότι οι ομόφυλες σχέσεις αποτελoύν τμήμα μιας «οικογενειακής ζωής» ( family life).

Περαιτέρω, με μια άλλη απόφαση του 2013 (Vallianatos and Others v Greece) είχε αποδεχθεί ότι η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να επεκτείνει το σύμφωνο συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια. Πράγμα το οποίο και έγινε το 2015.

Και μέχρι στιγμής το Δικαστήριο εμμένει σε αυτή τη θέση και απαιτεί από τα Ευρωπαϊκά κράτη να προβαίνουν σε «νομική αναγνώριση» των σχέσεων μεταξύ των ομόφυλων ζευγαριών (είτε με τη μορφή του συμφώνου της συμβίωσης, είτε με τη μορφή του γάμου).

Μέσα στο πλαίσιο αυτό 33 Ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναγνωρίσει νομοθετικά τον ομοφυλικό γάμο ( όπως η Αυστρία , το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία , η Ισπανία κλπ).

Προφανώς όλα αυτά τα κράτη δεν είναι ούτε αμαρτωλά , ούτε βρίσκονται σε παρακμή .

Ωστόσο, ακόμη και κράτη που δεν έχουν αναγνωρίσει το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών (όπως η Βουλγαρία ή η Ρουμανία) είναι υποχρεωμένα να αποδέχονται-για να κατοικήσουν στην επικράτεια τους- και ζευγάρια του ίδιου φύλου , που έχουν παντρευθεί σε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα και έχουν και παιδιά ( ECJ, 5 June 2018).

Αντιλήψεις για την ουσία του γάμου και ο γάμος των ομόφυλων

Επί της ουσίας τώρα πολλοί άνθρωποι έχουν πάνω στο θέμα αυτό βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές και ηθικές πεποιθήσεις , σύμφωνα με τις οποίες ο γάμος πρέπει να περιορίζεται στην ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας και ότι η ομόφυλη διαγωγή επικυρώνει την αμαρτία και ατιμάζει το αληθινό νόημα του γάμου (που είναι η γέννηση παιδιών).

Σέβομαι απόλυτα αυτή την άποψη , αλλά προσωπικά ασπάζομαι περισσότερο το σκεπτικό της γνώμης που είχε αναπτύξει η αρχιδικαστής Margaret Marshall στο Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης , όταν το τελευταίο είχε αναγνωρίσει το 2003 τον ομοφυλικό γάμο ( Hilary Goodridge vs. Department of Public Health, Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης , 440 Mass. 309 , 2003)

Τι έλεγε πολύ συνοπτικά η άποψη αυτή (ανιχνεύοντας τις αρετές ή τις αξίες τις οποίες πρέπει να υπηρετεί ένας γάμος);

Υποστήριζε λοιπόν, ότι η ουσία του γάμου είναι μια «δέσμευση αγάπης, συντροφικότητας , αλληλεγγύης και κατανόησης» ανάμεσα σε δύο συντρόφους (είτε είναι ετερόφυλοι είτε είναι ομόφυλοι).

Δεν δεχόταν κατά συνέπεια, ότι η αναπαραγωγή είναι ο πρωταρχικός σκοπός του γάμου. Και συμπλήρωνε, ότι τα ετερόφυλα ζευγάρια που υποβάλλουν αίτηση για να παντρευτούν «δεν ερωτώνται σχετικά με την πρόθεσή τους να συλλάβουν παιδιά διά της συνουσίας» (γιατί η γονιμότητα δεν αποτελεί προϋπόθεση του γάμου) .

Ούτε είναι φυσικά «ατελείς οι γάμοι» ετερόφυλων ζευγαριών που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά από μόνα τους (και υιοθετούν άλλα).

Και αν αναγνωρίσει κανείς -με την παραπάνω συλλογιστική την οποία υιοθέτησε και η Αμερικανίδα Δικαστής- το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών προφανώς ανοίγει και ο δρόμος για τη δυνατότητα υιοθεσίας (ή «τεκνοθεσίας») παιδιών από το ζευγάρι τούτο.

Παιδιά με παρένθετη κύηση που οδηγεί σε αγοραπωλησία βρεφών και σε εμπόριο ανθρώπων

Διαφωνώ όμως πλήρως με την απόκτηση παιδιών από ένα ομόφυλο -αλλά και ένα ετερόφυλο- ζευγάρι μέσω της λεγόμενης «παρένθετης κύησης», έστω και αν κάτι τέτοιο έχει παράδοξα επιτραπεί στην Ελλάδα από το 2002 (με δικαστική απόφαση) για τις γυναίκες εκείνες οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν δικό τους τέκνο.
Και λέω παράδοξα , γιατί άλλες Ευρωπαϊκές χώρες , όπως η Γερμανία και η Γαλλία, δεν έχουν αναγνωρίσει νομοθετικά αυτή την προβληματική πρακτική της παρένθετης κύησης , η οποία οδηγεί τελικά στην αγοραπωλησία βρεφών.

Πέραν τούτου συνήθως «παρένθετες κυοφορούσες» είναι φτωχές γυναίκες (όχι οικονομικά ευκατάστατες) οι οποίες αναλαμβάνουν να «ενοικιάσουν το σώμα και τις αναπαραγωγικές τους ικανότητες» , γιατί έχουν ανάγκη από χρήματα για να ζήσουν .

Και δυστυχώς η Ελλάδα με την «επιτρεπτική της νομοθεσία» έχει καταστεί ένα περιζήτητο μέρος για παράνομες παρένθετες κυήσεις (και για εμπόριο ανθρώπων).
Και κατά τη γνώμη μου είναι εντελώς αδικαιολόγητη και δικαιοπολιτικά απαράδεκτη η πρόβλεψη του άρθρου 17 του ν. 4272/2014 με την οποία αναγνωρίστηκε η δυνατότητα η γυναίκα η οποία θα κυοφορεί (το παιδί άλλων) να μην είναι αναγκαστικά κάτοικος Ελλάδας , αλλά απλώς να έχει προσωρινή διαμονή στη χώρα μας.

Αυτό βεβαίως το μέγεθος έδωσε τη δυνατότητα να καθίστανται υποκείμενα αδήριτης εκμετάλλευσης και φτωχές γυναίκες οι οποίες έρχονταν στην Ελλάδα από άλλα κράτη .

Μάλιστα, η σχετικά πρόσφατη υπόθεση που συνέβη στα Χανιά το 2023 με ένα κύκλωμα γιατρών , εμβρυολόγων σε ιδιωτική κλινική που εκμεταλλεύονταν 98 φτωχές αλλοδαπές γυναίκες για να κυοφορούν τα παιδιά (άλλων), επιβεβαιώνει αυτήν την κακή πραγματικότητα της Ελλάδας.

Το συμπέρασμα;

Όλοι μπορεί να έχουμε ως άτομα για τα ζητήματα αυτά τις ηθικές ή θρησκευτικές μας πεποιθήσεις και να επιθυμούμε να κάνουμε παιδιά μέσω του γάμου των ετερόφυλων, αλλά μια σύγχρονη Πολιτεία είναι απαραίτητο να διασφαλίζει και τα ατομικά δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών που επιθυμούν να παντρευθούν.

Και καλό θα είναι να σταματήσουμε να διχαζόμαστε ως κοινωνία για τέτοια ζητήματα.

Καλφέλης Γρηγόρης, Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