Στον δρόμο που χάραξε ο Ερντογάν βαδίζει η Κένυα, όπου η κυβέρνηση του Ναϊρόμπι απειλεί να κλείσει τους προσφυγικούς καταυλισμούς και να διώξει τους πρόσφυγες από τη χώρα, διοχετεύοντάς τους προς την Ευρώπη. Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων, στις 20 Ιουνίου, «Το Βήμα» επισκέφθηκε τον προσφυγικό καταυλισμό Κακούμα, στη Βορειοδυτική Κένυα, κοντά στα σύνορα με το Νότιο Σουδάν. Εκεί φιλοξενούνται 190.000 πρόσφυγες, κυρίως από το Νότιο Σουδάν και τη Σομαλία (από τους σχεδόν 60 εκατομμύρια εκτοπισμένους παγκοσμίως, εντός της χώρας τους ή σε άλλη χώρα). Στην Κακούμα όλοι έχουν ένα όνειρο: να πάνε στην Ευρώπη ή στην Αμερική.
Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει ότι 42.500 άνθρωποι εκτοπίζονται καθημερινά σε όλον τον κόσμο λόγω πολέμου ή διωγμών. Το Ναϊρόμπι βλέπει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) υποσχέθηκε 6 δισ. ευρώ στην Τουρκία για τους πρόσφυγες και, φιλοξενώντας δύο από τις κύριες πηγές αποστολής προσφύγων στην ΕΕ, τους καταυλισμούς Κακούμα και Νταντάαμπ, τους μεγαλύτερους στην Αφρική, προσπαθεί να κερδίσει ό,τι μπορεί.
Στην πραγματικότητα η Κένυα δεν δίνει καθόλου χρήματα για τους πρόσφυγες. Ο προσφυγικός καταυλισμός της Κακούμα χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (η οποία επένδυσε 1,5 δισ. δολάρια στην Κένυα την τελευταία πενταετία), την ECHO (την ανθρωπιστική οργάνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που έχει προϋπολογισμό 1,1 δισ. ευρώ για το 2016, από τα οποία το 50% πάει στην Αφρική), το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς και ΜΚΟ.
Η Κένυα όμως θέτει τους κανόνες: απαγορεύει στους πρόσφυγες να κυκλοφορούν εκτός καταυλισμού, να εργάζονται ή να σπουδάζουν. Από το 1991 που ιδρύθηκε ο καταυλισμός, οι πρόσφυγες ζουν εξαρτημένοι από την ανθρωπιστική βοήθεια. Τον περσινό Ιούνιο το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων, που μοιράζει στους πρόσφυγες δημητριακά, λάδι, αλάτι, αλεύρι και φασόλια κάθε μήνα, αντιμετώπισε πρόβλημα στη χρηματοδότησή του και αναγκάστηκε να μειώσει τις μερίδες κατά 30%. Τον Μάρτιο επανήλθε στα κανονικά επίπεδα.
Η μοναδική διέξοδος για τους πρόσφυγες είναι να ανοίξουν μαγαζί εντός του καταυλισμού, ενώ γύρω στο 1% παρακολουθεί κάποιο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης για να εργαστεί σε σχολείο ή κέντρο υγείας του καταυλισμού. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που όλοι θέλουν να πάνε στην Ευρώπη. Τελευταίως αυξήθηκε ο αριθμός των προσφύγων από την Κακούμα που αναχωρούν για ΕΕ μέσω Λιβύης, εν μέρει λόγω της απειλής της Κένυας να επιστρέψει τους σομαλούς πρόσφυγες στη Σομαλία. Οπως μας είπαν οι ίδιοι οι πρόσφυγες, πρόσφατα οι διακινητές άρχισαν να προσφέρουν μια εναλλακτική διαδρομή προς ΕΕ μέσω Αιγύπτου, το οποίο σημαίνει ότι πολλοί μπορεί να καταλήξουν στην Κρήτη.
