Τη μια Κυριακή του Ιουλίου καθισμένος μπροστά στην οθόνη σου βλέπεις την «Ανθρώπινη παγίδα», το πρώτο επεισόδιο της σειράς Σταρ Τρεκ, που προβλήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1966 από αμερικανικό τηλεοπτικό σταθμό, ενώ ήδη αυτή την εβδομάδα μπορείς να δεις στους κινηματογράφους τη 13η ταινία μεγάλου μήκους «Star Trek: Beyond» και μάλιστα σε προβολή με εικόνα τριών διαστάσεων. Μεγάλες απολαύσεις για τους φανατικούς του είδους αλλά και ευκαιρία για όποιον δεν είχε καν γεννηθεί μέσα στη δεκαετία του ’60 να δει μία από τις πιο θρυλικές τηλεοπτικές σειρές.
«Τρεκ» σημαίνει μεγάλο και κοπιαστικό ταξίδι. Που γίνεται ακόμη πιο δύσκολο αν αυτό πραγματοποιείται στο Διάστημα. Οχι μόνο διότι χρειάζεται σκηνικά και κοστούμια δύσκολα, αλλά και γιατί πρέπει να δεις πώς θα κάνεις το άλμα από τις ως τότε γνώσεις των ανθρώπων γύρω από τη Φυσική, τη Βιολογία, την Ορυκτολογία στις καταστάσεις που φαντάζεσαι ότι μπορεί να αντιμετωπίζουν μερικούς αιώνες μετά. Δεν είναι εύκολο πράγμα. Υπάρχουν πολλοί διάσημοι σήμερα επιστήμονες που παραδέχονται πως η σειρά τούς είχε μαγέψει σε μικρή ηλικία, επηρεάστηκαν από αυτήν όταν ήταν να διαλέξουν κατεύθυνση στις σπουδές τους, αλλά σήμερα βέβαια, με βάση τις γνώσεις που απέκτησαν, αμφισβητούν κάποια από τα όσα συμβαίνουν στην οθόνη!
Η γέννηση του Σταρ Τρεκ
Υπάρχει βιβλίο ολόκληρο, 260 σελίδων, το «The Physics of Star Trek» του Λόρενς Κράους, μεταφρασμένο και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, το οποίο εμφανίστηκε το 1995 και σήμερα διατίθεται δωρεάν στο Διαδίκτυο. Ασχολείται με το κατά πόσον είναι συμβατά με τους νόμους της Φυσικής τα όσα βλέπει ο θεατής στη σειρά και από εκεί προκύπτει ότι κάποια είναι εξωφρενικά μακριά από την πραγματικότητα, κάποια φαίνονται στον θεατή λογικά αλλά δεν είναι και υπάρχουν αντικείμενα που η σειρά είχε προβλέψει τον ερχομό τους. Αλλωστε είναι πολύ λογικό μερικές φορές να δεις κάτι σαν απραγματοποίητη σκηνοθετική υπερβολή και μετά η υλοποίησή του στο μυαλό σου να γίνει έμμονη ιδέα και τελικά στόχος.
