Η μεγαλύτερη «επίθεση» δασμών του προέδρου Τραμπ μέχρι σήμερα στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα τόσο στις αμερικανικές όσο και στις ξένες επιχειρήσεις: Η εποχή της παγκοσμιοποίησης τελείωσε.

Το σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ, που ονομάζεται «Ημέρα Απελευθέρωσης», προβλέπει την επιβολή νέων εκτεταμένων δασμών σε εισαγωγές αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Δείχνει ότι ο Λευκός Οίκος θέλει τα προϊόντα που καταναλώνονται στις ΗΠΑ να κατασκευάζονται σε αμερικανικά εργοστάσια – σηματοδοτώντας το τέλος της υποστήριξης των ΗΠΑ προς την επιταχυνόμενη παγκοσμιοποίηση που τροφοδότησε την παγκόσμια οικονομία επί δεκαετίες.

Οι νέοι δασμοί περιλαμβάνουν έναν βασικό δασμό 10% στις ξένες εισαγωγές, καθώς και υψηλότερους λεγόμενους «ανταποδοτικούς» δασμούς. Η Κίνα θα αντιμετωπίσει επιπλέον δασμό 34%, πάνω από τους ήδη υπάρχοντες 20% που επιβλήθηκαν από τον Φεβρουάριο. Σε συνδυασμό με παλαιότερα μέτρα, οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι τα κινεζικά προϊόντα υπόκεινται πλέον σε συνολικούς δασμούς 65% έως 70%. Το Βιετνάμ θα αντιμετωπίσει νέο δασμό 46% και η Ευρωπαϊκή Ενωση 20%.

Το επίκεντρο

«Οι δουλειές και τα εργοστάσια επιστρέφουν με ορμή στη χώρα μας – και το βλέπετε ήδη να συμβαίνει» δήλωσε ο Τραμπ την Τετάρτη σε τελετή στον Κήπο των Ρόδων. Και απευθυνόμενος σε εταιρείες και χώρες που παραπονιούνται είπε: «Αν θέλετε μηδενικούς δασμούς, τότε να κατασκευάζετε το προϊόν σας εδώ, στην Αμερική».

Η φιλοδοξία του Τραμπ για προϊόντα «κατασκευασμένα στην Αμερική» σημαίνει ότι οι τεράστιες επενδύσεις που μέχρι πρόσφατα κατευθύνονταν σε φθηνές παραγωγικές χώρες όπως το Βιετνάμ, αλλά και σε συμμάχους όπως η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία, πρόκειται να μειωθούν. Οι εταιρείες επανεξετάζουν τις επενδυτικές τους στρατηγικές.

«Οι ΗΠΑ υπήρξαν το επίκεντρο της παγκοσμιοποίησης» δήλωσε ο André Sapir, πρώην αξιωματούχος της ΕΕ και νυν καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών. «Τώρα το επίκεντρο θέλει να αποσυρθεί».

Μόλις λίγες εβδομάδες μετά την επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία, ανακοινώθηκαν επενδύσεις από εταιρείες όπως η Apple, η νοτιοκορεατική Hyundai και φαρμακευτικοί κολοσσοί όπως οι Johnson & Johnson και Eli Lilly, δείχνοντας ότι οι πολυεθνικές ετοιμάζονται να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ λόγω των δασμών.

Δαπανηρή διαδικασία

Ωστόσο, το ξετύλιγμα των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων και η μετεγκατάσταση παραγωγής στις ΗΠΑ, όπως επιθυμεί ο Τραμπ, είναι μια δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία. Υπάρχει και το ενδεχόμενο ο πρόεδρος να μειώσει τους δασμούς εάν το χρησιμοποιήσει ως μοχλό για εμπορικές παραχωρήσεις, προειδοποιούν στελέχη επιχειρήσεων. Οι οικονομολόγοι επισημαίνουν πως ο κόσμος μπορεί να αντιμετωπίσει επιβράδυνση των επενδύσεων καθώς οι επιχειρήσεις περιμένουν να ξεκαθαρίσει η εικόνα του εμπορικού πολέμου.

«Η μετατόπιση της παραγωγής είναι πολύπλοκη υπόθεση» δήλωσε ο Derrick Kam, οικονομολόγος της Morgan Stanley για την Ασία. «Θα είναι αργή, ακριβή και δύσκολη».

Ο Τραμπ ελπίζει ότι τα υψηλά εμπορικά τείχη θα φέρουν μια νέα «χρυσή εποχή» για τη βιομηχανία στις ΗΠΑ, με αύξηση των θέσεων εργασίας και της ευημερίας. Θεωρεί πως τα εμπορικά αρπακτικά από χώρες όπως η Κίνα και η ΕΕ ευθύνονται για τη μεταφορά βιομηχανιών και θέσεων εργασίας στο εξωτερικό – και τώρα θέλει να τις επαναφέρει.

Η απειλή

Οι δύο μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, το Μεξικό και ο Καναδάς, δεν επηρεάστηκαν από τους νέους δασμούς για τα προϊόντα που καλύπτονται από τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Ομως εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δασμούς 25% για εξαγωγές που δεν εμπίπτουν στη συμφωνία, ενώ παραμένει και η απειλή ότι ο Τραμπ μπορεί να καταγγείλει τη συμφωνία για μη εμπορικά θέματα, όπως τα ναρκωτικά και η μετανάστευση.

Την Τετάρτη, ο Τραμπ έδωσε έμφαση στην Κίνα, που υπήρξε ο μεγαλύτερος ωφελημένος από την παγκοσμιοποίηση, χτίζοντας εργοστάσια που ξεκίνησαν με παιχνίδια και ρούχα και πλέον παράγουν αυτοκίνητα, μηχανήματα και ηλεκτρονικά υψηλής τεχνολογίας. Σήμερα κυριαρχεί στη βιομηχανική παραγωγή και είχε εμπορικό πλεόνασμα 1 τρισ. δολάρια το 2024.

Ο νέος δασμός 34% στην Κίνα προστίθεται στους προηγούμενους, συμπεριλαμβανομένου του 20% που είχε επιβληθεί λόγω της εμπλοκής της στην υπόθεση της φαιντανύλης. Με την ένταση μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου να αυξάνεται και με την εμπειρία της πανδημίας, πολλές πολυεθνικές εταιρείες έχουν ξεκινήσει να χτίζουν εναλλακτικές γραμμές παραγωγής εκτός Κίνας για να αποφύγουν προβλήματα όπως καθυστερήσεις στις μεταφορές, φυσικές καταστροφές, κυρώσεις ή συγκρούσεις. Η Apple, για παράδειγμα, άρχισε να κατασκευάζει iPhones και στην Ινδία.

Νέα εργοστάσια

Ταυτόχρονα, κινεζικές επιχειρήσεις χτίζουν εργοστάσια στο εξωτερικό για να αποφύγουν τον σκληρό ανταγωνισμό στην εγχώρια αγορά αλλά και για να εξυπηρετήσουν τους διεθνείς πελάτες τους, αποφεύγοντας τους δασμούς των ΗΠΑ. Το Μεξικό και το Βιετνάμ είναι δημοφιλείς προορισμοί λόγω χαμηλού κόστους και, στην περίπτωση του Μεξικού, πρόσβασης στην αγορά των ΗΠΑ χωρίς δασμούς.

Το αποτέλεσμα για τις ΗΠΑ είναι μείωση των εισαγωγών από την Κίνα αλλά αύξηση των ελλειμμάτων με χώρες όπως το Μεξικό και το Βιετνάμ. Το συνολικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών έφτασε τα 1,1 τρισ. δολάρια το 2024, γεγονός που ο Τραμπ θεωρεί απόδειξη για την ανάγκη αναθεώρησης του παγκόσμιου εμπορίου. Με την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ έχει εξαπολύσει την εμπορική του επίθεση όχι μόνο σε αντιπάλους αλλά και σε συμμάχους, κατηγορώντας τους ότι εκμεταλλεύτηκαν το σύστημα που οι ΗΠΑ έχτισαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κάποιοι αναλυτές συμφωνούν ότι τέτοιες πρακτικές ενισχύουν τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ, όμως οι περισσότεροι οικονομολόγοι τα αποδίδουν στο δημοσιονομικό έλλειμμα και τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης.

Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι η στρατηγική Τραμπ αποδίδει. Περίπου οι μισές γερμανικές βιομηχανικές επιχειρήσεις δηλώνουν ότι θέλουν να αυξήσουν τις επενδύσεις τους στις ΗΠΑ λόγω των δασμών αλλά και του μεγέθους της αγοράς, σύμφωνα με έρευνα του VDMA. «Οι περισσότερες βλέπουν τις ΗΠΑ ως ευκαιρία ανάπτυξης» δήλωσε ο Andrew Adair, στέλεχος του VDMA.

Η Siemens ανακοίνωσε πως θα αυξήσει τις επενδύσεις της στις ΗΠΑ κατά 10 δισ. δολάρια, δημιουργώντας πάνω από 900 θέσεις εξειδικευμένων εργαζομένων σε εγκαταστάσεις παραγωγής στο Τέξας και την Καλιφόρνια. Η Taiwan Semiconductor Manufacturing ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να επενδύσει τουλάχιστον άλλα 100 δισ. δολάρια σε εργοστάσια παραγωγής μικροτσίπ στις ΗΠΑ. Την Τετάρτη, ο Τραμπ δήλωσε ότι η Ταϊβάν θα αντιμετωπίσει δασμούς 32%, αν και τα ημιαγωγά εξαιρούνται.

«Πρέπει να μπορούμε να φτιάχνουμε τα τσιπ και τους ημιαγωγούς που χρειαζόμαστε εδώ, με αμερικανικές δεξιότητες και εργατικά χέρια – και αυτό ακριβώς κάνουμε» είπε ο Τραμπ στο πλευρό του CEO της TSMC στον Λευκό Οίκο. Ταϊβανέζικες εταιρείες όπως η Foxconn, η Compal και η Inventec αναζητούν γη στο Τέξας για εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να ανταγωνιστούν την παραγωγή τους στο Μεξικό. Το Μεξικό έχει μετατραπεί σε κόμβο για servers AI, με το 70% των σχετικών εισαγωγών των ΗΠΑ να προέρχεται από εκεί και άλλο ένα 20% από την Ταϊβάν, σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Οικονομικών της Ταϊβάν.

Αβεβαιότητα

Ωστόσο, παρά τη δραστηριότητα αυτή, δείκτες πρόθεσης επενδύσεων της Fed δείχνουν πως οι επιχειρήσεις καθυστερούν επενδυτικά σχέδια λόγω αβεβαιότητας. Ενα ακόμα εμπόδιο: Η αμερικανική βιομηχανία επικεντρώνεται σε προηγμένη τεχνολογία και δεν διαθέτει τις πρώτες ύλες και εξαρτήματα που παράγονται φθηνότερα στο εξωτερικό. Οι κατασκευαστές ήδη δυσκολεύονται με τις αυξήσεις τιμών σε βίδες, παξιμάδια και άλλα απλά εξαρτήματα.

«Δεν γίνεται απλώς να επιβάλεις δασμούς και να πατήσεις έναν διακόπτη για να ξαναγίνει η Αμερική βιομηχανική χώρα» δήλωσε ο Dan Digre, CEO της Misco Speakers στη Μινεσότα, που φτιάχνει ηχεία για λούνα παρκ, ιατρικές συσκευές και διαστημόπλοια.

Η Misco κατασκευάζει περίπου το 50% των προϊόντων της στις ΗΠΑ, αλλά εξακολουθεί να εξαρτάται από εξαρτήματα όπως κώνοι και πηνία από την Κίνα. Ο Digre, που έχει πληρώσει περίπου 14 εκατ. δολάρια σε δασμούς από το 2018, αναζητεί προμηθευτές στο Βιετνάμ και αλλού στην Ασία. «Με όλα αυτά τα νέα μέτρα, είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις τι να κάνεις» είπε. «Δεν υπάρχει ασφαλές μέρος».