Στήλες άλατος στον καναπέ, τα χέρια γραπωμένα στο ύφασμα, μας έπνιγε ο καπνός ενός τσιγάρου παρατημένου στο τασάκι με τη στάχτη να έχει φτάσει στο φίλτρο. Κάθε Δευτέρα βράδυ εκεί, για το νέο επεισόδιο «The Last of Us», της σειράς στην οποία ένας παρασιτικός μύκητας έχει εξαπλωθεί αστραπιαία σε όλον τον κόσμο, μετατρέποντας κάθε μολυσμένο άνθρωπο σε (για να το θέσω εκλαϊκευμένα) ζόμπι.
Αναστενάζαμε και πατούσαμε play, ύστερα κάθε τόσο κάποιος ξεφώνιζε «Σκατά», «Οχι όχι όχι», «Πω…», καθώς παρακολουθούσαμε ανθρώπους να επιμένουν να αγαπιούνται και να κρατιούνται ο ένας από τον άλλο, τρέχοντας να ξεφύγουν από ένα αδηφάγο σκοτάδι που, αργά η γρήγορα, τους προλάβαινε και τους χώριζε για πάντα.
Μέρες πριν κάνει πρεμιέρα το τελευταίο επεισόδιο, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο στους «New York Times» με τίτλο «Τα ζόμπι είναι καλύτερα από την εναλλακτική». Η αρθρογράφος αναρωτιόταν γιατί δεν έχανε επεισόδιο από μια σειρά που συναισθηματικά τη βασάνιζε, για να απαντήσει ότι ο μόνος αποδοτικός αντιπερισπασμός από τη ζοφερή πραγματικότητα του 2025 ήταν για εκείνη μια (υποθετική) πραγματικότητα αισθητά χειρότερη.
Παρακολουθώντας μια Αποκάλυψη, τα ψιλο-αποκαλυπτικά γεγονότα των ημερών μας για λίγο αποδυναμώνονται. Αλλά για μια σειρά που κηρύσσει, έστω και οδυνηρά, την καταστροφική και γενεσιουργό δύναμη της ανθρώπινης αγάπης, αυτή της την επίδραση δεν τη λες και αισιόδοξη.
Τα σύννεφα κατεβαίνουν βαριά πάνω από τα κτίρια-βουνά της Νέας Υόρκης. Tα πιο ψηλόλιγνα τρυπάνε την ομίχλη που προσπαθεί να γλιστρήσει χαμηλότερα και οι κορυφές τους χάνονται. Υπάλληλοι και διευθυντές και μια χούφτα δισεκατομμυριούχοι ήδη βλέπουν μόνο λευκό. Στην ταράτσα ενός ταπεινού κτιρίου του Μπρόντγουεϊ, δεν έχει χαθεί ακόμα το απόμακρο βλέμμα της από AI γεννημένης γυναίκας, που δυσκολεύεσαι να καταλάβεις αν χαμογελάει φιλικά ή ειρωνικά ή, βασικά, αν χαμογελάει.
Το σλόγκαν είναι τυπωμένο με τεράστια γράμματα δίπλα της: «STOP HIRING HUMANS», όπως και ο υπότιτλος: «Η εποχή των AI υπαλλήλων είναι εδώ». Εκατό μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, οι λευκοί διάδρομοι στο μετρό του Λονδίνου μυρίζουν σίδερο και βροχή. Γιγάντιες διπλές κυλιόμενες μας δρομολογούν έναν-έναν για ανάδυση, σαν μετανάστες ή σαν εξαρτήματα σε γραμμή παραγωγής. Στους τοίχους ανηφορικά μια μεγάλη, ατέλειωτη διαφήμιση: το ίδιο μπλε χρώμα, το ίδιο σλόγκαν, το ίδιο πρόσωπο της ανύπαρκτης γυναίκας που χαμογελάει και απειλεί. Ο διευθυντής της εταιρείας Artisan, την οποία λανσάρει η παγκόσμια καμπάνια, απαντάει με ψευδώνυμο στους εξοργισμένους στο Reddit: «Είναι απλώς μια τακτική viral marketing για τα AI προϊόντα μας, δεν θέλουμε κανείς να σταματήσει να προσλαμβάνει ανθρώπους».
Παρακολουθώντας, δειγματοληπτικά, τους επιχειρηματίες-πρωτεργάτες της τεχνητής νοημοσύνης, σχηματίζεται αβίαστα το ερώτημα: Ποιο είναι το όραμα; Σε τι αποσκοπούν; Δεν υπάρχει λόγος να είναι κανείς αφοριστικός με την τεχνητή νοημοσύνη, είναι μάλιστα μάταιο, αλλά δεν γίνεται, αν έχει καρδιά και μυαλό, να μην κλυδωνίζονται και τα δύο με υπαρξιακά ρίγη. Οπότε για μια τεχνητή νοημοσύνη που εξελίσσεται ανεξέλεγκτη, αφανίζοντας ήδη χιλιάδες εταιρικές θέσεις εισαγωγικού επιπέδου, ποιο είναι το όραμα; Σε ένα σύστημα που έχει απεμπολήσει κάθε δικλίδα ασφαλείας και κάθε πρόσχημα, όπου η ψαλίδα των ανισοτήτων έγινε αγεφύρωτη χαράδρα, το μόνο πιθανό όραμα είναι το ίδιο με πάντοτε: η μεγιστοποίηση του κέρδους των πρωτεργατών-επιχειρηματιών.
Είναι τόσο απλό και τόσο ρηχό που θυμίζει κίνητρο «κακού» του Χόλιγουντ, που θέλει να βάλει φωτιά στον ουρανό για να ανάψει το πούρο του. Κι αυτό ενώ η κλιματική αλλαγή δεν σταμάτησε, απλώς για λίγο την ξέχασες, παρακολουθώντας θρίλερ εκλογικές αναμετρήσεις από την Αμερική ως την Πολωνία, παρακολουθώντας τους προοδευτικούς της Δύσης, αντί να προτείνουν νέο όραμα, να συντηρητικοποιούνται για να επικρατήσουν των ακροδεξιών, άντε, έστω για μια τετραετία ακόμα, παρακολουθώντας βόμβες να διαλύουν έναν ολόκληρο λαό.
Μέσα σε ένα ιστιοπλοϊκό που, την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο, πλέει στα ανοιχτά της Κρήτης, φαντάζει στοιβαγμένο ό,τι έχει απομείνει από την ανθρωπότητα. Αν μαζευόμαστε να δούμε μετα-αποκαλυπτικές σειρές και το μόνο που ελπίζουμε είναι μέχρι να τελειώσει το επεισόδιο τα πράγματα στον έξω κόσμο να έχουν μείνει ως είχαν –απλά να μην έχουν γίνει χειρότερα –, τότε το μοναδικό σοβαρό ερώτημα είναι: σε τι προσβλέπουμε; Ποια είναι η υπόσχεση του κόσμου μας; Ποιο είναι το δικό μας όραμα;
Δεν έχουν περάσει δύο μήνες από όταν η συγγραφέας του Δόγματος του Σοκ, Ναόμι Κλάιν, εγκαινίασε έναν νέο όρο για να περιγράψει τα πρόσφατα πολιτικά τεκταινόμενα: end times fascism – ο φασισμός των εσχάτων ημερών. Σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό φασισμό του ’30 και του ’40, που προσέβλεπε σε χρυσούς αιώνες μετά τη σφαγή, η σύγχρονη Ακροδεξιά δεν έχει κανένα λαμπρό όραμα για τους υποστηρικτές της, τουλάχιστον κανένα πιστευτό λαμπρό όραμα. Το μόνο που έχει να προτείνει είναι την εκάστοτε κιβωτό της, μέσα στην οποία οι υπήκοοι πρέπει να επιβιώσουν προστατευμένοι από τους απανθρωποποιημένους Αλλους.
Οι σύγχρονοι ακροδεξιοί επιστρατεύουν παραληρηματικά αφηγήματα, ενώ φυσικά γνωρίζουν ότι έχουμε μπει σε μια εποχή έκτακτου κινδύνου, και συνεχίζουν ανενόχλητοι και με ζήλο τις καταστροφικές τους πρακτικές θεωρώντας τη Γη πάνω-κάτω ξοφλημένη. Βοηθούν τον κόσμο να τελειώσει, ακυρώνουν συνειδητά το μέλλον, βρίσκουν έμπνευση σε ιδεοληψίες επιβίωσης του εκλεκτού και ισχυρότερου. Ο Ιλον Μασκ προτάσσει τη μετοίκηση στον Αρη ως αναγκαία για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Το κάτω κείμενο του προτάγματος αυτού είναι ότι η Γη δεν είναι απαραίτητη.
Μην προσλαμβάνετε ανθρώπους, μην τους αφήνετε να περάσουν τα σύνορά σας, μην τους ταΐζετε, μην τους κοιτάτε. Είναι παράσιτα, είναι ζόμπι, αφήστε τους να καούν. Αν η πραγματικότητα είχε σεναριογράφους, θα έπρεπε να προσλάβουμε καλύτερους. Οταν το κίνητρο των δυνατότερων είναι τόσο κυνικό που μπορεί να συνοψιστεί στο «θέλουμε να τελειώσουμε τον κόσμο», είναι εύκολο να πιστέψεις ότι είναι χαρακτήρες κακογραμμένοι από AI.
Το πρώτο χρώμα της ανατολής, το άρωμα των καλοκαιρινών φρούτων, το χαμόγελο εκείνου που αγαπάς, το τραγούδι που σε έκανε να κλάψεις, η μέθη, η θάλασσα, η θάλασσα και αυτοί που κολυμπούσαν για να δροσιστούν, όχι για να γλιτώσουν: τα πιο συμβατικά, στερεοτυπικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ευημερίας είναι που έρχονται στο μυαλό του ήρωα που ετοιμάζεται να χάσει τα πάντα όταν τα ζόμπι πέφτουν αλύπητα πάνω στην τελευταία πόρτα και τη βαρούν με τα χέρια και τα κεφάλια τους για να τη ρίξουν και να του ορμήξουν.
Το όραμα δεν μπορεί παρά να είναι το ανθρώπινο. Δεν μπορούμε παρά να προσβλέπουμε στη ζωή εδώ, που χωράει όλους όσοι έχουν καρδιά και μυαλό. Ενα όραμα παραμονής, επούλωσης, αντιστροφής. Ολα αυτά όμως ακούγονται θολά και αφηρημένα και δεν πείθουν εύκολα. Ειδικά όταν απέναντί τους έχουν τακτικές viral marketing.
Οπότε ας δοκιμάσουμε, για αρχή, το εξής: ένας παρασιτικός μύκητας εξαπλώνεται μαζικά στην ανθρωπότητα. Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνονται, αλλά γύρω μας υπάρχουν τέρατα. Μπορείς να τα αναγνωρίσεις;