Εμπνευστής της σειράς ήταν ο Αμερικανός Τζιν Ροντενμπέρι (1921-1991). Ενας άνθρωπος που ξεκίνησε κάνοντας σπουδές στο θέμα Police Science (!) και στη συνέχεια απέκτησε δίπλωμα πιλότου της Πολιτικής Αεροπορίας αλλά λόγω του πολέμου πέταξε και με τα λεγόμενα Boeing B-21 Flying Fortress της πολεμικής αεροπορίας. Μετά τον πόλεμο και κάποια χρόνια στην Αστυνομία αποφάσισε να παραιτηθεί και να αφιερωθεί στο γράψιμο. Εκανε πολλές προσπάθειες για να του εγκριθεί μια διαστημική σειρά και αυτές ευοδώθηκαν μόλις το 1966. Πιο πριν είχε κάνει κάποιες άλλες τηλεοπτικές δουλειές και είχε προλάβει να δείξει πως ήταν πιο ανοιχτόμυαλος από ό,τι επέτρεπαν τα τηλεοπτικά ήθη της εποχής, αφού αρνήθηκε να αναλάβει μια σειρά που θα αναφερόταν στην Αμερική του 19ου αιώνα αλλά υπήρχε ο όρος να μην παίζει σε αυτήν έστω και ένας αφροαμερικανός ηθοποιός. Ο Ροντενμπέρι προσπάθησε στη σειρά να εμφυσήσει ένα πνεύμα ανοχής στη διαφορετικότητα του άλλου και αυτό απεικονιζόταν στο πλήρωμα του διαστημοπλοίου της Αστρικής Συμμαχίας «Εντερπράιζ». Με κωδικό NCC-1701 και σε αέναη περιπλάνηση στο Διάστημα ο κυβερνήτης και οι γύρω του έπρεπε να λύνουν τις διαμάχες μεταξύ διαφόρων εξωγήινων εθνοτήτων αλλά και πειρατών, απατεώνων, διεφθαρμένων, ενώ στο πλήρωμά του συνυπήρχαν γυναίκες-αξιωματικοί αφροαμερικανικής καταγωγής, εξωγήινοι με διάφορες αποκλίσεις από το γήινο σώμα, ανδροειδή, αξιωματικοί με σοβαρά προβλήματα όρασης και κάποια στιγμή εμφανίστηκε και ένας αφροαμερικανός κυβερνήτης που θεωρήθηκε ο προπομπός, ακόμη και εμφανισιακά, του τότε ελάχιστα γνωστού Μπαράκ Ομπάμα!
Τάδε έφη δρ Σποκ: «Θα έλεγα ότι δεν έχω απολαύσει εντελώς το να υπηρετώ μαζί με ανθρώπους. Βρίσκω πως είναι μια διαρκής πηγή ενόχλησης οι παράλογες και παλαβές συναισθηματικές τους αντιδράσεις». «Οι υπολογιστές είναι εξαιρετικοί και αποτελεσματικοί υπάλληλοι, αλλά δεν έχω καμία διάθεση να είμαι υφιστάμενός τους. Οταν τα στοιχεία είναι ανεπαρκή, δημιουργούν πάντα κινδύνους». «Σε κρίσιμες στιγμές οι άνθρωποι βλέπουν ακριβώς αυτό που θα ήθελαν να δουν».

Η σειρά την πρώτη χρονιά δεν είχε επιτυχία και ο δημιουργός της κατέφυγε σε ένα τέχνασμα για να μη διακοπεί. Εχοντας κρατήσει τα ενθουσιώδη γράμματα που του είχαν στείλει κάποιοι νεότεροι φανατικοί θεατές της σειράς τους έστειλε και εκείνος ένα σημείωμα, στην ουσία μια γραπτή προτροπή να διαδηλώσουν μπροστά στα γραφεία της τηλεοπτικής εταιρείας υπέρ της σειράς. Κατάφερε να συγκεντρώσει ένα πλήθος 6.000 ατόμων, νεαρών φοιτητών πιο πολύ, και να πείσει για τη συνέχεια. Που ήταν βέβαια πολύ διαφορετική και εκτός των άλλων παρουσίαζε μια ευαισθησία στα όσα συνέβαιναν στον κόσμο, όπως ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Αμερικής και Ανατολικού μπλοκ, αργότερα η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, ο ανταγωνισμός των φύλων, τα διλήμματα μεταξύ καριέρας και οικογένειας, ακόμη και τα σεξουαλικά, αν θυμηθούμε το θέμα των γάμων μεταξύ διαφορετικών διαστημικών εθνοτήτων ή την εκδήλωση ερωτικής μανίας των Βουλκάνιων κάθε επτά χρόνια (ψάξτε αν θέλετε για το λεγόμενο pon farr) και την ενδιάμεση χαλιναγώγησή της με διαλογισμό…

Η Φυσική του Σταρ Τρεκ
Ο Ροντενμπέρι και η παρέα του δεν κάθονταν πάντα να ψάχνουν τα βιβλία της Φυσικής, της Βιολογίας και της Μηχανολογίας για τα όσα παρουσίαζαν κάθε εβδομάδα στους τηλεθεατές. Αλλωστε ο Ροντενμπέρι ήταν για καιρό επηρεασμένος από το νεοταξικό πνεύμα της Καλιφόρνιας της δεκαετίας του ’60, είχε ζήσει από κοντά το ονομαστό Esalen, μια τεράστια έκταση διαμορφωμένη από έναν Ροκφέλερ σε παραδείσιο χώρο διαμονής για τους ανθρώπους των λουλουδιών και οι αντίστοιχοι διαστημικοί παράδεισοι που ανακάλυπταν κατά καιρούς οι επιβάτες του «Εντερπράιζ» ήταν απεικόνιση στην ουσία αυτού του χώρου. Πράγματα όπως ο κωδικός του διαστημοπλοίου, NCC-1701, για παράδειγμα, προέκυπταν συμπτωματικά. Τα δύο πρώτα γράμματα οφείλονται στα αρχικά εγγραφής των αμερικανικών αεροσκαφών, το τρίτο ψηφίο μπήκε έτσι (άλλο αν μετά δέχθηκαν πως μπορεί να είναι και τα αρχικά του Naval Construction Contract), το 1701 επιλέχθηκε διότι τα ψηφία 3, 6, 8, 9 θεωρούνται γραφιστικά «αμφιλεγόμενα», ενώ το σχήμα του διαστημοπλοίου δεν έχει και μεγάλη σχέση με τους κανόνες της διαστημοπλοΐας (τα πλαϊνά κυλινδρικά ατρακτίδια λέγεται πως είναι έμπνευση από τις σπείρες θέρμανσης ενός φούρνου). Πολύ λιγότερο βέβαια συμβατός με τη Φυσική ο τρόπος κίνησής του, αφού θα πρέπει να διασχίζει σε πολύ μικρά για τα ανθρώπινα δεδομένα χρονικά διαστήματα τεράστιες αποστάσεις. Το ίδιο συμπτωματική και καθόλου διαστημική ή βουλκάνια είναι και η χειρονομία σε ένδειξη συμπάθειας του Σποκ, που καταφέρνει να χωρίζει τα δάχτυλά του σε δυο δυάδες σχηματίζοντας το V στη μέση και το έμαθε αυτό ο ηθοποιός Λίοναρντ Νιμόι όταν πήγαινε μικρός στο εβραϊκό κατηχητικό σχολείο.
Αξίζει πάντως εδώ να δούμε, συνοπτικά έστω, τι είπε ο ίδιος ο Λόρενς Κράους, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Arizona State University, στη Σχολή Εξερεύνησης της Γης και του Διαστήματος, συγγραφέας του βιβλίου «Η Φυσική του Σταρ Τρεκ», δέκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Scientific American», χωρίς να ξεχνούμε πως το 1995 είχε ανακαλυφθεί μόλις ένας (εξω)πλανήτης που να περιστρέφεται γύρω από κάποιο άστρο όπως ο δικός μας Ηλιος και σήμερα γνωρίζουμε την ύπαρξη τουλάχιστον 3.500 τέτοιων πλανητών.