Τερέζα, 23 ετών
«Εφτιαχνα κάρβουνα και τρώγαμε φύλλα από δέντρα»
Η Τερέζα μόλις έφθασε από το Νότιο Σουδάν μαζί με τα παιδιά της. Ο άνδρας σκοτώθηκε στον πόλεμο. Τη συναντήσαμε, ξυπόλυτη, στο κέντρο πρώτης υποδοχής της Κακούμα. «Στο Νότιο Σουδάν έφτιαχνα κάρβουνα και τα πουλούσα για να ζήσω την οικογένειά μου. Αναγκαστήκαμε όμως να φύγουμε από το σπίτι μας πριν από τρεις εβδομάδες επειδή δεν έχει βρέξει εδώ και καιρό στην περιοχή και δεν υπάρχει καθόλου φαγητό. Τα παιδιά μου κι εγώ τρώγαμε φύλλα από δέντρα, ό,τι βρίσκαμε, και είχαμε αρρωστήσει» μας λέει.
«Εφτιαχνα κάρβουνα και τρώγαμε φύλλα από δέντρα»
Η Τερέζα μόλις έφθασε από το Νότιο Σουδάν μαζί με τα παιδιά της. Ο άνδρας σκοτώθηκε στον πόλεμο. Τη συναντήσαμε, ξυπόλυτη, στο κέντρο πρώτης υποδοχής της Κακούμα. «Στο Νότιο Σουδάν έφτιαχνα κάρβουνα και τα πουλούσα για να ζήσω την οικογένειά μου. Αναγκαστήκαμε όμως να φύγουμε από το σπίτι μας πριν από τρεις εβδομάδες επειδή δεν έχει βρέξει εδώ και καιρό στην περιοχή και δεν υπάρχει καθόλου φαγητό. Τα παιδιά μου κι εγώ τρώγαμε φύλλα από δέντρα, ό,τι βρίσκαμε, και είχαμε αρρωστήσει» μας λέει.
Συναντήσαμε την Τερέζα στην ουρά όπου περίμενε μαζί με άλλους νεοαφιχθέντες για να εμβολιαστούν. «Αυτό που ελπίζω για τα παιδιά μου είναι να μάθουν γράμματα και να πάνε σε άλλη χώρα. Να μη μείνουν στην Κένυα ούτε να επιστρέψουν στο Νότιο Σουδάν» λέει.
Εγινε μητέρα πριν κλείσει τα δώδεκα
Μπροστά της στην ουρά στέκεται η Κουλίνα. Είναι 35 χρόνων αλλά μοιάζει τουλάχιστον 50. «Εφυγα από το Νότιο Σουδάν λόγω της πείνας» λέει. «Εφυγα με τους τρεις γιους μου. Ο μεγαλύτερος είναι 26 χρόνων (σ.σ.: τον γέννησε πριν κλείσει τα 12, όπως συνηθίζεται), ο μεσαίος 22 και ο μικρός 16. Εφτιαξα και πούλησα κάρβουνο για να πληρώσω το αυτοκίνητο που μας μετέφερε ως τα σύνορα με την Κένυα. Δεν θέλω να επιστρέψω στο Νότιο Σουδάν. Θέλω τα παιδιά μου να πάνε σχολείο».
Αυτή την περίοδο μεταφέρονται στο κέντρο πρώτης υποδοχής της Κακούμα περίπου 500 πρόσφυγες την εβδομάδα. Από τις αρχές του έτους ως τα μέσα Μαΐου έχουν φθάσει συνολικά 7.000 νέοι πρόσφυγες, το 80% από το Νότιο Σουδάν, για να γλιτώσουν από την πείνα λόγω της ξηρασίας. Η συντριπτική πλειονότητα είναι γυναίκες και παιδιά, ενώ το 20% είναι ασυνόδευτα ανήλικα. Το κέντρο πρώτης υποδοχής έχει χωρητικότητα 300 ατόμων, αλλά όταν το επισκεφθήκαμε (στις 25 Μαΐου) φιλοξενούσε 1.959 νεοφερμένους πρόσφυγες.
«Εδώ στην Κακούμα παντρεύτηκα μια Σομαλή και αποκτήσαμε επτά παιδιά. Το μαγαζί αυτό το έχω πέντε χρόνια.
