Για σχεδόν 20 χρόνια ήταν πάρκινγκ. Τέτοιες μέρες πριν από δύο χρόνια, η «Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων» το μετέτρεψε σε πάρκο. Σήμερα, φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε κέντρο ανάπτυξης της οικολογικής συνείδησης της γειτονιάς. Ωστόσο, δεν λείπουν και οι επικριτές του – αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι και απλοί πολίτες – που πιστεύουν ότι οι δημόσιοι χώροι πρέπει να κατασκευάζονται με βάση οργανωμένο σχεδιασμό και όχι σύμφωνα με τις αυθόρμητες (και ίσως παρορμητικές) κινήσεις ορισμένων κατοίκων. Το λεγόμενο «πάρκο-πάρκινγκ» της οδού Ναυαρίνου στα Εξάρχεια έκλεισε δύο χρόνια ζωής, απέσπασε κυρίως θετικά σχόλια αλλά και επικρίσεις, προβλημάτισε τον πολιτικό κόσμο αλλά και τους πολίτες.
Τεχνική «Φουκουόκα»
«Είναι παρτέρι τεχνικής Φουκουόκα!» εξηγεί γεμάτος περηφάνια ο Νίκος Β., μέλος της Συνέλευσης Διαχείρισης του πάρκου, δείχνοντας έναν μικρό περιφραγμένο χώρο. Η φράση του μας εκπλήσσει, όχι μόνο γιατί εξάπτει την περιέργεια, αλλά επειδή είναι το τελευταίο που περιμένει κανείς να ακούσει σε ένα πάρκο που αποτελεί… «ανοιχτή κατάληψη» και ζει διαρκώς υπό τη δαμόκλειο σπάθη μιας πιθανής αγωγής από το Τεχνικό Επιμελητήριο, τον ιδιοκτήτη του οικοπέδου.
Γι’ αυτό άλλωστε τα μέλη της Συνέλευσης διατηρούν πάντα την ανωνυμία τους, γνωρίζοντας ότι σε νομικό επίπεδο η διαχείριση του πάρκου δεν είναι κατοχυρωμένη. Το καθεστώς «ημι-παρανομίας» στο οποίο παραμένουν, ωστόσο, φαίνεται να μην πτοεί τους διαχειριστές του πάρκου, οι οποίοι δεν διστάζουν να πειραματιστούν με διάφορες πρωτότυπες μεθόδους καλλιέργειας.
Βιολογική σπορά
«Η τεχνική Φουκουόκα είναι μια ιαπωνική μέθοδος βιολογικής σποράς. Ετοιμάζουμε ένα μίγμα από σπόρους διαφορετικών φυτών μαζί με χώμα και δημιουργούμε “σβόλους” τους οποίους ρίχνουμε στη γη. Ετσι φυτρώνουν διάφορα φυτά και η “φυσική επιλογή” θα αποφασίσει ποιο θα αναπτυχθεί και ποιο θα πεθάνει δίνοντας ζωή στο άλλο. Με αυτόν τον τρόπο η φύση αναγεννάται μόνη της, χωρίς φυτοφάρμακα ή άλλα χημικά», καταλήγει ο Νίκος.
Χρειάζεται οργανωμένο σχέδιο «Το πρόβλημα στην Αθήνα είναι ότι οι ελεύθεροι χώροι δεν αποτελούν τμήμα ενός συνολικού σχεδίου. Γι’ αυτό και οι πολίτες είναι πλέον επιφυλακτικοί. Εχουν κουραστεί να ακούν για μελέτες επί μελετών, οι οποίες δεν παράγουν κανένα αποτέλεσμα. Αντιθέτως, στο εξωτερικό η πόλη είναι σαν “ανοικτό λογισμικό”, μπορεί δηλαδή κανείς να επεμβαίνει συνεχώς, να εκσυγχρονίζει και να εναρμονίζει. Η πολεοδομία είναι μέρος της αρχιτεκτονικής μιας πόλης, δεν είναι κάτι αποσπασμένο που απλώς καθορίζει το πού θα κτιστούν πολυκατοικίες και πού πράσινο»,
Υπάρχουν, ωστόσο, και οι φωνές που, χωρίς να αρνούνται το γεγονός ότι η Αθήνα χρειάζεται επειγόντως περισσότερους χώρους πρασίνου, πιστεύουν ότι οι δημόσιοι χώροι πρέπει να κατασκευάζονται όχι με τρόπο αυθόρμητο και ανοργάνωτο, αλλά με βάση έναν γενικότερο σχεδιασμό.
