1. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ασχολούνται και καταβάλλουν προσπάθειες αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και αναζήτησης της ευτυχίας. Αυτό μαρτυρούν οι παγκόσμιες εκδοτικές επιτυχίες σχετικών βιβλίων, σχετικών ιστότοπων στο διάδίκτυο, η παγκόσμια διάδοση και επιτυχία του κινήματος των φιλοσοφικών συμβούλων, ακόμη και η διάδοση σε κύκλους της μεσαίας και ανώτερης τάξης του λεγόμενου life coaching.
2. Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, κυρίως από τον Σωκράτη και μετά, σαν μια κατεξοχήν ανθρωπιστική φιλοσοφία έχει στο επίκεντρο της ακριβώς τα ζητήματα της αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και της κατάκτησης της ευτυχίας. Ταυτόχρονα αποτελεί τη μήτρα της επόμενης δυτικής σκέψης και φιλοσοφίας
3. Η χώρα μας έχοντας, επομένως, το brand name* σε αυτά τα ζητήματα και προβλήματα της αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και αναζήτησης της ευτυχίας, μπορεί να οργανώσει ένα μεγάλο κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών και ερευνών. Σε αυτό θα συρρέουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο είτε για πλήρεις ανθρωπιστικές σπουδές είτε, οι περισσότεροι, για την συμμετοχή τους σε μικρότερης χρονικής διάρκειας ομάδες μελέτης και έρευνας. Η προσδοκία από όλους αυτούς τους ανθρώπους ασφαλώς θα είναι η πραγματική αλλαγή της ζωής τους προς μια περισσότερο αξιόλογη και ευτυχισμένη ζωή. Στην προσδοκία αυτή θα πρέπει να ανταποκρίνεται αυτό το κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών και ερευνών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρέπει να οργανωθεί με τους τυπικούς γραφειοκρατικούς τρόπους που συνιστούν τα σύγχρονα πανεπιστήμια. Δεν θα πρέπει δηλαδή να είναι ένας άνυδρος τόπος μετάδοσης κάποιας καθιερωμένης γνώσης, αλλά ένα ζωντανό εργαστήριο ζωής και αναδημιουργίας των ζωών όσων συμμετέχουν σε αυτό.
* Ο χρόνος και εμείς έχουν δημιουργήσει σημαντική φθορά, αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι του κόσμου είναι πάντα έτοιμοι να το αποδεχθούν σαν τέτοιο.
4. Υποστηρίζω ότι ο κόσμος μας χρειάζεται μια επανεκκίνηση της σκέψης και της φιλοσοφίας. Ένα τέτοιο κέντρο σπουδών και ερευνών, διαπνεόμενο από έναν οργασμό δημιουργικότητας, μπορεί να γίνει και κέντρο νέας σκέψης. Η υποκίνηση νέας σκέψης πρέπει να είναι μέσα στους προγραμματικούς του στόχους. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται ιδανικά ένας μεγάλος ιστορικός κύκλος: Σε αυτό τον τόπο ξεκίνησε η δυτική σκέψη σαν μια μεγάλη ανθρωπιστική σκέψη και σε αυτό τον τόπο μπορεί να επανεκιννηθεί σαν τέτοια.
5. Είναι φανερή η ωφέλεια της χώρας από ένα τέτοιο κέντρο νέων ανθρωπιστικών σπουδών και ερευνών. H ωφέλεια αυτή δεν θα είναι μόνο οικονομική, αλλά πολύπλευρη και στρατηγική. Το οικείο παράδειγμα της αρχαίας Αθήνας όταν ήταν πνευματικό κέντρο της αρχαιότητας είναι χαρακτηριστικό και ακαταμάχητο. Και θέλω εδώ να τονίσω ιδιαίτερα ότι θα είναι μεγαλύτερη και αποφασιστικότερη η ωφέλεια της χώρας από όλες τις απόψεις, ακριβώς γιατί η Ελλάδα, σύμφωνα με την πρόταση μου, δεν θα είναι ένα απλό εκπαιδευτικό πέρασμα για τους ανθρώπους που θα συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία μελέτης και έρευνας αλλά κάτι πολύ περισσότερο: η επιδίωξη θα πρέπει να είναι, όπως υποστήριξα και προηγουμένως, μέσα από τα συγκεκριμένα ανθρωπιστικά προγράμματα, η χώρα να γίνει ο τόπος για την εκκίνηση μιας νέας σκέψης και ζωής για τους συμμετέχοντες σε αυτά. Άλλωστε η αρχαία ελληνική σκέψη και φιλοσοφία ακριβώς γι αυτό διατηρεί μια αιώνια μεγάλη κλασική χρησιμότητα: δημιουργήθηκε με σκοπό να επηρεάζει βαθιά την ζωή των ανθρώπων και αυτό συνεχίζει να κάνει στο πέρασμα των αιώνων για όσους έχουν την τύχη και τη θέληση να εντρυφήσουν δημιουργικά σε αυτήν. Κάτι πολύ σημαντικό είναι και αυτό: στην πλήρη ανάπτυξη του αυτό το σχέδιο θα είναι σε θέση να επηρεάσει με πολλούς τρόπους θετικά και δημιουργικά και την ποιότητα των ανθρώπων που ζουν σε αυτή τη χώρα.