Μοχάμεντ, 49 ετών
«Σκέφτομαι μόνο το αύριο, όχι παραπέρα»
Ο Μοχάμεντ έφυγε από τη Σομαλία το 1991. «Αρχικά πήγα σε έναν προσφυγικό καταυλισμό στη Μομπάσα και στην Κακούμα ζω σχεδόν 20 χρόνια, από το 1997» λέει. Τον συναντήσαμε στην Αγορά του Μογκαντίσου, όπως λέγεται ο δρόμος εντός του καταυλισμού όπου έχουν τα μαγαζιά τους οι Σομαλοί και ψωνίζουν αποκλειστικά Σομαλοί. Ο Μοχάμεντ πουλάει ντομάτες και τσίλι.
«Σκέφτομαι μόνο το αύριο, όχι παραπέρα»
Ο Μοχάμεντ έφυγε από τη Σομαλία το 1991. «Αρχικά πήγα σε έναν προσφυγικό καταυλισμό στη Μομπάσα και στην Κακούμα ζω σχεδόν 20 χρόνια, από το 1997» λέει. Τον συναντήσαμε στην Αγορά του Μογκαντίσου, όπως λέγεται ο δρόμος εντός του καταυλισμού όπου έχουν τα μαγαζιά τους οι Σομαλοί και ψωνίζουν αποκλειστικά Σομαλοί. Ο Μοχάμεντ πουλάει ντομάτες και τσίλι.
«Εδώ στην Κακούμα παντρεύτηκα μια Σομαλή και αποκτήσαμε επτά παιδιά. Το μαγαζί αυτό το έχω πέντε χρόνια.
Στον καταυλισμό υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας. Γίνονται πολλές ληστείες. Κλέβουν λεφτά, κινητά, ρούχα» λέει. Λόγω των προβλημάτων ασφάλειας (που είναι εντονότερα για τις γυναίκες, οι οποίες πέφτουν και θύματα βιασμού, συχνά όταν πηγαίνουν να κόψουν ξύλα για τη φωτιά –αποκλειστικά γυναικεία δουλειά), ισχύει απαγόρευση κυκλοφορίας για πρόσφυγες και εργαζομένους στους διεθνείς οργανισμούς από τις 6 το απόγευμα, όταν νυχτώνει, ως τις 6 το πρωί.
Μέσος όρος 10 παιδιά σε κάθε οικογένεια
«Ονειρό μου είναι να εγκατασταθώ στις ΗΠΑ. Εχω κάνει αίτηση εδώ και 10 χρόνια αλλά εκκρεμεί. Δεν γνωρίζω τι θα κάνω αν δεν τα καταφέρω να πάω στις ΗΠΑ. Σκέφτομαι μόνο το αύριο, όχι παραπέρα. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψω στη Σομαλία. Αν η Κένυα κλείσει τους προσφυγικούς καταυλισμούς, θα προσπαθήσω να πάω σε άλλη χώρα» λέει.
Γύρω στο 1% των προσφύγων της Κακούμα επανεγκαθίσταται σε άλλη χώρα, κυρίως στις ΗΠΑ. Ολοι θέλουν να πάνε στη Δύση. Πολλοί βρίσκονται στην ίδια θέση με τον Μοχάμεντ: η αίτησή τους για επανεγκατάσταση εξετάζεται επί 10 και πλέον χρόνια. Ανάμεσα στις αιτίες για την καθυστέρηση είναι οι αλλαγές στον αριθμό των μελών της οικογένειας, όπως η γέννηση παιδιών ή η ενηλικίωσή τους (κάθε οικογένεια στην Κακούμα έχει κατά μέσο όρο 10 παιδιά) και η εκπνοή των ελέγχων ασφαλείας, οι οποίοι, σύμφωνα με την πρακτική των ΗΠΑ, ισχύουν για ένα μικρό χρονικό διάστημα και, αν περάσει, πρέπει να επαναληφθούν από την αρχή. Η επανεγκατάσταση στις ΗΠΑ είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα στην Κακούμα. Για πολλούς από τους πρόσφυγες αποτελεί το μοναδικό όνειρο και πηγή έντονης απογοήτευσης.
«Μέσω του Facebook ερχόμαστε σε επαφή με τους διακινητές που θα μας πάνε στην Ευρώπη. Οι διακινητές είναι κυρίως Λίβυοι αλλά έχουν κενυάτες συνεργάτες, οι οποίοι καμιά φορά έρχονται στον καταυλισμό. Υπόσχονται στις γυναίκες ότι θα τους βρουν δουλειά οικιακής βοηθού αλλά τις εξωθούν στην πορνεία» λέει. Ο Τζον είναι ενημερωμένος για τους κινδύνους από τα κυκλώματα των διακινητών, όμως προτιμάει να τους αγνοεί για να κρεμαστεί από την ελπίδα ότι μπορεί να τον πάνε στην Ευρώπη.
«Ο 27χρονος αδελφός μου ήθελε να πάει στη Γαλλία. Πήγε πρώτα στο Νταρ ες Σαλάαμ της Τανζανίας και από εκεί, κρυμμένος σ’ ένα φορτηγό, πέρασε στη Νότια Αφρική όπου τον συνέλαβαν με πλαστά έγγραφα. Δεν έχουμε νέα του εδώ και έξι μήνες» λέει. «Πρόσφατα με πλησίασε κάποιος στο Facebook και μου είπε ότι αν πληρώσω 250 δολάρια θα μου εξασφαλίσει μια συνέντευξη για δουλειά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Είπα ότι δεν διαθέτω τόσα χρήματα και προσφέρθηκε να μου βάλει τα μισά. Να το κάνω;» ρωτάει. Η κατηγορηματικά αρνητική απάντησή μας μοιάζει να τον απογοητεύει βαθιά.
Νιαγκόα, 20 ετών
Δύο τρύπες στο χώμα: η μία κουζίνα, η άλλη τουαλέτα
Η Νιαγκόα κατάγεται από το Νότιο Σουδάν. Τη συναντήσαμε σε μια από τις βρύσες του καταυλισμού, την οποία μοιράζονται 80-100 άτομα και λειτουργεί για δύο-τρεις ώρες το πρωί και άλλες τόσες το απόγευμα. «Εφθασα στην Κακούμα πριν από δύο χρόνια» λέει. «Ο λόγος που έφυγα μόνη μου από την πατρίδα μου ήταν ο πόλεμος αλλά και η επιθυμία μου να πάω σχολείο. Στο Νότιο Σουδάν δεν είχα τη δυνατότητα να μάθω γράμματα. Στην Κακούμα γράφτηκα στο σχολείο και ελπίζω να το τελειώσω».
«Το φαγητό που μας μοιράζουν κάθε μήνα και το νερό είναι αρκετά, όπως και τα ξύλα για να μαγειρεύουμε. Μόνο τα φάρμακα για τα παιδιά δεν είναι αρκετά» λέει.
Τζον, 26 ετών
«Μέσω του Facebook ερχόμαστε σε επαφή με τους διακινητές»
Ο Τζον κατάγεται από το Κονγκό. Στην Κακούμα ζει πεντέμισι χρόνια. Ανήκει σε μια ομάδα νέων προσφύγων, η οποία ιδρύθηκε πριν από λίγους μήνες και ασχολείται με τα social media. «Το 82% των νέων στην Κακούμα έχει πρόσβαση στο Internet. Το Facebook είναι το πιο δημοφιλές. Τα μεταχειρισμένα κινητά δεν είναι ακριβά, ούτε οι κάρτες πρόσβασης στο Internet». Επειδή ο προσφυγικός καταυλισμός δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα, υπάρχουν πρόσφυγες που με χρήματα που κέρδισαν οι ίδιοι ή έστειλαν συγγενείς τους από την Ευρώπη αγόρασαν μια γεννήτρια και χρεώνουν άλλους πρόσφυγες για να φορτίσουν τα κινητά τους.
«Μέσω του Facebook ερχόμαστε σε επαφή με τους διακινητές»
Ο Τζον κατάγεται από το Κονγκό. Στην Κακούμα ζει πεντέμισι χρόνια. Ανήκει σε μια ομάδα νέων προσφύγων, η οποία ιδρύθηκε πριν από λίγους μήνες και ασχολείται με τα social media. «Το 82% των νέων στην Κακούμα έχει πρόσβαση στο Internet. Το Facebook είναι το πιο δημοφιλές. Τα μεταχειρισμένα κινητά δεν είναι ακριβά, ούτε οι κάρτες πρόσβασης στο Internet». Επειδή ο προσφυγικός καταυλισμός δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα, υπάρχουν πρόσφυγες που με χρήματα που κέρδισαν οι ίδιοι ή έστειλαν συγγενείς τους από την Ευρώπη αγόρασαν μια γεννήτρια και χρεώνουν άλλους πρόσφυγες για να φορτίσουν τα κινητά τους.
«Μέσω του Facebook ερχόμαστε σε επαφή με τους διακινητές που θα μας πάνε στην Ευρώπη. Οι διακινητές είναι κυρίως Λίβυοι αλλά έχουν κενυάτες συνεργάτες, οι οποίοι καμιά φορά έρχονται στον καταυλισμό. Υπόσχονται στις γυναίκες ότι θα τους βρουν δουλειά οικιακής βοηθού αλλά τις εξωθούν στην πορνεία» λέει. Ο Τζον είναι ενημερωμένος για τους κινδύνους από τα κυκλώματα των διακινητών, όμως προτιμάει να τους αγνοεί για να κρεμαστεί από την ελπίδα ότι μπορεί να τον πάνε στην Ευρώπη.
«Είναι καλή δουλειά σοφέρ στη Λιβύη;»
«Eνας «φίλος» από το Facebook με κατηύθυνε σε ένα γραφείο στο Ναϊρόμπι. Eφυγα σκαστός από τον καταυλισμό και πήγα πέρυσι τον Μάιο. Στο Ναϊρόμπι βρήκα μια γυναίκα. Μου είπε ότι έπρεπε να πληρώσω 42.000 κενυάτικα σελίνια (σ.σ.: περίπου 420 ευρώ) για να με πάνε ως τη Λιβύη όπου θα εργαζόμουν ως σοφέρ για δύο χρόνια και μετά θα ήμουν ελεύθερος να φύγω με τα χρήματα που θα είχα κερδίσει. Είναι καλή δουλειά σοφέρ στη Λιβύη;» ρωτάει. «Τελικά δεν πήγα γιατί δεν μπόρεσα να μαζέψω 42.000 σελίνια».
Το πιθανότερο είναι ότι στη Λιβύη θα τον κρατούσαν όμηρο και θα ζητούσαν λύτρα από την οικογένειά του για να τον αφήσουν ελεύθερο. Ο Τζον γνωρίζει πολλές τέτοιες περιπτώσεις, όμως γνωρίζει και άλλους που έφθασαν στην Ευρώπη και, όπως όλοι στην Κακούμα, έχει την ελπίδα ότι θα ανήκει σε εκείνους που τα κατάφεραν.
«Ο 27χρονος αδελφός μου ήθελε να πάει στη Γαλλία. Πήγε πρώτα στο Νταρ ες Σαλάαμ της Τανζανίας και από εκεί, κρυμμένος σ’ ένα φορτηγό, πέρασε στη Νότια Αφρική όπου τον συνέλαβαν με πλαστά έγγραφα. Δεν έχουμε νέα του εδώ και έξι μήνες» λέει. «Πρόσφατα με πλησίασε κάποιος στο Facebook και μου είπε ότι αν πληρώσω 250 δολάρια θα μου εξασφαλίσει μια συνέντευξη για δουλειά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Είπα ότι δεν διαθέτω τόσα χρήματα και προσφέρθηκε να μου βάλει τα μισά. Να το κάνω;» ρωτάει. Η κατηγορηματικά αρνητική απάντησή μας μοιάζει να τον απογοητεύει βαθιά.