Ενοικιάζεται… «πλησίον πάρκου»
Η στάση των κατοίκων της γειτονιάς ποικίλλει. Αλλοι βλέπουν με θετικό μάτι τη δημιουργία ενός πάρκου εκεί όπου κάποτε υπήρχε μόνο τσιμέντο και άλλοι δυσανασχετούν κυρίως λόγω της φασαρίας που προκαλείται από τη συγκέντρωση πολλών νέων ανθρώπων μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Δεν λείπουν και αυτοί που επιχειρούν να εκμεταλλευτούν οικονομικά την ύπαρξη του πάρκου αυξάνοντας τα… ενοίκια των διαμερισμάτων που εκμισθώνουν και «βλέπουν» στο επίμαχο οικοδομικό τετράγωνο. Η πρόσφατη αγγελία που δημοσιεύθηκε σε στήλη μίσθωσης διαμερισμάτων και ανέγραφε στα προτερήματα του διαμερίσματος ότι βρίσκεται «πλησίον πάρκου» φανερώνει αν μη τι άλλο ότι οι νέες συνθήκες έχουν αρχίσει να παγιώνονται – ή τουλάχιστον έτσι τις αντιλαμβάνονται ορισμένοι.
Επόμενο βήμα… «κομποστοποίηση»
Οσο για τους διαχειριστές του πάρκου, οι φωνές των επικριτών δε φαίνεται να τους προβληματίζουν. Οι ίδιοι έχουν αποφασίσει να λειτουργήσουν ως «κέντρο οικολογίας» για τη γειτονιά – ανεξάρτητα αν ο Δήμος εγκρίνει τη στάση τους ή όχι. «Εδώ θα δημιουργήσουμε την πρώτη μονάδα… κομποστοποίησης», σχολιάζει άλλο μέλος της Συνέλευσης, ο Μιχάλης Α. Οπως εξηγεί, η κομποστοποίηση αποτελεί οικολογική μέθοδο ανακύκλωσης των οργανικών απορριμμάτων, για την παραγωγή βιολογικού λιπάσματος. «Ολα τα οργανικά σκουπίδια πολτοποιούνται μαζί με χώμα και ειδικά σκουλήκια και μετατρέπονται σε βιολογικό λίπασμα. Ετσι, οι κάτοικοι της γειτονιάς θα μειώσουν τον όγκο των σκουπιδιών τους και το πάρκο θα αποκτήσει βιολογικό λίπασμα για να συνεχίσουμε να φυτεύουμε δέντρα. Στόχος είναι να φτάσει η μέρα που δεν θα υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο ασφάλτου στο οικόπεδο. Ωστόσο, προχωράμε με αργά βήματα, γιατί όλα προέρχονται από δικές μας συνεισφορές ή από δωρεές», καταλήγει.
Η ιστορία του πάρκου
Στο οικόπεδο αυτό ήταν χτισμένη από το 1907 μια διάσημη στην εποχή της κλινική, το «Γερουλάνειον Ιδρυμα», η οποία το 1972 έπαψε να λειτουργεί και το οικόπεδο αγοράστηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας (ΤΕΕ). Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 το κτίριο κατεδαφίστηκε με σκοπό να χτιστεί στη θέση του μέγαρο που θα στέγαζε τα γραφεία του ΤΕΕ.
Το σχέδιο, όμως, ποτέ δεν υλοποιήθηκε, με αποτέλεσμα το1990, το ΤΕΕ να προσφέρει το οικόπεδο στον Δήμο Αθηναίων προκειμένου να γίνει πλατεία, ζητώντας να αποζημιωθεί με τίτλο μεταφοράς συντελεστή δόμησης σε ιδιοκτησία του στο Μαρούσι. Ούτε και αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε, όμως, με αποτέλεσμα το οικόπεδο να παραμείνει για 18 χρόνια μισθωμένο σε επιχείρηση πάρκινγκ.
Με τη λήξη της μίσθωσης του πάρκινγκ στο τέλος του 2008, η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων κινητοποίησε τους κατοίκους της γειτονιάς και απαίτησε από τους αρμόδιους φορείς να μετατραπεί σε χώρο πρασίνου. Στις 7 Μαρτίου 2009 επενέβησαν δυναμικά καταλαμβάνοντας το ακίνητο, σπάζοντας την άσφαλτο και ξεκινώντας τη διαδικασία για τη δημιουργία ενός πάρκου. *Φωτογραφίες: Γιώργος Οικονομόπουλος
