Συντονισμός: Άγγελος Σκορδάς
Γράφουν: Ανδρέας Αγγελόπουλος, Βελίκα Καραβάλτσιου, Μαρία Κρουστάλη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός
Χιλιάδες πειθαρχικές υποθέσεις στοιβάζονται κάθε χρόνο στα συρτάρια της Δημόσιας Διοίκησης και των Σωμάτων Ασφαλείας. Περιστατικά επίορκων υπαλλήλων που κατηγορούνται για διαφθορά, χρηματισμό, παράβαση ή αμέλεια στην εκπλήρωση των καθηκόντων τους αναμένουν την απόδοση ευθυνών.
Ωστόσο, τα γρανάζια του μηχανισμού είναι διαχρονικά σκουριασμένα. Υποθέσεις λιμνάζουν για μήνες ή και χρόνια. Στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις πειθαρχικών διαδικασιών που ολοκληρώνονταν όταν οι υπάλληλοι είχαν πια συνταξιοδοτηθεί και η όποια πειθαρχική ποινή έχανε την αξία της.
Σύμφωνα με στοιχεία από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, το 2022 περιήλθαν στη δικαιοδοσία της περισσότερες από 2.000 πειθαρχικές αποφάσεις, όταν ο μέσος όρος των προηγούμενων ετών κυμαινόταν στις 1.500. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει οριστική επίλυση των ζητημάτων, καθώς το μέτρο της Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης, το οποίο ενεργείται κάθε φορά που η υπηρεσία έχει α) σοβαρές υπόνοιες, δηλαδή πληροφορίες αξιόλογες και σημαντικές ή β) σαφείς ενδείξεις, δηλαδή σοβαρές ενδείξεις που είναι κατ’ αρχήν πειστικές, για τη διάπραξη πειθαρχικού παραπτώματος, αποτελεί μονάχα το πρώτο βήμα για τυχόν εντοπισμό παραπτωμάτων και υπευθύνων, ώστε στη συνέχεια να κινηθεί – αν χρειαστεί – η πειθαρχική διαδικασία.
Στο παρελθόν, ΕΔΕ κράτησαν πάνω από πέντε χρόνια ή άλλες δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, ξεχάστηκαν σε κάποιο συρτάρι και όλα συνεχίστηκαν σαν να μη συνέβη τίποτα.
ΕΔΕ που έμειναν στα συρτάρια
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση εφοριακού, ο οποίος κατηγορήθηκε πριν από τρία χρόνια για παράβαση καθήκοντος, ωστόσο παραμένει στη θέση του και η αντίστοιχη ΕΔΕ… αγνοείται. Σε εκκρεμότητα παραμένει και η ΕΔΕ που διατάχθηκε από τον υφυπουργό Εξωτερικών Κώστα Φραγκογιάννη σχετικά με τις άδειες εξαγωγής της εταιρείας Intellexa SA, με τις οποίες η εταιρεία που εμπορεύεται το Predator προμήθευε καθεστώτα της Αφρικής με το παράνομο λογισμικό παρακολουθήσεων.
Σε ό,τι αφορά την ΕΛ.ΑΣ., τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα. Πριν από δύο χρόνια το Αρχηγείο του Σώματος είχε αναγκαστεί να εκδώσει ανακοίνωση σχετικά με την πορεία των ΕΔΕ για σοβαρές υποθέσεις, ουσιαστικά πετώντας το μπαλάκι στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του πραγματοποιεί παράλληλη έρευνα.
Συγκεκριμένα, ο ΣτΠ, στο πλαίσιο του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (ΕΜΗΔΙΠΑ), εξετάζει καταγγελίες που αφορούν πράξεις, ενέργειες ή παραλείψεις του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης. Μετά τη διενέργεια ΕΔΕ από τα αρμόδια όργανα της ΕΛ.ΑΣ. ο φάκελος πηγαίνει στους επιθεωρητές του ΣτΠ, όμως οι καθυστερήσεις και τα… πηγαινέλα των στοιχείων που απαιτούνται θυμίζουν άλλες εποχές.
Οι υποθέσεις σε Ζωγράφου και Πέραμα
Ενδεικτικό είναι το περιστατικό με πυροβολισμούς που σημειώθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου έπειτα από επιχείρηση της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Αθηνών για ναρκωτικά. Στο συμβάν, για το οποίο διατάχθηκε ΕΔΕ, μια αστυνομικός πυροβόλησε άνδρα που, κατά τα λεγόμενά της, επιχείρησε να της επιτεθεί με κατσαβίδι. Σύμφωνα με πηγή από τον ΣτΠ, η συγκεκριμένη υπόθεση δεν έχει περάσει ακόμη στα χέρια της Αρχής, καθώς η ΕΛ.ΑΣ. δεν έχει ολοκληρώσει εδώ και επτά μήνες το έργο της.
Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζεται και στη – σαφώς σοβαρότερη – υπόθεση με την αιματηρή καταδίωξη κλεμμένου οχήματος στο Πέραμα, τον Οκτώβριο του 2021, κατά την οποία έχασε τη ζωή του ο 21χρονος Ρομά Νίκος Σαμπάνης. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, και αυτή η ΕΔΕ παραμένει σε εκκρεμότητα ενάμιση χρόνο μετά, παρά τις σχετικές δηλώσεις για άμεση και πλήρη διαλεύκανση του συμβάντος.
