Μιλώντας στη Σαουδική Αραβία, ο πρόεδρος Τραμπ άλλαξε άρδην το αμερικανικό δόγμα εξωτερικής πολιτικής, που ίσχυε από τις 14 θέσεις του προέδρου Ουίλσον το μακρινό 1918, και απλώς ανακοίνωσε ότι δεν έχει μόνιμους εχθρούς. Αμέσως μετά μίλησε και πάλι με «αυτόν τον ωραίο τύπο που τον λένε Ερντογάν», με τον οποίο γνωρίζονται καλά και τα πάνε καλύτερα – είναι άραγε μόνιμος φίλος;

Είναι πολλά χρόνια τώρα που η Τουρκία κτίζει την εικόνα περιφερειακής δύναμης και διεκδικεί τον ρόλο του αναγκαίου εταίρου στη μείζονα περιοχή. Αυτή την εβδομάδα, η επένδυση φαίνεται να αποδίδει κατά τρόπο εντυπωσιακό, σε εσωτερικά και διεθνή μέτωπα.

Ηδη από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία βρέθηκε να πατά σε δυο βάρκες. Αν και μέλος του ΝΑΤΟ, δεν μετείχε στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και παρέμεινε συνομιλητής του προέδρου Πούτιν. Ταυτοχρόνως, όχι μόνο φρόντισε να πωλήσει drones στην Ουκρανία αλλά προσφέρθηκε να οργανώσει τη συμπαραγωγή τους επί τόπου, ενισχύοντας σημαντικά την ανθούσα πλέον πολεμική βιομηχανία του Κιέβου.

Η παρουσία της στον Εύξεινο Πόντο δικαιολογεί και νομιμοποιεί το ενδιαφέρον για τη σταθερότητα στην περιοχή. Και κάπως έτσι, η Κωνσταντινούπολη γίνεται η αυτονόητη ουδέτερη βάση για πιθανές διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπολέμων – και επειδή ο ρώσος πρόεδρος δεν επιθυμεί τη διαπραγμάτευση και ο αμερικανός τού επιτρέπει να (εμ)παίζει παρακάμπτοντας την ευρωπαϊκή απειλή περαιτέρω κυρώσεων αν δεν υπάρξει εκεχειρία, η Τουρκία μετέχει σε μια άσκηση διαμεσολάβησης άνευ ουσίας και προφανώς άνευ αποτελέσματος.

Παραλλήλως, και ενώ η ΕΕ προσπαθεί να κτίσει τη δική της αμυντική παραγωγή, η Τουρκία είναι διαθέσιμη, ικανή και πρόθυμη να βοηθήσει τόσο στο μέτωπο της Ουκρανίας όσο και στη συνολική προσπάθεια. Εχει άλλωστε φροντίσει να κτίσει εταιρικούς δεσμούς με την αμυντική βιομηχανία ορισμένων τουλάχιστον από τους ευρωπαίους εταίρους.

Τι πειράζει αν στο μεταξύ ορισμένες δεκάδες δήμαρχοι και άλλοι πολιτικοί, μεταξύ των οποίων ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, είναι στη φυλακή; Το αδήριτον σθένος της ανάγκης παρακάμπτει τις δημοκρατικές ευαισθησίες, ιδεολογική βάση που προφανώς δεν μοιράζεται ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ που καλεί για την ελεύθερη διακίνηση όπλων (ου μην και F35) μεταξύ αυτών. Σε τελική ανάλυση, τώρα που ο κουρδικός PKK αποφάσισε να αναστείλει την ένοπλη δράση, ο εμπειροπόλεμος τουρκικός στρατός πρέπει με κάτι να ασχοληθεί: καλύτερα στην Ουκρανία…

Παρούσα όμως είναι η Τουρκία ως επικυρίαρχος και στη νέα Συρία. Ο πρόεδρος Τραμπ αίρει τις κυρώσεις ως χάρη στον σαουδάραβα πρίγκιπα, που κατά τα λοιπά είχε υποσχεθεί να χρηματοδοτήσει το νέο καθεστώς αλλά γιατί να το κάνει μόνος του, στέλνοντας ταυτόχρονα και ένα μήνυμα στο Ισραήλ, που φαίνεται να ξεφεύγει από την όποια κοινή ευθεία.

Είναι όμως απολύτως στη λογική του προέδρου Τραμπ να έχει κάποιον διαθέσιμο στην περιοχή, ο οποίος αφενός να αναλάβει αστυνομικά καθήκοντα που θα δικαιολογήσουν την πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων και αφετέρου κάποιον που θα αναλάβει την ευθύνη εάν ο όποιος προγραμματισμός καταρρεύσει.

Θα κρατούσα αυτή την αίσθηση του εφήμερου σε κάθε περίπτωση. Τούτη την ώρα, όλα συνηγορούν για την περιφερειακή δύναμη που γίνεται ο αναγκαίος εταίρος. Μα όπως ο πρόεδρος δεν έχει μόνιμους εχθρούς, μήπως δεν έχει και μόνιμους φίλους; Η ρευστότητα παραμένει και είναι ίσως σκόπιμο να μένει κανείς μακριά από τον λάκκο με την αενάως ανακινούμενη λάσπη.

Η κυρία Μαρία Γαβουνέλη είναι καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ και γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ.