«»Δυο κατηγορίες πάντα: οι δρώντες και οι θεατές»», γράφει ο Αναγνωστάκης (ΥΓ., 1992). Ο ίδιος έδωσε το «παρών» του στην πολιτική και πνευματική συγκυρία της εποχής του με διαφορετικούς τρόπους: με το ποιητικό του έργο, με τις εκδόσεις εντύπων και με τα κείμενά του σε περιοδικά και εφημερίδες –τα κείμενα αυτά όχι μόνο δεν έχουν μελετηθεί αλλά δεν έχουν καν χαρτογραφηθεί πλήρως. Αυτό το δίκτυο δημόσιας παρουσίας δηλώνει ότι ο Αναγνωστάκης επιχείρησε να παρέμβει διά της λογοτεχνίας και του πολιτισμού, εντός και εκτός της Αριστεράς. Eνα τέτοιο εγχείρημά του ήταν η έκδοση στη Θεσσαλονίκη του περιοδικού «Κριτική» (1959-1961), το οποίο δημοσίευσε αποκλειστικά μελέτες, δοκίμια, άρθρα και βιβλιοκρισίες και ήταν έντυπο της αποκαλούμενης Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς.
Ο Αναγνωστάκης έλεγξε με κείμενά του στην Κριτική τον δογματισμό της Αριστεράς και τα καλλιτεχνικά της κριτήρια. Ως εκδότης, ενθάρρυνε τη διεξαγωγή ενός ακηδεμόνευτου διαλόγου για τη μοντέρνα και την, τότε, σύγχρονη Τέχνη. Χάρη στην αταλάντευτη δημοκρατική του αντίληψη, στη συζήτηση αυτή πήραν μέρος ποιητές, κριτικοί και καλλιτεχνικοί δημιουργοί από διαφορετικές (ή και αντιθετικές) ιδεολογικές αφετηρίες, σε μια εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε η μετεμφυλιακή ιδεολογική υπερφόρτιση. Ο διάλογος αυτός εμπλουτίστηκε με μεταφρασμένα κείμενα που αφορούσαν τις τρέχουσες εξελίξεις στην ευρωπαϊκή και αμερικανική λογοτεχνία και κριτική. Δρων πνευματικός άνθρωπος, ο Αναγνωστάκης ανέλαβε μια ευθύνη που, σε καιρούς κρίσης, μετατρέπεται σε χρέος: την ανάταξη του πλουραλισμού και του αντιδογματισμού· ίσως αυτό να είναι το πιο γενναιόδωρο κληροδότημα που μας άφησε.
Ο κ. Μιχάλης Γ. Μπακογιάννης είναι επίκουρος καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