Για την περίφημη «ώθηση με παραμόρφωση του χώρου», τη γνωστή ως warp drive, λέει ότι ναι μεν θεωρητικά και από τη σχετικότητα προβλέπεται πως εκτείνοντας τον χώρο πίσω του και συρρικνώνοντας τον χώρο εμπρός του ένα σκάφος μπορεί να προωθηθεί με ταχύτητες μεγαλύτερες και από αυτές του φωτός αλλά η απαιτούμενη ενέργεια είναι τέτοια που δεν υπάρχει περίπτωση έστω και σε δύο αιώνες να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Κοντά σε αυτό είναι και το θέμα των περίφημων ασπίδων του διαστημοπλοίου που όταν σηκωθούν έχουν τη δυνατότητα με τη βοήθεια της δύναμης της βαρύτητας να στρέφουν κατά 90 μοίρες την τροχιά των εχθρικών βλημάτων. Πόση μάζα όμως πρέπει να υπάρχει συγκεντρωμένη εκεί για να αλλάξει την πορεία ενός βλήματος; Αρκεί να λάβουμε υπόψη μας πως ο Ηλιος, με μάζα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτήν της Γης, καταφέρνει και εκτρέπει μια ακτίνα φωτός μόλις κατά ένα χιλιοστό της μοίρας.

Η πολυπόθητη τηλεμεταφορά
Η πιο μοδάτη συζήτηση τα τελευταία χρόνια με ύφος… «είδες που τα έλεγαν στο Σταρ Τρεκ» είναι τα σχετικά με την τηλεμεταφορά. Μια συσκευή που σε αναλύει υποτίθεται στα εξ ων συνετέθης και σε συναρμολογεί ξανά σε άλλο σημείο του Διαστήματος. Αυτό βέβαια θα έπρεπε να γίνει με τη βοήθεια θερμότητας που θα σε διέλυε σε επίπεδο ατόμων κανονικά, άρα αποκλείεται. Η άλλη περίπτωση είναι να αποθηκευτεί κάπου η πληροφορία σχετικά με τη σύσταση του σώματός σου και με βάση αυτή να φτιαχτεί κάπου αλλού ένα αντίγραφό σου. Και με την προϋπόθεση πως ξεπερνάς το εμπόδιο της Αρχής της Αβεβαιότητας που δεν επιτρέπει με απόλυτη ακρίβεια να καθορίσεις τη θέση κάθε ατόμου (και στο Σταρ Τρεκ έχουν προνοήσει να υπάρχουν και οι λεγόμενοι αντισταθμιστές Χάιζενμπεργκ για αυτή την Αβεβαιότητα). Αλλά, όπως λέει ο κ. Κράους, αυτό θα απαιτούσε τόσους σκληρούς δίσκους των 100 Giga που θα κάλυπταν για έναν άνθρωπο το ένα τρίτο της απόστασης στον Γαλαξία, οπότε το ξεχνάμε. Παρότι, ναι, είναι αλήθεια ότι έχουν γίνει επιτυχημένα πειράματα, αλλά με άτομα μεμονωμένα που έχουν κβαντική συμπεριφορά και μπορείς εκεί να εκμεταλλευτείς τους αντίστοιχους νόμους που επιτρέπουν να περνάς ακόμη και μέσα από φράγματα δυναμικού.
Επίσης, αν και περιμένει να υπάρχουν μορφές ζωής σε κάποιους εξωπλανήτες, δεν πιστεύει ότι θα έχουν τέτοια ομοιότητα με το ανθρώπινο σώμα όπως οι Βουλκάνιοι, οι Κλίνγκον και οι Ρόμιουλαν. (Το βιβλίο «The Physics of Star Trek» προσφέρεται στα αγγλικά δωρεάν στο Διαδίκτυο.)
Αξίζει όμως εδώ να συμπληρώσει τον Κράους και ένας ακόμη που ασχολήθηκε αρκετά με τη σειρά: ο Φίλιπ Πλάιτ, ο Μίστερ Bad Astronomy, αστρονόμος και αρθρογράφος στο διαδικτυακό Slate. Ο Πλάιτ έχει συνήθως ενστάσεις για τα παιχνίδια (και τις σεναριακές ευκολίες) με τα γονίδια. Οπως σε ένα επεισόδιο που επαναφέρουν μια κυρία στη νεότητά της χρησιμοποιώντας DNA από τότε και την τηλεμεταφορά. Αρα έχουν εφεύρει το φάρμακο για τη νεότητα αλλά, όπως παρατηρεί ο Πλάιτ, το DNA δεν είναι ο καθρέφτης της οργανικής σου κατάστασης κάθε φορά και δεν αλλάζει με την ηλικία. Επίσης, όταν ο άνθρωπος με τον πίθηκο έχουν τόσο μικρή διαφορά στα γονίδια (2% μόλις) και όμως δεν παράγουν απογόνους, πώς γίνεται όλοι αυτοί οι… περίεργοι να μπορούν να συνευρεθούν με τους ανθρώπους και να δίνουν και απογόνους, όπως ο Σποκ για παράδειγμα;

Στα όρια


Η σειρά και οι ταινίες, πέρα από τις όποιες ανακρίβειες και υπερβολές, έχουν προσφέρει. Τα κινητά, οι εύκαμπτοι δίσκοι (floppy disc) και τώρα το Tricorder, η συσκευή που με σάρωση του σώματος κάνει μια πρώτη ιατρική διάγνωση, γεννήθηκαν μέσα από τα πλάνα του Σταρ Τρεκ. Αξίζει λοιπόν να συνεχίσουν να προβάλλονται τα επεισόδια, αν και η σειρά σταμάτησε, διότι εξάπτουν τη φαντασία και δεν σε κάνουν απλό καταναλωτή εικόνας. Παρακολουθώντας τις διαστημικές πτήσεις συνεχώς ψηλαφούμε τα καινούργια όρια που διαρκώς διευρύνονται. Ο Σποκ, το τέρας αυτό του ορθολογισμού, που μερικές από τις σκέψεις του παραθέσαμε στην αρχή του άρθρου, έχει πει επίσης: «Μετά από κάποιον καιρό μπορεί να διαπιστώσεις ότι το να έχεις δεν είναι τόσο ευχάριστο όσο το να επιθυμείς. Δεν έχει λογική αλλά ισχύει» («Amok Time», 1968). Γι’ αυτό, και όταν δεν έχουμε, επιθυμούμε καλές παραγωγές με φαντασία που να διαθέτουν επιστημονική βάση.
Σταρ Τρεκ: Beyond
Στο τέλος της ταινίας, όταν πέφτουν οι τίτλοι, υπάρχει μια αφιέρωση: Για τον Αντον, υπόμνηση πως ο Αντον Γέλτσιν, που υποδύεται στην ταινία τον Τσέκοβ, σκοτώθηκε λίγο μετά τα γυρίσματα στα 27 του, ενώ πιο πριν ο θεατής έχει δει τη φωτογραφία του παλιού Σποκ, που τον ενσάρκωνε επί δεκαετίες ο Λίοναρντ Νιμόι, και έφυγε και αυτός μέσα στο 2015. Εχουμε, δηλαδή, και άλλες απώλειες πέρα από αυτήν του Τζιν Ροντενμπέρι, του εμπνευστή της σειράς Σταρ Τρεκ, που είχε φύγει από το 1991.
