Η Αράχνη και ο ιστός της ζωής, η γυναικεία αρχέγονη δύναμη και «η παντοδύναμη Μάνα, που πλέκει ατέρμονα τη μοίρα της ανθρώπινης υπόστασης». Η υφαντική τέχνη ως πολυσύνθετη μνήμη και οντότητητα. Ένα πρωτότυπο εικαστικό-θεατρικό-μουσικό δρώμενο ξορκίζει την αχλή του χρόνου, σχολιάζει την πολυπλοκότητα του πολιτισμού μας και βάζει στο επίκεντρο τη θηλυκή ενέργεια μέσα από 12 σύγχρονα υφαντά, επιλεγμένα και επιμελημένα από την αρχαιολόγο και ιστορικό Τέχνης Ίριδα Κρητικού.
Τα κείμενα έχει επιλέξει και δραματοποιήσει ο Γιώργος Γιανναράκος, ο οποίος υπογράφει και τη σκηνοθεσία της παράστασης, καταθέτοντας μια αφήγηση που διατρέχει τις τρεις τελευταίες χιλιετίες και αναφέρεται στην ελληνική Υφαντική τέχνη, ανά τους αιώνες, μέσα από το έπος, τη μυθολογία, το θέατρο, την λογοτεχνία, τους θρύλους και την ποίηση, περνώντας από τον Όμηρο και τον ιστό της Αράχνης στη δημοτική ποίηση και καταλήγοντας σε πιο σύγχρονες λογοτεχνικές δημιουργίες, όπως του Παλαμά, του Παπαντωνίου και του Παπαδιαμάντη. Στην απόδοση των κειμένων ο ίδιος ο ηθοποιός και δημοσιογράφος Γιώργος Γιανναράκος και η ηθοποιός και σκηνοθέτιδα Κερασία Σαμαρά.
Κερασία Σαμαρά, Γιώργος Γιανναράκος
Τα 12 υφαντά είναι φιλοτεχνημένα από τους σημαντικούς σύγχρονους εκπροσώπους της τέχνης του υφάσματος (textile artists). Τα τραγούδια, διασκευασμένα παραδοσιακά, ή σύγχρονα, ενωμένα με το θεματικό «νήμα» της παράστασης, τονίζουν τη συνέχεια της μουσικής, αλλά και τη σημασία της Υφαντικής τέχνης, μέσα στον χρόνο.
Στη σκηνή ο μουσικός Νίκος Κυριαζής, παίζει ζωντανά, με όργανα παραδοσιακά, (κιθάρα και τρίχορδο) δικές του συνθέσεις, αλλά και παραδοσιακά, όπως και σύγχρονα τραγούδια, τα οποία ερμηνεύονται από τους τρεις, επί σκηνής, συντελεστές.
Η Κερασία Σαμαρά μιλάει για τη μέθεξη της «Μητέρας Αράχνης» και εξηγεί γιατί «στην πραγματικότητα, είμαστε σαν τα υφαντά».
«Η Αράχνη, εκτός από την σύνδεσή της με την ακάματη δημιουργία, με την εμπνευσμένη ύφανση του ιστού της ζωής, δεν μπορεί παρά να φέρνει στο νου και την αιώνια «απειλή» της γυναικείας αρχέγονης δύναμης.»
Ο τίτλος της παράστασης «Μητέρα Αράχνη» φέρει έναν ισχυρό γυναικείο συμβολισμό. Πώς αντιλαμβάνεστε προσωπικά αυτόν τον συμβολισμό και ποιος είναι ο ρόλος σας στη σκηνή;
Η Αράχνη, εκτός από την σύνδεσή της με την ακάματη δημιουργία, με την εμπνευσμένη ύφανση του ιστού της ζωής, δεν μπορεί παρά να φέρνει στο νου και την αιώνια «απειλή» της γυναικείας αρχέγονης δύναμης, της παντοδύναμης Μάνας, που πλέκει ατέρμονα τη μοίρα της ανθρώπινης υπόστασης. Στο υποσυνείδητό μας, η θηλυκή ενέργεια συχνά ταυτίζεται μ’ αυτή την υπομονετική, επικίνδυνα αθόρυβη πλέκτρια, που παγιδεύει με τις αόρατες κλωστές της, «εκ γαστρός», μάλιστα, τα θύματά της.
