Η λατρεία του άστεως

Γιάννης Ευσταθιάδης
Κλεινόν, μυθιστορίες για την Αθήνα
Εκδόσεις Μελάνι
σελ. 167, τιμή 11,50 ευρώ

Τριάντα ιστορίες για τριάντα διαφορετικές προσωπικότητες και γεγονότα, από όλες τις εκφάνσεις του αθηναϊκού κοινωνικού φάσματος, περιλαμβάνονται στο Κλεινόν, το δέκατο έργο μυθοπλασίας του πολυβραβευμένου πεζογράφου, ποιητή, ραδιοφωνικού παραγωγού και δοκιμιογράφου Γιάννη Ευσταθιάδη. Τριάντα ιστορίες που σε καθηλώνουν με την πρώτη, όχι μονάχα για την πρωτοτυπία τους, αλλά, κυρίως, για την ικανότητα του συγγραφέα να συνδέει υποδορίως καταστάσεις και πράγματα με υπαρκτά πρόσωπα, ξεναγώντας μας στην πόλη των Αθηνών του 20ού αιώνα (από τη δεκαετία του ’40 και μετά) και την πεποιημένη ιστορία της. Φαινομενικά μη συνδεόμενα πρόσωπα συναποτελούν τον καμβά του αφηγητή, ο οποίος εκχερσώνει με πραγματολογικά στοιχεία την υπόσταση του κλεινού άστεως.

Η ιδέα του συγγραφέα βασίζεται και ενσαρκώνεται στο ορυχείο της μνήμης του ενώ, όπως σημειώνεται, «Ολες οι μαρτυρίες είναι φανταστικές, όμως όλα τα παρατιθέμενα στοιχεία είναι πραγματικά και διασταυρωμένα». Επομένως εδώ έχουμε πραγματικές μυθιστορίες, όπως εξάγονται από το λαγούμι της φαντασίας και της ιστορικής αλήθειας. Και έχουμε ακόμη μαρτυρίες ηρώων που εισάγουν με τις καταθέσεις τους στα φανταστικά και φαντασιακά δρώμενα.

Η κάθε μυθιστορία έχει μια εισαγωγή από πασίγνωστους συγγραφείς μας που δεν ξεπερνά την παράγραφο. Ενδεικτικά αναφέρω τους Ηλία Βενέζη, Γιώργο Σεφέρη, Πέτρο Χάρη, Κοσμά Πολίτη, Κ.Π. Καβάφη, Γιώργο Θεοτοκά, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Γιώργο Ιωάννου, Ασημάκη Πανσέληνο, Λίνα Κάσδαγλη και Κώστα Ταχτσή, με σύντομα κείμενα που εισάγουν στο ψητό. Το κυρίως πιάτο, το κυρίως έργο, αναπτύσσεται ως όπερα. Λέω ως όπερα, διότι μετά την εισαγωγή εξελίσσεται η ιστορία, βασισμένη στη φωνή του συγγραφέα που υποδύεται την οπερατική περσόνα άλλων πασίγνωστων αθηναίων (ενδεχομένως και μη αθηναίων) συγγραφέων, καλλιτεχνών, πολιτικών, ηθοποιών, ποδοσφαιριστών, τραγουδιστών, οι οποίοι έχουν χαράξει ανεξίτηλα όχι μόνο την πορεία και τη ζωή των Αθηνών και των Αθηναίων αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, σύμπαντος του ελλαδικού χώρου, ακόμη και εκτός συνόρων. Και εδώ ενδεικτικά αναφέρω τους Δημήτρη Πικιώνη, Γιάννη Τσαρούχη, Ελένη Παπαδάκη, Κωστή Παλαμά, Γεώργιο Παπανδρέου, Κώστα Χατζηχρήστο, Κώστα Λινοξυλάκη, Νικόλαο Τσελεμεντέ, Αντώνη Σαμαράκη, Ζωζώ Νταλμά, Μαρία Κάλλας, Μένη Κουμανταρέα και Γιαννούλη Χαλεπά. Στο κυρίως σώμα ακούμε (και διαβάζουμε) τις φωνές, τα όργανα, τις αλληλουχίες, τα όνειρα, τις μυρωδιές, τους ήχους, τις γαστρονομικές συνήθειες, τις τάσεις της μόδας, που αγαπήθηκαν και αγάπησαν οι νεοέλληνες. Και φυσικά υποβολέας, συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, εκτελεστής και «πρώτο βιολί» ο ίδιος ο ανεξάντλητος σε ιδέες, Γιάννης Ευσταθιάδης, ένας βέρος Αθηναίος.

Στέκομαι με περισσή προσοχή σε δύο μυθιστορίες που δεν έλκουν την καταγωγή τους από επώνυμους αλλά από ανώνυμους. Και οι δύο γύρω από την Ομόνοια. Η μία για έναν τροχονόμο και η άλλη για έναν τυφλό, με πρόταξη αποσπάσματος κειμένου του Γιώργου Ιωάννου. Τις ξεχωρίζω όχι τόσο για το «ανθρωποκεντρικόν» του όλου θέματος, όσο για το ότι σηματοδοτούν ένα «πέρασμα απέναντι», εκεί όπου καλοσύνη, συμπόνια και κατανόηση για τον συνάνθρωπο αποκρυπτογραφούν τα μύχια της ανθρώπινης ψυχής και μας εμβάζουν σε σκέψεις, σαν να προβλέπουμε τον καιρό πριν ακούσουμε το δελτίο της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας.

Στο Κλεινόν μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε πολλές πλευρές της Αθήνας: την πολιτική και την καλλιτεχνική της ζωή, τον εμφύλιο σπαραγμό, το πραξικόπημα του 1967, αισθαντικές μυρωδιές, στέκια, χώρους και μέρη που μας βγάζουν σε μακρινούς, χρονογραφικούς περιπάτους, ίσως και σε προορισμούς που πια δεν υπάρχουν. Και αυτή η περιήγηση, αυτό το ενδιαφέρον του συγγραφέα για την Αθήνα και τους ανθρώπους της, μας βγάζει στο ξέφωτο της καλής λογοτεχνίας αξιώσεων. Μιας λογοτεχνίας που λάμπει και που έχει το χάρισμα να σου δίνει χαρά και να σε γοητεύει, να σε ανακουφίζει και να σε απελευθερώνει, να σε προβληματίζει και να σε κάνει να νιώθεις πλήρης, να σου αποκαλύπτει την αληθινή πλευρά των πραγμάτων στην ιστορική τους διάσταση και να σου δίνει την εντύπωση ότι το ‘πιασες το όνειρο, αφομοιώνοντας τα νοήματα της ζωής.