Νιαγκόα, 20 ετών
Δύο τρύπες στο χώμα: η μία κουζίνα, η άλλη τουαλέτα
Η Νιαγκόα κατάγεται από το Νότιο Σουδάν. Τη συναντήσαμε σε μια από τις βρύσες του καταυλισμού, την οποία μοιράζονται 80-100 άτομα και λειτουργεί για δύο-τρεις ώρες το πρωί και άλλες τόσες το απόγευμα. «Εφθασα στην Κακούμα πριν από δύο χρόνια» λέει. «Ο λόγος που έφυγα μόνη μου από την πατρίδα μου ήταν ο πόλεμος αλλά και η επιθυμία μου να πάω σχολείο. Στο Νότιο Σουδάν δεν είχα τη δυνατότητα να μάθω γράμματα. Στην Κακούμα γράφτηκα στο σχολείο και ελπίζω να το τελειώσω».
Η Νιαγκόα κρατάει στην αγκαλιά το ενός έτους μωρό της. «Ο πατέρας του παιδιού ζει σε άλλο σημείο του καταυλισμού. Δεν θέλω να επιστρέψω στο Νότιο Σουδάν. Θέλω να παραμείνω στην Κακούμα για να μπορέσει να πάει σχολείο το παιδί μου».
Μας προσκαλεί στο σπίτι της, ένα δίχωρο κτίσμα 3Χ6 μ. φτιαγμένο από πλίνθους και με σκεπή από αλουμίνιο, όπως τα περισσότερα σπίτια του καταυλισμού. Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ παρέχει τα υλικά και το σχέδιο και οι πρόσφυγες χτίζουν μόνοι τους τα σπίτια. Αν η οικογένεια είναι μεγάλη, τους παρέχουν υλικά για περισσότερα σπίτια. Η Νιαγκόα και η κόρη της ζουν στο πίσω δωμάτιο, ενώ στο μπροστινό φιλοξενείται μια έφηβη συγγενής τους. Ολες τους κοιμούνται σε στρωσίδια στο χωμάτινο πάτωμα. Τα στρώματα είναι είδος πολυτελείας στην Κακούμα και μοιράζονται μόνο στους ευάλωτους πρόσφυγες.
«Απαγορεύεται η ελεύθερη αφόδευση»
Κουζίνα δεν βλέπουμε πουθενά. Η Νιαγκόα μάς πηγαίνει στο απέναντι σπίτι, όπου ζει μια μάνα με τα παιδιά της. Μοιράζονται την ίδια τρύπα στο χώμα με τα ξύλα, που βρίσκεται στο μπροστινό σημείο του σπιτιού αυτού, για να μαγειρεύουν. Οι τουαλέτες –μια τρύπα στο έδαφος και τέσσερις τοίχοι από αλουμίνιο –είναι κοινές ανά πέντε οικογένειες και όταν η τρύπα γεμίζει, η τουαλέτα μεταφέρεται λίγο παραπέρα. Σε όλον τον καταυλισμό υπάρχουν ταμπέλες που θυμίζουν πως «Απαγορεύεται η ελεύθερη αφόδευση» διότι πολλοί από τους πρόσφυγες που καταφθάνουν δεν έχουν τη συνήθεια της τουαλέτας.
«Το φαγητό που μας μοιράζουν κάθε μήνα και το νερό είναι αρκετά, όπως και τα ξύλα για να μαγειρεύουμε. Μόνο τα φάρμακα για τα παιδιά δεν είναι αρκετά» λέει.
Eπιστρέφουμε μαζί με τη Νιαγκόα και το μωρό της στη βρύση για να γεμίσει άλλο ένα μπιτόνι νερό και να το μεταφέρει σπίτι της, ισορροπώντας το στην κορυφή του κεφαλιού της. Το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων, το οποίο έχει αναλάβει την ύδρευση του καταυλισμού με γεωτρήσεις που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια, φροντίζει ώστε κανένα σπίτι να μην απέχει περισσότερα από 200 μέτρα από μια βρύση. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να παρέχει βρύσες και στον ντόπιο πληθυσμό, τους Τουρκάνα, καθώς συχνά οι γυναίκες Τουρκάνα αναγκάζονταν να διανύσουν ως και 20 χλμ. για να βρουν νερό (η μεταφορά του νερού είναι αποκλειστικά γυναικεία δουλειά).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