6. Η υλοποίηση του σχεδίου.
Πριν μερικούς μήνες δόθηκε στη δημοσιότητα έκθεση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας (ΕΤΕ) στην οποία προτείνεται να γίνει η Ελλάδα διεθνές κέντρο ανώτατης εκπαίδευσης με οικονομικό όφελος προσδιοριζόμενο σε 50 δις. ευρώ σε ορίζοντα δεκαετίας. Η πρόταση αυτή διαφέρει από τη δική μου σημαντικά. Η πρόταση της ΕΤΕ έχει το όραμα να είναι η Ελλάδα ένα εκπαιδευτικό σκαλοπάτι στη ζωή των ανθρώπων. Η δική μου πρόταση, όπως ήδη εξήγησα, υπηρετεί ένα υψηλότερο όραμα με υψηλότερους στόχους για τους ανθρώπους και για την ίδια την χώρα. Τίποτα δεν αποκλείει να πραγματοποιηθούν ταυτόχρονα και οι δύο προτάσεις. Στην πρόταση της ΕΤΕ είναι ξεκάθαρο οι φορείς που καλούνται να την πραγματοποιήσουν: Το κράτος και τα ΑΕΙ. Στην δική μου πρόταση είναι ξεκάθαρο ποιοι φορείς δεν μπορούν να την πραγματοποιήσουν: Το κράτος και τα ΑΕΙ, τουλάχιστον μέσω των παραδοσιακών μηχανισμών τους. Ο λόγος είναι προφανής: Τίποτα το πραγματικά Υψηλό δεν μπορεί να υλοποιηθεί και να εξυπηρετηθεί αποφασιστικά από γραφειοκρατικούς μηχανισμούς που μάλιστα αναπτύσσουν τα δικά τους ιδιαίτερα συντεχνιακά συμφέροντα. Δίνω σε αυτό το σημείο έναν ορισμό του Υψηλού, εκείνον που έδωσε ο Διονύσιος Λογγίνος στο Περί Ύψους: Υψηλό είναι ότι έχει την ικανότητα να παρασύρει την ψυχή σε μια ανώτερη θεώρηση των πραγμάτων.
Θεωρητικά οι πολιτικοί θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν πόρους και ανθρώπους σε δομές έξω από το κράτος και τα ΑΕΙ. Όμως οι πολιτικοί είναι δέσμιοι της πολιτικής συγκυρίας και των παιγνίων ισχύος που συμβαίνουν σε αυτή, αδυνατώντας να εκπονήσουν μεγάλα σχέδια. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ισχύει ένας σιδηρούς νόμος που διέπει τα μέλη της πολιτικής ολιγαρχίας: Η αδιάλειπτη μείωση όλων των ποιοτήτων τους, σε επίπεδο νόησης, ηθικής και παντού, κάτι που εμποδίζει στη κατανόηση του Υψηλού. Υπάρχουν και άλλα εμπόδια: Από τη μια, οι αριστεροί έλληνες πολιτικοί (και οι αριστεροί διανοούμενοι), αφενός δεν καλοβλέπουν οποιαδήποτε σύνδεση αρχαίας και νεώτερης Ελλάδας φοβούμενοι κάποια εθνικιστική παρεκτροπή, αφετέρου θεωρούν τον Μαρξ και την μαρξιστική φιλοσοφία σαν την κορωνίδα της φιλοσοφίας. Από την άλλη, όλοι οι υπόλοιποι πολιτικοί έχουν παραδοθεί στην κυρίαρχη ιδέα της επιχειρηματικότητας.Η ιδέα της επιχειρηματικότητας όμως αντιμάχεται πλήρως τον πραγματικό ανθρωπισμό και τις ανθρωπιστικές ιδέες στο βαθμό που ζητά να προηγηθεί η επιχείρηση του ανθρώπου. Αντίθετα η ανθρωπιστική αντίληψη προβάλλει την ιδέα ότι ο (μεμονωμένος) άνθρωπος προηγείται κάθε άλλης μεγάλης οντότητας, όπως είναι ο Θεός, το κράτος, το κόμμα, η κοινότητα, η επιχείρηση.