Στα 122 λεπτά της ταινίας για πολύ μικρά χρονικά διαστήματα ο θεατής ηρεμεί. Η δράση τού προσφέρεται απλόχερα, το πόδι του σκηνοθέτη Τζάστιν Λιν σπάνια δεν… σανιδώνει το γκάζι και όσα συμβαίνουν στη σκηνή αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη ένταση εξαιτίας της προβολής σε 3D. Ομως ο «παλιός» Τρέκι, αυτός που είδε κατά καιρούς η σειρά να ανανεώνεται με διάφορους τρόπους, από τα κινητά τηλέφωνα που εμφανίστηκαν ήδη το 1966 ως τον υπέροχο πρωταγωνιστή Mister Data, το φημισμένο ανδροειδές, δηλαδή ένα ανθρωπόμορφο ρομπότ, που απολαύσαμε σε ταινίες και επεισόδια της σειράς, δεν θα βρει και σε αυτή την ταινία κάτι καινούργιο προς μια τέτοια κατεύθυνση. Αντίθετα, συνεχίζεται η (καλή) συνήθειά του να διέπεται κάθε επεισόδιο και ταινία από ένα «πολιτικά ορθό» πνεύμα. Στο «Beyond», σε μία από τις ελάχιστες χαλαρές στιγμές της ταινίας, όταν το πλήρωμα πατάει πιο στέρεα για λίγο σε κάποια τεχνητή διαστημική πολιτεία, μέσα από το βλέμμα του κυβερνήτη, ο θεατής παρακολουθεί τον γνωστό ήρωα Λοχαγό Σούλου να συναντά έναν άντρα με ένα μικρό κοριτσάκι, να φιλιούνται και να φεύγουν όλοι μαζί. Ο προηγούμενος ηθοποιός που ενσάρκωνε τον Σούλου, ο Τζορτζ Τακέι, ήταν γνωστός ακτιβιστής στο κίνημα LGBT και ο σκηνοθέτης Τζάστιν Λιν επέβαλε στον ηθοποιό Τζον Τσο, τον τωρινό Σούλου, παρά τις αντιρρήσεις του, να εμφανιστεί ως ένας ομοφυλόφιλος ήρωας που έχει σύντροφο και στην οικογένεια ανήκει και ένα μικρό κοριτσάκι. Ως εκεί βέβαια. Και γενικότερα το πνεύμα του Τζιν Ροντενμπέρι για την πολυπολιτισμικότητα ήδη από το 1966 και την Καλιφόρνια του New Age σχηματοποιείται από τις διαφορετικές φυσιογνωμίες που παρελαύνουν στην οθόνη και σήμερα, όπως γινόταν πάντα.
Το σενάριο είναι απλό: το «Enterprise», το γνωστό αστρόπλοιο του Διαπλανητικού Στόλου με τα 31 περίπου πατώματα, που προσπαθεί να επιβάλει την ειρήνη παντού, παρασύρεται και μισοσυντρίβεται στο αφιλόξενο έδαφος μιας απομακρυσμένης αποικίας πέφτοντας στα νύχια ενός περίεργου «κακού» που τον υποδύεται ο γνωστός Ιντρις Ελμπα. Το πλήρωμα για να διασωθεί χωρίζεται άθελά του σε ζευγάρια, που πρέπει πρώτα να επιβιώσουν σε ένα δύσκολο περιβάλλον, αφού αποκτήσουν αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους και μετά όλοι μαζί να παλέψουν για τη σωτηρία τους.
Το χρηματιστήριο των 13 ταινιών
Από διάφορες, αξιόπιστες ελπίζουμε, πηγές συγκεντρώσαμε απόψεις για την κατάταξη από τη χειρότερη ως την καλύτερη κινηματογραφική ταινία της σειράς Star Trek και το ευχάριστο είναι πως υπάρχει τρομερή σύμπνοια μεταξύ των φανατικών οπαδών για τα δύο άκρα και μικρές διαφοροποιήσεις στη μέση. Ο κατάλογος έχει ως εξής, αρχίζοντας από τη χειρότερη στη 12η θέση και φθάνοντας στην καλύτερη, στην 1η θέση:
12. Insurrection
11. Final Frontier
10. Nemesis
9. Into Darkness
8. The Motion Picture
7. Generations
6. The Search for Spock
5. First Contact
4. Undiscovered Country
3. Star Trek
2. Voyage Home (σχεδόν παμψηφεί)
1. The Wrath of Khan (παμψηφεί)
Στην ερώτηση πού θα τοποθετούσε κάποιος τη νέα ταινία η απάντηση είναι ίσως κάπου μεταξύ της 7ης και της 8ης θέσης. Πάντως ακόμη θα προβάλλονται οι ταινίες από τον ειδικό δίαυλο του ΟΤΕ-ΤV ως τις 31/7 , οπότε όλοι μπορούν να κάνουν τη δική τους αξιολόγηση.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