Ταυτόχρονα, ο ΣτΠ αναμένει την περαίωση των διοικητικών εξετάσεων σε υποθέσεις μείζονος σπουδαιότητας του έτους 2022 (θανατηφόρα καταδίωξη 16χρονου Ρομά στη Θεσσαλονίκη, βιασμός 19χρονης στο ΑΤ Ομόνοιας, επεισόδια στο ΑΠΘ κ.ά.), παρακολουθώντας από την πρώτη στιγμή την εξέλιξή τους και επισημαίνοντας εξαρχής στις αρμόδιες υπηρεσίες τόσο την ανάγκη τήρησης των εχεγγύων αμεροληψίας όσο και τις προϋποθέσεις αποτελεσματικής και εμπεριστατωμένης έρευνας που προβλέπει η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Τέλος, μια αρκετά πιο χρονοβόρα υπόθεση που αποκαλύπτει «Το Βήμα» αφορά ένα περιστατικό στις τάξεις της ΕΛ.ΑΣ. με πρωταγωνιστή έναν υπαστυνόμο Β’. Ο εν λόγω αξιωματικός κατηγορήθηκε για ποινικό αδίκημα και τέθηκε σε διαθεσιμότητα, ενώ η ΕΔΕ που διατάχθηκε διήρκεσε πάνω από τρία χρόνια, χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο υπαστυνόμος ήταν άμισθος. Εν τέλει, έπειτα από 38 μήνες αθωώθηκε και πληρώθηκε αναδρομικά τους μισθούς που είχαν κρατηθεί, ωστόσο – όπως εξηγεί ο ίδιος με τον όρο της ανωνυμίας – η κατάσταση που κλήθηκε να διαχειριστεί ήταν «τραγικά δύσκολη».
Περιστατικά σε όλα τα υπουργεία
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση από τον ΣτΠ, καταγράφηκαν 210 αναφορές αστυνομικής αυθαιρεσίας. Ομως, όλα σχεδόν τα υπουργεία κατέγραψαν περιστατικά κακοδιοίκησης για το έτος 2022. Υψηλότερα τοποθετείται το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (28% του συνόλου των αναφορών), ακολουθούμενο από το Παιδείας και Θρησκευμάτων (22%). Το υψηλό ποσοστό του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη οφείλεται στις προαναφερόμενες αυξημένες υποθέσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας που χειρίζεται ο Συνήγορος του Πολίτη, στις αναφορές σχετικά με την είσοδο και παραμονή στη χώρα αλλοδαπών που αιτούνται άσυλο, αλλά και σε σχέση με την εφαρμογή των μέτρων για την πανδημία COVID-19, παρά τη σχετική ύφεση της πανδημίας την περασμένη χρονιά.
Η αναφορά Μητσοτάκη
Ιδιαίτερη αξία έχει η αναφορά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη συνέντευξη που έδωσε στη YouTuber Νεφέλη Μεγκ αναφορικά με τα περιστατικά αστυνομικής βίας και των εκκρεμών ΕΔΕ. «Εχουμε ένα περιστατικό αστυνομικής βίας, έχουν γίνει και τέτοια περιστατικά τα οποία και εμένα με έχουν ενοχλήσει πολύ, και εκείνη τη στιγμή λες «κοίταξε να δεις, εδώ κάτι έχει πάει στραβά.» Λοιπόν, θα λογοδοτήσει αυτός ο οποίος χρησιμοποίησε υπερβολική βία; Πρέπει να λογοδοτήσει. Ποιος θα τον αξιολογήσει και ποιος θα κρίνει εάν έχει χρησιμοποιήσει υπερβολική βία; Πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα γίνεται σε μικρότερη έκταση; Με το να έχουμε καλύτερο αποδεικτικό υλικό, με το να έχουν οι ίδιοι οι αστυνομικοί κάμερες, με το να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε την ακριβή εικόνα του τι έχει γίνει σε κάθε περιστατικό» δήλωσε.
Υπό παρακολούθηση οι προθεσμίες
Από την πλευρά του υπουργείου Εσωτερικών επισημαίνεται πως λύση στη μάστιγα των αργοκίνητων ΕΔΕ θα δώσει ένα σύγχρονο και καινοτόμο εργαλείο για την πρακτική παρακολούθηση του συνολικού κύκλου ζωής κάθε πειθαρχικής υπόθεσης, από την έναρξη της διαδικασίας μέχρι την έκδοση της απόφασης.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα το υπουργείο Εσωτερικών και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την τήρηση των προθεσμιών για κάθε επιμέρους διαδικαστικό βήμα, αλλά και την τήρηση της νομιμότητας και της ποιότητας των πειθαρχικών αποφάσεων. «Αυτές οι δράσεις ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και βελτιώνουν την απονομή της πειθαρχικής δικαιοσύνης» αναφέρει ο διοικητής της ΕΑΔ, Αγγελος Μπίνης.