Στον πυρήνα της προσπάθειας αυτής πρέπει να υπάρξουν κάποιοι εμπνευσμένοι διανοούμενοι. Εμπνευσμένοι σημαίνει καταρχήν ότι έχουν αντίληψη του υψηλού, κάτι που ειδικά στις μέρες μας βρίσκεται σε μεγάλη υποχώρηση ακόμη και ανάμεσα στους διανοούμενους. Ακόμη ότι έχουν την ικανότητα να μην υποκύπτουν σε ανταγωνισμούς κύρους που είναι συχνοί μεταξύ των διανοουμένων. Επίσης πρέπει να μπορούν να δεσμευθούν σε ένα όραμα για τη χώρα.
Από άποψη οικονομικών πόρων, καθαρά για την αρχική του θεμελίωση, το εγχείρημα πρέπει να αναζητήσει εμπνευσμένο ιδιώτη χορηγό (στην περίπτωση αυτή περιλαμβάνονται και τα ιδρύματα). Εξηγήσαμε, δια του αποκλεισμού άλλων περιπτώσεων, γιατί καταλήγουμε στη λύση του ιδιώτη. Εξηγήσαμε επίσης τι σημαίνει «εμπνευσμένος». Προκύπτει όμως το φυσιολογικό ερώτημα: Ο πλούσιος ιδιώτης μπορεί να είναι και εμπνευσμένος; Σε σπάνιες περιπτώσεις, νομίζω, ναι. Αυτές οι σπάνιες περιπτώσεις πρέπει να αναζητηθούν. Άλλωστε, έτσι κι αλλιώς, το εγχείρημα ανήκει στον αστερισμό της σπανιότητας. Της σπανιότητας εκείνης που η τυχόν επιτυχής έκβαση της είναι σε θέση να αλλάξει τη μοίρα μιας χώρας. Και όχι μόνο.
Σημείωση: Σε πολλούς, από τη συχνή χρήση της έννοιας του Υψηλού, θα έχει γεννηθεί το ερώτημα: Τελικά, το μεγάλο αυτό σχέδιο, για την Ελλάδα σαν κέντρο νέων ανθρωπιστικών σπουδών και ερευνών, ασφαλώς υπό την αιγίδα του υψηλού, θα έχει και οικονομική απόδοση, όπως η θέση 5 υποσχέθηκε; Η απάντηση νομίζω ότι είναι η εξής: Το υψηλό είναι αδύνατο να εμπορευματοποιηθεί. Το να προσπαθήσει να εμπορευματοποιήσει κάποιος το υψηλό ισοδυναμεί με το να προσπαθεί να πιάσει με τα χέρια του τον αέρα. Αν όμως ξεκινήσει χωρίς να θέσει σαν προϋπόθεση το κέρδος, βαδίσει ειλικρινά στα μονοπάτια του υψηλού και, οπωσδήποτε αυτό, οργανώσει με σωστό τρόπο αυτή τη πορεία, τότε και μόνο τότε θα δει να ελκύεται και σημαντική ποσότητα χρήματος σαν οικονομική απόδοση αυτής της προσπάθειας. Από την άλλη, η σημαντική αυτή οικονομική απόδοση πάντα θα δημιουργεί κινδύνους στο να συνεχίσει η προσπάθεια να είναι υπό την αιγίδα του υψηλού. Στην ανθρώπινη ζωή, σαν ευχή και σαν κατάρα, δεν έχει τέλος η προσπάθεια και η διακινδύνευση.
