Εκείνη την ώρα βρισκόταν στον δρόμο. Μια φίλη έσπευσε να την καλέσει στο κινητό της τηλέφωνο. «Από τον ενθουσιασμό της δεν μπορούσα να καταλάβω τι ακριβώς ήθελε να μου πει» εξηγούσε χαμογελαστή η Αννα Γρίβα στο «Βήμα» τις προάλλες. «Δεν το ήξερα. Και δεν το περίμενα. Χάρηκα όμως πολύ με την είδηση, κυρίως για το ίδιο το βιβλίο. Γιατί σε ό,τι κι αν φτιάχνουμε, σε ό,τι κι αν συνθέτουμε, το επίκεντρο δεν είμαστε εμείς που δημιουργούμε.

Εμείς, το πιστεύω αυτό, υπηρετούμε πράγματα πέραν του εαυτού μας, πράγματα που απλώς τα βοηθάμε με τον τρόπο μας να αναδυθούν» συνέχισε, σχολιάζοντας στην εφημερίδα το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2024. Απονεμήθηκε στην ίδια πριν από λίγες μέρες για την έκτη συλλογή της με τίτλο Η χαμένη θεά (εκδ. Μελάνι).

Ας τονίσουμε, εδώ, ότι το μικρό αλλά θαυματουργό αυτό βιβλίο μοιάζει με ένα δικό της λοξό Ευαγγέλιο, ανατρεπτικό και γυναικείο, σκοτεινό και πονετικό, βαθιά ουμανιστικό. Προλάβαμε να συναντήσουμε τη Γρίβα (και να πιούμε έναν καφέ στο κέντρο της πρωτεύουσας) προτού ταξιδέψει στην Ιταλία, συγκεκριμένα στο Μιλάνο, όπου προσκλήθηκε στο πλαίσιο μιας επιστημονικής ημερίδας.

Γεννημένη το 1985, η Γρίβα σπούδασε Φιλολογία στην Αθήνα και Ιστορία της Λογοτεχνίας στη Ρώμη. Ασχολείται ερευνητικά με την αρχαία γραμματεία και ειδικεύεται στην αναγεννησιακή ποίηση. Διδάσκει σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, μεταφράζει και γράφει (όχι μόνο στίχους, έχει ήδη δημοσιεύσει διηγήματα, μυθιστορήματα και μελέτες, με κεντρικό άξονα τη Σαπφώ η μία εξ αυτών).

Το 2025 συμπληρώνονται αισίως 15 χρόνια από την πρώτη επίσημη εμφάνιση της Γρίβα (με την ποιητική συλλογή Η φωνή του σκοτωμένου τότε). Στη διάρκεια αυτής της περιόδου έχει ξεδιπλώσει την ήρεμη, συστηματική και πολυσχιδή παρουσία της.

Αννα Γρίβα. Η χαμένη θεά. Εκδόσεις Μελάνι, 2023,σελ. 44, τιμή 9 ευρώ

«Μου άρεσε να σκαλίζω το παρελθόν»

«Μεγάλωσα στη Νέα Σμύρνη. Μικρασιατική η ρίζα, από την πλευρά της μάνας μου. Θεσσαλική, από την πλευρά του πατέρα μου και νομίζω ότι, ως έναν βαθμό, η περιοχή αυτή έχει επηρεάσει τα γραψίματά μου, ξέρετε, η σκληρή ζωή του κάμπου, τα παγανιστικά έθιμα, οι θρύλοι, τα παραμύθια του. Θα έλεγα πως από μικρό κορίτσι με διακατείχε ένα ερευνητικό πνεύμα ιστορικού τύπου. Μου άρεσε να σκαλίζω το παρελθόν, να ανακαλύπτω πράγματα. Στην αρχή μάλιστα, είχα μια έντονη κλίση και προς τα μαθηματικά.

Με γοήτευε πολύ αυτό, ότι υπάρχουν αλήθειες έξω από εμάς, αλήθειες που δεν είναι παροδικές αλλά αιώνιες. Και ότι εμείς, όντα πεπερασμένα, έχουμε την ικανότητα να τις πλησιάσουμε, να τις αγγίξουμε. Κατ’ αναλογία, στο πεδίο του ανθρώπινου πολιτισμού, αυτό είναι η Ιστορία, οι κύκλοι που κάνει και η σχέση της με τον κόσμο, και τον φυσικό κόσμο. Κάπως έτσι, σταδιακά, στράφηκα στην εξερεύνηση των ιδεών και στους κατεξοχήν φορείς τους, στα κείμενα δηλαδή, ιδίως τα λογοτεχνικά. Για εμένα, η όποια τέχνη οφείλει να υποστηρίζεται από μια συγκροτημένη θεώρηση του κόσμου που βασίζεται και σε ένα πλέγμα γνώσεων» εκτίμησε η Γρίβα.

Και πράγματι, τα 24 ποιήματα στη Χαμένη θεά, ποιήματα αρκούντως δουλεμένα ώστε να φαντάζουν απλά, έρχονται και αποκαλύπτουν ένα πυκνό και δυναμικό υπόβαθρο αναφορών και συνομιλιών. «Εκκινώ από ορισμένα βιβλικά πρόσωπα (τον Ιησού, τη μητέρα του Μαρία) και επιχειρώ να φωτίσω, μεταξύ άλλων, το αρχέτυπο του «ξένου» αλλά και το σημαντικό στοιχείο του θήλεος, τις διαφορετικές όψεις και προσλήψεις του μέσα στον χρόνο, πηγαίνοντας όμως ακόμα πιο πίσω, σε κάτι αρχέγονο. Με απασχολεί η λατρευτική ιστορία, για παράδειγμα οι θηλυκές θεότητες που εξέφραζαν εναργέστερα την πολλαπλότητα της ύπαρξης (όπως τη βλέπουμε στις αντίστοιχες μορφές της φύσης) αλλά και οι ιέρειες στις τελετουργίες που λειτουργούσαν σαν ζωτικοί κρίκοι ανάμεσα στο θείο και στο ανθρώπινο.

Μέσα από το βιβλίο αναζητώ ποιητικά τις αποσιωπημένες, τις εξορισμένες, τις λησμονημένες, τις χαμένες όψεις αυτού του θηλυκού στοιχείου. Στην εποχή μας οφείλουμε να το επαναφέρουμε ισορροπημένα στο προσκήνιο ώστε να συνδέσει όλα τα κομμάτια του διαμελισμένου κόσμου μας, διότι το θηλυκό στοιχείο είναι αυτό που μπορεί να αποκαταστήσει τη σχέση μας με τη φύση, τη Μεγάλη Θεά, τη Μεγάλη Μητέρα που γεννά, αγκαλιάζει και αποδέχεται την ποικιλία των πραγμάτων».

Ρωτήσαμε την Αννα Γρίβα αν είναι «φεμινιστική» η ποίησή της. «Τα κοινωνικά αιτήματα είναι παντού κρίσιμα και με κάνουν να αγωνιώ, δείτε τι συντελείται τα τελευταία χρόνια με τις γυναίκες που διώκονται στο Ιράν ή στην Ινδία. Το ποιητικά αιτήματα όμως, τα δικά μου τουλάχιστον, είναι και φιλοσοφικά, θα έλεγα, πηγαίνουν σε έναν βαθύτερο πυρήνα που αφορά την ίδια τη θέση που έχουμε ή δεν έχουμε πλέον μες στη φύση».

«H ποίησή μου είναι απολύτως βιωματική»

Η συζήτηση με τη Γρίβα ήταν μακρά και πολύπλευρη. Βρήκαμε, πάντως, την ευκαιρία να τρυπώσουμε και στο εργαστήρι της. «Καταπιάνομαι συχνότατα με ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα. Κι όταν γράφω για αυτά, δεν είμαι καθόλου αποστασιοποιημένη. Η συγκινησιακά φορτισμένη ποίηση δεν είναι απλώς μια εξομολογητική ποίηση για κάτι που κάποτε έζησε κάποιος άνθρωπος. Το βίωμα, θέλω να πω, μπορεί να είναι μια πνευματική κατάσταση. Υπό αυτήν την έννοια, η ποίησή μου είναι απολύτως βιωματική» τόνισε.

«Προβληματίζομαι επίσης σχετικά με τη γλώσσα που χρησιμοποιεί η ποίηση – ο συμπυκνωμένος και αφαιρετικός λόγος – στον σημερινό ορίζοντα. Προσωπικά, με ενδιαφέρει αρκετά η αφηγηματικότητα, να λέει το ποίημα και μια ιστορία, όχι να απλουστεύει, να αφήνει όμως καθαρά τα πολλά επίπεδα να αναδύονται πίσω από τις λέξεις. Και διεθνώς παρατηρείται μια κόπωση των νεότερων γενεών με την εκ πεποιθήσεως κλειστή και κρυπτική γλώσσα, φαίνεται σαν να έχει κουράσει πια» συμπλήρωσε η Γρίβα.

«Η επιστροφή στον μύθο και στα αρχέτυπα, επίσης, είναι λογικό να συμβαίνει. Και πάντοτε θα συμβαίνει, ειδικά σε στιγμές αβέβαιες και δυσοίωνες. Στον 20ό αιώνα ο άνθρωπος αποκόπηκε όχι μόνο από τη φύση αλλά και την παράδοσή του, τη μυθική παράδοση, η οποία του επιτρέπει να βλέπει και να αναγνωρίζει τις διαχρονικές, οικουμενικές αλήθειες για την υπόστασή του. Τι είναι ο μύθος; Ο μύθος δεν είναι μια αφελής ιστοριούλα. Είναι μια βαθιά και σοφή αλληγορία, ένας λόγος συμβολικός. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη τον συμβολικό λόγο. Και αν τον χάσει, πάει, έχει αλλοτριωθεί εντελώς» κατέληξε.