Μια μακρινή αλλά ισχυρή μνήμη, η χαμένη αίσθηση της γυναικείας ζωτικής κυρίαρχης ορμής, καραδοκεί στις πολιτισμένες κοινωνίες μας. Εκρήγνυται και γεννά χυμούς, έμπνευση, ζεστασιά, επανάσταση, αλλά και φθόνο, φόβο και συχνά μίσος, εκ μέρους του αρσενικού. Η αίσθηση αυτής της πολυσύνθετης μυθικής οντότητας μας ακολουθεί και μας προσδιορίζει, άλλοτε μέσα από τα ορμέμφυτα, άλλοτε μέσα από την Τέχνη. Μια απόπειρα νύξης αυτής της μνήμης είναι η παράσταση «Μητέρα Αράχνη» και έχω την χαρά να αγγίζω κι εγώ επί σκηνής τους απόηχους αρχαίων μύθων και να μοιράζομαι με τους θεατές τη μέθεξη.
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Φωτογραφία: Γ. Καλκανίδης
Ως ηθοποιός και σκηνοθέτις, πώς θα περιγράφατε τον διάλογο που γίνεται επί σκηνής ανάμεσα στα υφαντά που λειτουργούν ως σκηνικό, τα δραματοποιημένα λογοτεχνικά κείμενα που διανύουν διαφορετικές χρονικές περιόδους και εποχές και τα τραγούδια που έχουν επιλεγεί, παραδοσιακά ή σύγχρονα;|
Στη δουλειά του αργαλειού, συμμετέχουν τα χέρια, ο νους και η ψυχή. Κάπως έτσι, και ο σκηνοθέτης της παράστασης, ο Γιώργος Γιαννναράκος, σκέφτηκε να συνδυάσει ελληνικές μουσικές συνθέσεις με λογοτεχνικά κείμενα που γράφτηκαν στη διάρκεια των αιώνων για να υμνήσουν την Υφαντική τέχνη, αλλά και με την συγκινητική δημιουργία των σπουδαίων σύγχρονων εικαστικών, που τα υφαντά τους κοσμούν την παράστασή μας.
Αυτή η συμπόρευση των διαφορετικών χρονικών στιγμών της Τέχνης και των διαφορετικών τεχνών μεταξύ τους, αποτελεί ένα δεύτερο υφαντό, μια καλαίσθητη πολλαπλή αφήγηση. Στην προσπάθεια αυτήν, κεντρικό ρόλο έπαιξε η συνεργασία με την αρχαιολόγο και εικαστική επιμελήτρια Ίριδα Κρητικού, η οποία επέλεξε τα έργα και απέδωσε στην «Μητέρα Αράχνη» έναν εκλεκτό πυρήνα σπουδαίων καλλιτεχνών: Ειρήνη Γκόνου, Μαρία Γρηγορίου, Στάθης Κατσαρέλης, Ελένη Κρίκκη, Μαρία Κώτσου, Αναστάσης Μαδαμόπουλος, Πανδώρα Μουρίκη, Γιάννης Παπαδόπουλος, Ισμήνη Σαμανίδου, Ερμιόνη Συρογιαννοπούλου, Ιωάννα Τερλίδου, Αργύρης Χατζημαλλής
Επίσης, η ζωγράφος και χαράκτρια Εύα Μελά, ολοκλήρωσε το εικαστικό πλαίσιο, με τον σχεδιασμό της παρουσίασης των έργων τόσο στην παράσταση, όσο και στην έκθεση που θα λάβει χώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Έργο της Ειρήνης Γκόνου (τσουβάλι, γάζα, καλάμι, φλοιό, μπανανιάς, μελάνι).
Τι σχολιάζει και τι αποκαλύπτει το «νήμα» της παράστασης, κατά τη γνώμη σας, όχι μόνο για τη σημασία της υφαντικής τέχνης μέσα στον χρόνο, αλλά και για την ελληνική πολιτισμική παράδοση γενικότερα;
Η αιώνια ανάγκη της παρουσίας του Μύθου, η γενεσιουργός πνοή της Παράδοσης και η θεραπευτική δύναμη της Απλότητας είναι τρία στοιχεία που ελπίζω ο θεατής να διακρίνει στην παράστασή μας, όπως κι εμείς με τη σειρά μας τα διακρίναμε στην ελληνική τέχνη ανά τους αιώνες. Η συγκινητική συνέχεια της ελληνικής μουσικής τονίζεται από την παρουσία του Νίκου Κυριαζή, που παίζει ζωντανά παραδοσιακές και σύγχρονες ελληνικές συνθέσεις.
«Ως στόχο μου έχω να θυμίσω τη Γυναίκα πίσω από τον αργαλειό, να προσφέρω ένα σώμα στα γέλια και τα τραγούδια πίσω από τα παραθύρια, να γεννήσω μύθους, να γίνω η Μάνα που μας λέει τα παραμύθια…»
Υπάρχει κάτι από τη δική σας «εσωτερική μητέρα» ή «γυναίκα-υφάντρα» που βρίσκει φωνή μέσα από αυτή την παράσταση;
Οπωσδήποτε, η σκηνή μας δίνει μοναδικές ευκαιρίες να βρούμε ή να ξαναβρούμε χαμένα κομμάτια της ψυχής μας. Ναι, ως μοναδική γυναικεία παρουσία επί σκηνής, ως στόχο μου έχω να θυμίσω τη Γυναίκα πίσω από τον αργαλειό, να προσφέρω ένα σώμα στα γέλια και τα τραγούδια πίσω από τα παραθύρια, να γεννήσω μύθους, να γίνω η Μάνα που μας λέει τα παραμύθια, να πλέξω ένα δίχτυ σαγήνης γύρω από τους θεατές μας.
Αν η παράσταση ενώνει παραδοσιακά και σύγχρονα στοιχεία, τόσο σε μορφή όσο και σε περιεχόμενο, πόσο σημαντικό είναι για εσάς, ως καλλιτέχνιδα, να διατηρείται αυτή τη συνέχεια ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν;
Νιώθω βαθιά αγάπη για έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια, όμως, η αλήθεια είναι ότι τίποτε δεν χάνεται. Στην πραγματικότητα, είμαστε σαν τα υφαντά: πλέγματα από πολλούς ανθρώπους και εποχές, πολλούς τόπους, πολλές ζωές. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει, ακόμη κι όταν εμείς κάνουμε αγωνιώδεις προσπάθειες να το αγνοήσουμε. Αυτή είναι και η αχίλλειος πτέρνα της σύγχρονης δημιουργίας, νομίζω.
Προσωπικά, θέλω να είναι διακριτές οι διαδρομές μου, οι συναντήσεις μου, οι ουλές μου. Παίρνω μαζί μου ό,τι όμορφο βρήκα στον δρόμο μου, αλλά το απιθώνω με σεβασμό λίγο πιο κάτω, αν δεν μου χρειάζεται πια. Και συνεχίζω παρακάτω.
INFO «Μητέρα Αράχνη», Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 28 και 29 Αυγούστου. Ώρα: 21.00 – Η κράτηση θέσης είναι υποχρεωτική. Το σύνολο των έργων θα λειτουργήσει ως έκθεση, η οποία θα είναι ανοιχτή και με ελεύθερη είσοδο για το κοινό (πέραν του εισιτηρίου για τον χώρο του Μουσείου) και θα λάβει χώρα στην κλειστή αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, από 25 έως 31 Αυγούστου.
Η παραγωγή εντάσσεται στο πρόγραμμα του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός».
