Εχει ο καιρός γυρίσματα και τα κάτω μπορεί να έρχονται πάνω ή, αντίστροφα, αφού πριν από ένα χρόνο, οι σχέσεις ΗΠΑ Τουρκίας δεν ήταν δα και οι καλύτερες. Βέβαια σε αντίθεση με τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν υπήρξε ποτέ φόβος έκρηξης θερμού επεισοδίου καθότι ο Ερντογάν, ως κουτοπόνηρος είναι και αρκούντως θρασύδειλος. Υπήρξε η επιστολή Τραμπ όπου ο Ερντογάν λέγεται ότι την έριξε στον κάλαθο των αχρήστων η οποία έκλεινε με το παραινετικό προστατευτικό λόγο του Τραμπ: «Don’t be a fool», Μην είσαι βλάκας. Περιττεύει να ειπωθεί ότι η κατά το περιεχόμενό της αυτό επιστολή έγραψε Ιστορία και ο τόνος της επιβεβαίωνε τη ρήση: The style is the man.
Τώρα όμως έχουμε βαρεθεί να τους βλέπουμε (καθιστούς συνήθως) να ανταλλάσσουν θερμές χειραψίες, χαμογελαστοί, οι φίλοι (buddies) Ντόναλντ Τραμπ και Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογαν, πρόεδροι των ΗΠΑ και Τουρκίας, αντιστοίχως. Ο ένας επηρμένος, σεξιστής επικίνδυνα απρόβλεπτος, χωρίς κρίση, με μείον ευπιστία και έλλειμμα μόρφωσης.
Ο άλλος κουτοπόνηρος, με την τρέλα του μεγαλείου που του μετέδωσε ο πρώην ΥΠ.ΕΞ. Νταβούτογλου περί νεκρανάστασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη μανία καταδιώξεως που τον κατατρύχει, ιδίως μετά το πραξικόπημα της 16ης Ιουλίου 2016 όπου απειλεί να στείλει εκατομμύρια προσφύγων συνεπιφέροντας το απόλυτο χάος στην Ευρώπη γενικά και στη δύστυχη Ελλάδα ειδικότερα που τόλμησε να του αρνηθεί την έκδοση των οκτώ αντικαθεστωτικών (και πραξικοπηματιών;) που εζήτησαν και έλαβαν άσυλο από τη χώρα μας με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Το άηθες και πολύ επικίνδυνο για την παγκόσμια ειρήνη είναι ότι και οι δύο προτάσσουν ασύστολα το προσωπικό τους συμφέρον έναντι του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου, πράγμα που αποτελεί την πλέον αποκρουστική μορφή ανήθικης πολιτικής.
Οι τηλεφωνικές επαφές μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν δίνουν και παίρνουν . Εφτασαν στο σημείο να τηλεφωνιούνται τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα. Ακόμη και όταν παίζει γκολφ ο Τραμπ, το διακόπτει για να μιλήσει με τον αγαπημένο του φίλο και αναγκάζοντας τους συμπαίκτες του να περιμένουν υπομονετικά πότε θα τελειώσει η καθόλου σύντομη συνομιλία μεταξύ των δύο ηγετών.
Αλλά οι εντάσεις δεν λείπουν ποτέ με κορύφωμα την απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων με μεγάλη πλειοψηφία που ενέκρινε το ψήφισμα με το οποίο αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ηχηρό χαστούκι που ο ΥΠ.ΕΞ της Τουρκίας θεώρησε «άκυρον».
Ο Τζον Μπόλτον που δεν κρατάει το στόμα του κλειστό
Η αναξιοπιστία του Τραμπ και η κουτοπονηριά του Ερντογάν κόστισαν ζωές Κούρδων που ήταν οι μόνοι που παλικαρίσια αντιμετώπισαν νικηφόρα την ISIS. Αλλά ο Τραμπ υπήρξε άθλιος και αναξιόπιστος σύμμαχος των Κούρδων γιατί ύστερα από τα συνεχή τηλεφωνήματά του Ερντογάν πείσθηκε να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία, οπότε αφέθηκαν οι Κούρδοι στο έλεος του Θεού και των Τούρκων, αβοήθητοι με τις γνωστές ολέθριες συνέπειες και τον πολιτικό θρίαμβο Ερντογάν.
Ο Τζον Μπόλτον, Αμερικανός εισαγγελέας , πολιτικός αναλυτής, Ρεπουμπλικάνος, πρώην διπλωμάτης και 27ος Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας (2018-19) βρίσκει ομοιότητες ανάμεσα στον Ερντογάν και στον Ιταλό δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Ο Ερντογάν θυμίζει Μουσολίνι σε λόγους που εκφωνεί από μπαλκόνια με τον γνωστό κωμικό του στόμφο.
Αλλά ο Μπόλτον με το πολύκροτο βιβλίο του «The room where it happened» που σχεδόν μόλις κυκλοφόρησε αποτέλεσε ένα must για όλους τους δημοσιογράφους, έχει να πει πολλά για τον Τραμπ, ιδίως ,αλλά και για τον Ερντογάν . Τόσα πολλά ώστε ο Αμερικανός πρόεδρος οργισμένος αποφάσισε να ασκήσει ποινική δίωξη εναντίον του με την κατηγορία ότι «αποκαλύπτει κρατικά μυστικά». Ο Μπόλτον είναι αποκαλυπτικός, ως και για την παχυλή άγνοια του Τραμπ σε στοιχειώδη πράγματα : Είχε,λ.χ., την εντύπωση ότι η Φινλανδία αποτελούσε μέρος της Ρωσίας! Αυτό θα μπορούσε να περάσει στα ψιλά αν υπαγόταν στην αγγλική παροιμία: «Ignorance is bliss» Η άγνοια είναι ευλογία. Γιατί υπάρχουν άλλα κατά πολύ χειρότερα που είπε και έκανε ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Για τούτο εισπράττει τη μεγαλύτερη των φιλοφρονήσεων από τον ΥΠ.ΕΞ. του Μάικ Πομπέο για την προσέγγιση που κάνει στον Βορειοκορεάτη Κιμ Γιον Ουν: «He is so full of shit» (Πομπέο προς Μπόλτον, εμπιστευτικά όταν δεύτερος ήταν ακόμα Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας).
Τραμπ-Ερντογάν: Κάτι … «bromance»
Ο Μπόλτον χαρακτηρίζει τη σχέση Ερντογάν- Τραμπ ως bromance, που σημαίνει στενή-μη σεξουαλική- φιλία μεταξύ δύο ή, περισσοτέρων ανδρών. Σχηματίζεται από το bro- του brother και το romance.
H αλήθεια όμως είναι ότι στην περίπτωση των περί ων ο λόγος πολιτικών πρόκειται περί λυκοφιλίας, όπως εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται , όπου τα πάντα καθορίζονται από την ικανοποίηση των συμφερόντων του ενός ή, του άλλου των «φίλων». Σε τελική όμως ανάλυση προέχει το συμφέρον του Ερντογάν από από αυτό του Τραμπ: θέμα εξυπνάδας του Τούρκου , συγκριτικά με την εξυπνάδα του Τραμπ.
Ο Ερντογάν δεν μπορούσε να καταπιεί την άρνηση έκδοσης από τις ΗΠΑ του κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει στην Πενσιλβάνια, από φίλος του Ερντογάν έγινε ο πλέον μισητός εχθρός του, αφού τον θεωρεί πλάστη και δημιουργό του στρατιωτικού πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016.
Αφετέρου υπάρχει η περίπτωση του πάστορα Αντριου Μπράνσον, θύμα και αυτός των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν το πραξικόπημα του 2016. Ο 50χρονος πάστορας Κρίθηκε ένοχος για κατασκοπεία και τρομοκρατικές δραστηριότητες στο ΡΚΚ και εμλοκή στην ομάδα Γκιουλέν.
Ο Ερντογάν που ονειρευόταν ανταλλαγή Γκιουλέν με Μπράνσον δεν κατάφερε τίποτα και τελικά αναγκάστηκε να αφήσει ελεύθερο τον Αμερικανό πάστορα γιατί δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς: Ο Τραμπ προκάλεσε τέτοιας έντασης ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα με αυστηρές κυρώσεις κατά της Τουρκίας με αποτέλεσμα η οικονομία της να κινδυνεύσει πολύ σοβαρά να καταρρεύσει.
Αλλά η μεγάλη σύγκρουση προήλθε από την απόφαση του Ερντογάν να επιλέξει το ρωσικό σύστημα αμύνης S-400 και όχι κάτι αντίστοιχο αμερικανικής προέλευσης. Εχουν ασκηθεί έντονες πιέσεις για να αλλάξει η Τουρκία γνώμη, αλλά ο Ερντογάν παραμένει αμετάπειστος. Για το λόγο αυτό ο Τραμπ απέκλεισε την Τουρκία οιονεί αντιποίνων από το πρόγραμμα των αμερικανικών καταδιωκτικών F-35. O Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Robert O’ Brien δήλωσε στο CBS News ότι θα υπάρξουν κυρώσεις και ότι «… η Τουρκία θα νιώσει τον αντίκτυπο αυτών των κυρώσεων».
Οπως προαναφέρθηκε, δεν πρόκειται ακριβώς για bromance αλλά για λυκοφιλία. Το θέμα των S-400 και των Αμερκανο-τουρκικών σχέσεων γενικ δεν αντιμετωπίζεται με θερμές χειραψίες και εκατέρωθεν φιλοφρονήσεις που μάλλον είναι για εσωτερική αλλά προπάντων για εξωτερική κατανάλωση εκτός Αμερικής. Είναι θέμα γοήτρου που μάλιστα εκφράζεται από έναν επικίνδυνα απρόβλεπτο πρόεδρο. Πέραν αυτού είναι και οικονομικό το θέμα: οι S-400 κοστίζουν πολύ ακριβά και φέρνουν πολλά χρήματα στα ταμεία των ΗΠΑ. Για τούτο και οι ΗΠΑ «μεγαλόψυχα» σκεπτόμενοι εξετάζουν το ενδεχόμενο να επανεντάξουν την Τουρκία στο πρόγραμμα F-35. Διπλωματικά παίγνια θα μου πείτε. Αλλά τι άλλο περιμένετε ; Έναν κόσμο όμορφο, ηθικό κι αγγελικά πλασμένο από έναν μεγιστάνα των real estate;
Ο Θάνος Κακουριώτης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου
