Ο Τζορτζ Δημακόπουλος, καθηγητής Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Fordham (Νέα Υόρκη) μιλάει στο «Βήμα» για τους συμβολισμούς του ταξιδιού του Πάπα στη Νίκαια και τον Λίβανο και σημειώνει την ανάγκη η συνοδικότητα να προχωρήσει πέρα από το βυζαντινό αυτοκρατορικό μοντέλο.

Ο Πάπας Λέων στο πρώτο του ταξίδι επέλεξε να επισκεφθεί τη Νίκαια, την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τον Λίβανο. Θεωρείτε ότι με την επίκληση στην οικουμενικότητα της συνόδου στη Νίκαια, αλλά και με την ένταξη στο πρόγραμμα του Λιβάνου, ο οποίος είναι μια χώρα με πολλές θρησκευτικές ομολογίες, ο Πάπας Λέων δίνει ένα μήνυμα υπέρ της πολυπολιτισμικότητας;

Πιστεύω ότι η Νίκαια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα είδος συμβόλου, αρκεί αυτό να μη σημαίνει ένα είδος νοσταλγίας για τη βυζαντινή αυτοκρατορία ως μια χρυσή εποχή όπου όλα ήταν τέλεια. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων της σύγχρονης Εκκλησίας οφείλονται σε πρότυπα που διαμορφώθηκαν στη βυζαντινή περίοδο. Η Σύνοδος της Νίκαιας βεβαίως είναι μια στιγμή που συμβολίζει και πράγματα που θα μπορούσαν να είχαν πάει σωστά. Είναι οπωσδήποτε προς τιμήν του Μ. Κωνσταντίνου ότι δεν προσπάθησε να επινοήσει μια τεχνητή πίστη και να την επιβάλει για πολιτικούς λόγους. Άφησε στους επισκόπους τη διατύπωση της πίστης.

Ωστόσο, η Νίκαια εν πολλοίς είναι μια αυτοκρατορική υπόθεση και θέτει ένα μοντέλο όπου οι γενικές σύνοδοι δεν μπορούν να συγκληθούν χωρίς τους αυτοκράτορες. Ως μελετητές της Ιστορίας, βεβαίως, γνωρίζουμε ότι λίγο μετά την περάτωσή της, ο Μέγας Κωνσταντίνος εμπλέκεται στις υποθέσεις της πίστης και ο Μέγας Αθανάσιος Αλεξανδρείας, ο πρωτεργάτης της Ορθοδοξίας που είχε νικήσει στη Νίκαια, εξορίζεται. Αυτό δημιουργεί ένα μοτίβο που θα αποτελέσει πρόβλημα σε όλη τη βυζαντινή περίοδο, όπου οι αυτοκράτορες θα εμπλέκονται στις θεολογικές διαμάχες. Δεν υπάρχει ποτέ πραγματικά ελεύθερη συζήτηση σε καμία από αυτές τις συνόδους.

Η Νίκαια είναι περισσότερο ένα σύμβολο παρά μια ιστορική πραγματικότητα. Συμβολίζει σήμερα έναν Θεό που εργάζεται προνοητικά μέσω μιας ομάδας πολύγλωσσων, πολυεθνικών επισκόπων, για να καταλήξει σε μια συναίνεση που αντανακλά τις θεϊκές αλήθειες. Ακόμα κι αν αυτές οι αλήθειες δεν διατυπώνονται ποτέ με οριστικό τρόπο, επειδή η Εκκλησία θα συνεχίσει να στοχάζεται, να πιέζεται, να αμφισβητείται κ.ο.κ. Ο Λίβανος από την άλλη αποτελεί μία περίπτωση συγκεκριμένης συνύπαρξης πολλών θρησκειών. Από το σύμβολο του παρελθόντος υπάρχει μια μετάβαση στο δύσκολο παρόν.

Επομένως, μία πρόοδος της συνοδικότητας σήμερα θα σήμαινε ταυτοχρόνως και μια αποστασιοποίηση από χαρακτηριστικά που είχαν επικρατήσει στην περίοδο μετά τη Νίκαια;

Επεκράτησε ένα είδος πολύ στενής σχέσης μεταξύ του αυτοκράτορα και της Εκκλησίας, κατά το οποίο η Εκκλησία δυσκολεύεται να επιλύσει θεολογικά προβλήματα χωρίς τη βοήθεια του αυτοκράτορα, καθώς κάθε οικουμενική σύνοδος ή κάθε σύνοδος που προσπαθεί να φέρει τους πάντες μαζί βασίζεται στην αυτοκρατορική υποστήριξη, άδεια και χρηματοδότηση. Τείνουμε να ξεχνάμε ότι οι οικουμενικές σύνοδοι ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτοκρατορικές υποθέσεις. Δεν ενδιαφέρονταν πραγματικά να προσκαλέσουν επισκόπους που ζούσαν πέρα ​​από τα σύνορα της αυτοκρατορίας. Πρόκειται για συνόδους επισκόπων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η Νίκαια καθιέρωσε επίσης την ιδέα ενός επισκόπου που κατέχει γεωγραφική δικαιοδοσία. Πρόκειται για μια οικειοποίηση από την Εκκλησία ενός αυτοκρατορικού μοντέλου.

Στην αρχέγονη Εκκλησία, πριν από τη Νίκαια, δεν υπάρχει μια τόσο απόλυτη σύνδεση ανάμεσα στον επίσκοπο και μια γεωγραφική διοίκηση. Η δικαιοδοσία ενός επισκόπου είναι η ευχαριστιακή κοινότητα. Σκέφτονται την ευχαριστία, όχι τον χώρο μεταξύ των ευχαριστιακών βωμών και ερωτήματα όπως ποιος κατέχει αυτήν την ενδιάμεση περιοχή, ποιος εισπράττει τα χρήματα ενδιάμεσα κ.ο.κ. Αυτό είναι ένας ρωμαϊκός τρόπος σκέψης που συνδέεται με το πώς οι Ρωμαίοι συγκέντρωναν στρατό και εισέπρατταν φόρους. Υιοθετήθηκε εντέλει ένα ρωμαϊκό αυτοκρατορικό μοντέλο για το πώς υποδιαιρείται μια περιοχή και ορίζονται επίσκοποι. Ακόμα και η λέξη «diocese», που χρησιμοποιούμε στα αγγλικά, προκύπτει από την ελληνική λέξη «διοίκησις», που ήταν μια ενότητα για τη συλλογή φόρων.

Σε κάθε περίπτωση, παραμένει το γεγονός ότι η επίσκεψη του Πάπα Λέοντος στη Νίκαια και τον Λίβανο είναι το πρώτο διεθνές ταξίδι μετά την εκλογή του αποτελεί έναν πολύ ισχυρό συμβολισμό για την ανάγκη συνδυασμού ενότητας και πλουραλισμού. Οπωσδήποτε αποτελεί έναν καλό οιωνό για το μέλλον της συνεργασίας Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων.