Με τα πρόσφατα εγκαίνια του μουσείου-μνημείου ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΔΣΕ στο Νεστόριο Καστοριάς, το ΚΚΕ προσθέτει μία ακόμα ψηφίδα στην ανάδειξη της ιστορίας του στο πλαίσιο των πολλαπλών δράσεων που έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια με την ίδρυση μνημείων και μουσείων ανά την Ελλάδα αλλά και τη διοργάνωση εκθέσεων και τη δημιουργία ιστορικών ντοκιμαντέρ για τους αγώνες και τις δράσεις των κομμουνιστών εκείνες τις ταραγμένες εποχές.

«Τέτοιες εκδηλώσεις προάγουν την ιστορική μνήμη, διατηρούν την ιστορική μνήμη, προωθούν την ιστορική γνώση και κυρίως αξιοποιούν την ιστορική πείρα, την οποία πρέπει να μαθαίνουν οι νεότερες γενιές» δήλωσε ο Δημήτρης Κουτσούμπας δίνοντας το στίγμα των πρωτοβουλιών αυτών.

Για το ΚΚΕ οι δραστηριότητες αυτές δεν έχουν στενά μουσειακό χαρακτήρα, αλλά επιχειρείται να αντληθούν από την ιστορική εμπειρία διδάγματα για το σήμερα, αν και όπως διευκρίνισε ο γενικός γραμματέας του κόμματος «καμιά πείρα δεν είναι για αντιγραφή, καθώς και οι συνθήκες αλλάζουν, αλλά και νέα συμπεράσματα προστίθενται ως πείρα του αγώνα». Ωστόσο, για τον Περισσό «είναι πολλοί οι παραλληλισμοί που μπορεί να κάνει κανείς» όπως ότι «η αποφασιστική δράση μπορεί να φέρει αποτελέσματα». «Μας δίνει εμπιστοσύνη στη δύναμη του λαού πως με την πρωτοπόρα δράση των κομμουνιστών μπορεί να παίρνει την κατάσταση στα χέρια του χωρίς να περιμένει «σωτήρες»» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κουτσούμπας.

H «επαναστατική κατάσταση»

Εδώ και καιρό το ΚΚΕ έχει καταλήξει μέσα από την επανεξέταση της ιστορίας του όσον αφορά την επίμαχη περίοδο 1940-44, ότι είχε υποτιμηθεί η ύπαρξη «επαναστατικής κατάστασης» που θα οδηγούσε στην κατάκτηση της εξουσίας από τις κυρίαρχες δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους γερμανούς κατακτητές, αλλά και για τη φάση του ένοπλου αγώνα του ΔΣΕ (1946-49) έχει συμπεράνει ότι είχε «περιορισμένο και αμυντικό χαρακτήρα» και δεν ήταν «γενικευμένα οργανωμένος, επιθετικός ενάντια στην αστική εξουσία».

«Αυτή η λαϊκή ανάταση, σε συνδυασμό με την ανυποληψία των αστικών δυνάμεων, την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να επιβληθεί στον ένοπλο λαό, στοιχειοθετούσαν αυτό που λέμε εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης. Αυτό που κρινόταν τελικά ήταν η κατάκτηση της ίδιας της εξουσίας από τον λαό. Και όχι η δημιουργία μιας κυβέρνησης ονομαζόμενης εθνικής ενότητας με τις αστικές δυνάμεις» είπε ο κ. Κουτσούμπας μιλώντας στα εγκαίνια του Μουσείου στο Νεστόριο, το οποίο για το ΚΚΕ εκπέμπει έναν ισχυρό συμβολισμό καθώς το «ανταρτοχώρι» αυτό έδωσε 680 αντάρτες στον ΕΛΑΣ και εκατοντάδες στον ΔΣΕ, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που πήραν μέρος μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και από τα γύρω χωριά. Στη μνημειακή πρόσοψη του μουσείου αναγράφονται τα ονόματα 500 νεκρών από την περιοχή.

Δεσμοί με Καστοριά και Φλώρινα

Το ΚΚΕ είχε ισχυρούς δεσμούς με τους κατοίκους της Καστοριάς και της Φλώρινας πριν ακόμα από τον πόλεμο. Ο Ανδρέας Τζίμας (Σαμαρινιώτης), που ήταν πολιτικός υπεύθυνος του ΕΛΑΣ, ήταν από την Καστοριά και ο πρώτος γραμματέας του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ Απόστολος Τζανής (δολοφονήθηκε το 1941) ήταν από τις Κάτω Κλείνες, ενώ ένα ακόμα στέλεχος, ο Λάζαρος Ζησιάδης (δολοφονήθηκε στα Ιμερα Κοζάνης), ήταν από το γειτονικό Δενδροχώρι, το οποίο πριν από τον πόλεμο είχε πάνω από χίλιους κατοίκους και το 1951 βρέθηκε να έχει μόλις 19 κατοίκους.

«Υπήρξε τεράστια η συμβολή του λαού, αρκεί να αναλογιστεί κανείς το μέγεθος των διώξεων και του αναγκαστικού εκπατρισμού για χιλιάδες κατοίκους της περιοχής, καθώς μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, χωριά ολόκληρα ερήμωσαν ή και εξαφανίστηκαν από τον χάρτη» ανέφερε ο κ. Κουτσούμπας.

Ευρύτερα η Δυτική Μακεδονία πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος από τις επιδρομές των γερμανών, των ιταλών και βουλγάρων φασιστών, σε αρκετές περιπτώσεις με τη βοήθεια της ελληνικής χωροφυλακής. Το Νεστόριο δέχτηκε σαράντα επιθέσεις από ιταλούς, γερμανούς και βούλγαρους φασίστες – οι τελευταίοι είχαν συγκροτήσει το Κομιτάτο που προσπαθούσε να προσεταιριστεί τους σλαβόφωνους κατοίκους του χωριού όπως και όλης της περιοχής, με στόχο να τους οπλίσει και να τους στρέψει ενάντια στον ΕΛΑΣ.

Δίκοχο του Δημοκρατικού Στρατού στο Μουσείο Νεστορίου

Η Ελεύθερη Ελλάδα

«Το Νεστόριο αντιστάθηκε. Κατάφεραν να πάρουν με το μέρος τους μόνο κάποιους ελάχιστους, τους πιο εύπορους και βαμμένους αντικομμουνιστές» είπε ο γραμματέας του ΚΚΕ. Το Νεστόριο κάηκε δύο φορές, την πρώτη στις 28 Απρίλη 1943 και τη δεύτερη στις 4 Οκτώβρη 1943. Για δεκαοκτώ μήνες οι νεστορίτικες οικογένειες ζούσαν στα δάση, σε καλύβες και σε σπηλιές. Το Νεστόριο έδωσε 480 αντάρτες στον ΕΛΑΣ και άλλους 200 στον Εφεδρικό ΕΛΑΣ, όλες σχεδόν οι γυναίκες του χωριού ήταν στην Εθνική Αλληλεγγύη, σχεδόν όλοι στο ΕΑΜ και την ΕΠΟΝ και οι περισσότεροι οργανώθηκαν στο ΚΚΕ.

Στην ορεινή Δυτική Μακεδονία άρχισε να σχηματίζεται η Ελεύθερη Ελλάδα ήδη από τις αρχές του 1943. Τον Φεβρουάριο του 1943 έγινε μεγάλη συγκέντρωση του ΕΑΜ στο Τσοτύλι, ακολούθησε η νικηφόρα μάχη του Φαρδύκαμπου που έδωσε μεγάλες ποσότητες οπλισμού στον ΕΛΑΣ, ενώ τον Μάρτιο του 1943 ο ΕΛΑΣ ανάγκασε τους Ιταλούς να εγκαταλείψουν τα Γρεβενά. Το Νεστόριο απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Οι γερμανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν πόλεις και χωριά, αλλά άρχισε να σχηματίζεται μια ελεύθερη περιοχή.

Σε όλα τα ελεύθερα χωριά της Καστοριάς και της Φλώρινας αλλά και σε μισοελεύθερα και στα κατεχόμενα, εκλέχτηκαν Λαϊκά Συμβούλια και Λαϊκά Δικαστήρια και τα λαϊκά και επαρχιακά συμβούλια άρχισαν να οργανώνουν την κοινωνική ζωή.

Η συμβολή του λαού στον επισιτισμό του ΔΣΕ

Μετά τα Δεκεμβριανά του 1944 η Δυτική Μακεδονία γέμισε με βρετανικά στρατεύματα με Ινδούς και όχι μόνο από τις τότε αποικίες, ενώ το Νεστόριο γνώρισε νέες επιδρομές.

Ακολούθησε ο εμφύλιος. Εκεί στον Γράμμο ήταν το αρχηγείο Δυτικής Μακεδονίας. «Εδώ, όπως και στον καιρό της Κατοχής, ο λαός στήριξε και τροφοδότησε τον ΔΣΕ, σε στιγμές που και ένα κομμάτι ψωμί στον αντάρτη έφτανε να σε στείλουν στο εκτελεστικό απόσπασμα» θα πει ο γραμματέας του ΚΚΕ, καθώς τα λιβάδια των Κορεστίων και της Πρέσπας συνέβαλαν στον επισιτισμό του ΔΣΕ για μεγάλο διάστημα. Πολλοί ήταν οι Νεστορίτες που έπεσαν θύματα της εμφύλιας ένοπλης σύγκρουσης. Ομως ο κ. Κουτσούμπας δεν περιορίστηκε στους νεκρούς του ΔΣΕ: «Με σεβασμό στεκόμαστε δίπλα και στον νεκρό φαντάρο του κυβερνητικού στρατού και στον νεκρό μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Διαβάζουμε ξανά τις προκηρύξεις με τον τίτλο «φαντάρε για ποιους πολεμάς» και αναλογιζόμαστε την τραγωδία που ζούσε ένα παιδί του λαού που επιστρατεύτηκε για να πολεμήσει όσους λευτέρωσαν την πατρίδα» είπε χαρακτηριστικά.