Βήμα-βήμα στην ασφυξία Ελληνικού – Τι λένε πρόσφυγες-μετανάστες

Τέσσερις χιλιάδες τριακόσιοι πενήντα πρόσφυγες, από τους πρώτους που συνειδητοποίησαν ότι τα σύνορα θα παραμείνουν κλειστά στην Ειδομένη, είναι «εγκλωβισμένοι» στο Ελληνικό. «Το Βήμα» είναι το μοναδικό μέσο ενημέρωσης που έλαβε την άδεια να επισκεφθεί τις τρεις δομές στο Ελληνικό –το γήπεδο χόκεϊ, το γήπεδο μπέιζμπολ και την Αίθουσα Αφίξεων του παλαιού αεροδρομίου –και να διαπιστώσει από πρώτο χέρι τις συνθήκες που επικρατούν. Πρόσφυγες και μετανάστες ο ένας πάνω στον άλλον (ιδίως στις Αφίξεις και στο Χόκεϊ), δεν «απολαμβάνουν» στιγμή ιδιωτικότητας (ούτε καν στα ντους), κοιμούνται «στρωματσάδα», είναι απελπισμένοι στα όρια της κατάθλιψης, δεν έχουν με τι να ασχοληθούν (εκτός από το να καθαρίζουν τους χώρους και να κάνουν ουρά για το φαγητό τρεις φορές τη μέρα ως και από μιάμιση ώρα). Δεν γνωρίζουν τι θα τους συμβεί (αν θα μείνουν στην Ελλάδα ή όχι, αν θα φύγουν από το Ελληνικό και πότε). Η παντελής έλλειψη προοπτικής και δραστηριοτήτων τους έχει καταβάλει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο και αυτό είναι εμφανές. Τι δεν είδαμε στο Ελληνικό; Μια «υγειονομική βόμβα έτοιμη να εκραγεί», ούτε «6.000 άτομα», όπως υποστηρίζουν διάφοροι, μεταξύ των οποίων και ο δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης Γιάννης Κωνσταντάτος. Δεν είδαμε «βουνά από σκουπίδια». Οι ίδιοι καταβάλλουν προσπάθειες ο χώρος να διατηρείται στοιχειωδώς καθαρός. Οπως δεν ήταν δυνατόν να καταγράψουμε «παρενοχλήσεις» στις γυναίκες που, όπως μας καταγγέλθηκε, «όταν πέφτει η νύχτα και το αλκοόλ κάνει τη δουλειά του, αποτελούν συχνό φαινόμενο…».

1.513 άτομα σε μία αίθουσα

Ωρα 12 το μεσημέρι της Πέμπτης. Μετά τους δύο ελέγχους, πρώτη στάση η Αίθουσα Αφίξεων. Μικρές σκηνές όπου ζουν 1.513 άτομα, αποκλειστικά οικογένειες Αφγανών. Καλύπτουν κάθε δυνατό τετραγωνικό μέτρο. Ο αέρας βαρύς από την κλεισούρα και τον συνωστισμό. Η αίθουσα δεν αερίζεται. Στη μια πλευρά υπάρχουν οι πόρτες από τις οποίες έμπαιναν και έβγαιναν οι επιβάτες του αεροδρομίου αλλά στην απέναντι πλευρά, προς τον παλαιό διάδρομο απογείωσης – προσγείωσης, δεν ανοίγει ούτε ένα παράθυρο για να κάνει ρεύμα και να ανανεωθεί ο αέρας.

Η οικογένεια του Αχμαντ Ζία ζει στο βάθος της Αίθουσας Αφίξεων εδώ και δύο μήνες. Στον μικρό χώρο ανάμεσα στη σκηνή του και στην σκηνή της οικογένειας του αδελφού του, που έχει στηθεί αντικριστά, παίζουν τα δύο παιδιά του, δύο και έξι ετών. «Ημουν κοσμηματοπώλης στην Κανταχάρ (σ.σ.: κάποτε προπύργιο των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν)» μας λέει σε καλά αγγλικά τα οποία έμαθε μετά την πτώση των Ταλιμπάν. «Για λόγους ασφαλείας πήραμε τις οικογένειές μας, ο αδελφός μου κι εγώ, και τη μητέρα μας και φύγαμε, συνολικά εννέα άτομα, από το Αφγανιστάν πριν από δυόμισι μήνες».

Οι δύο σκηνές στις οποίες ζει η εννεαμελής αυτή οικογένεια χωρούν μετά βίας τρία άτομα η καθεμία. «Θέλαμε να πάμε στη Γερμανία αλλά τα σύνορα έκλεισαν. Τι θα κάνουμε αν μείνουμε στην Ελλάδα; Δεν υπάρχουν δουλειές. Εδώ απλώς περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει με μας. Η ζέστη είναι ανυπόφορη. Ζούμε όλοι μαζί τόσο κοντά που αν αρρωστήσει ένα παιδί αμέσως κολλούν και τα υπόλοιπα».

Ενα πλαστικό πανί χωρίζει τον χώρο των γυναικείων ντους σε μια άκρη της Αίθουσας Αφίξεων. Δεν υπάρχει διαχωριστικό ανάμεσα στα έξι-επτά ντους. Γυναίκες πλένουν τα παιδιά τους με κρύο νερό και πλένονται οι ίδιες, όλες μαζί, όπως γίνονται όλα εδώ.

Η χαμένη ιδιωτικότητα

Δεύτερη στάση το γήπεδο χόκεϊ. Εδώ ζουν 1.691 πρόσφυγες, «οικογένειες Αφγανών αλλά και μεμονωμένοι Αφγανοί, Μαροκινοί, Ιρανοί και πακιστανοί άντρες» μας εξηγεί η Χριστίνα Χρηστίδου, συντονίστρια των τριών δομών του Ελληνικού.

Στο Χόκεϊ οι μικρές σκηνές είναι στημένες ασφυκτικά στενά στον στεγασμένο χώρο. Οταν «φρακάρισε» και αυτός, λίγο μετά το κλείσιμο των συνόρων, στήθηκαν τέσσερις τεράστιες λευκές σκηνές απ’ έξω, χωρητικότητας δεκάδων ατόμων η καθεμία. Στις δύο ζουν οικογένειες και στις άλλες δύο άντρες μόνοι. Ολοι τους κοιμούνται σε στρώματα στο χώμα, δάπεδο δεν έχει η σκηνή, ο ένας δίπλα στον άλλον, κολλητά. Μοναδική «παραφωνία» το γρασίδι στη μέση του γηπέδου όπου μπορούν να παίζουν τα παιδιά και έχουν στηθεί δύο πρόχειρα τέρματα ποδοσφαίρου.

Ανεβαίνουμε στον πρώτο όροφο του Χόκεϊ. Σκηνές παντού, πανιά στα παράθυρα για να κρατούν έξω τον ήλιο (τουλάχιστον υπάρχουν παράθυρα), απλωμένα ρούχα παντού. Καθένας έχει λιγότερο από ένα τετραγωνικό μέτρο για να χωρέσει τα πράγματά του και να κοιμηθεί. Λίγα παιχνίδια για τα παιδιά, λίγα ρούχα. Τα απολύτως απαραίτητα.

Μια γυναίκα μας φωνάζει και μας δείχνει το παιδί της, που έχει νοητική υστέρηση και περνά τη μέρα του ξαπλωμένο, έξω από την οικογενειακή σκηνή. Απελπισμένη, με νοήματα προσπαθεί να μας ρωτήσει τι να κάνει.

Σε μια άλλη αίθουσα του Χόκεϊ, η Χάντισα, από το Αφγανιστάν, κρατάει στην αγκαλιά το τεσσάρων μηνών μωρό της. «Σπούδασα χημικός στο Ιράν όπου ήμουν πρόσφυγας αλλά δεν υπήρχαν δουλειές. Γι’ αυτό φύγαμε με τον άντρα μου και τα δυο μας παιδιά. Ο οκτάχρονος γιος μου δεν έχει πάει ποτέ σχολείο» λέει με απόγνωση. Την ίδια απόγνωση έχει όταν μας δείχνει τη σκηνή της. Ισα ισα που χωρά δύο άτομα και ζει ολόληρη οικογένεια. Για να μπεις μέσα πρέπει να συρθείς (αυτό δεν είναι εξαίρεση, ισχύσει για όλες τις σκηνές στο Χόκεϊ και στις Αφίξεις). Ούτε συζήτηση να μπορεί κανείς να στρίψει…

Ενας Σύρος καταφθάνει στο Χόκεϊ ύστερα από ενάμιση μήνα στην Ειδομένη με ένα σακίδιο και μια σκηνή. Δυστυχώς το Ελληνικό δεν έχει χώρο, του λένε, και τον στέλνουν στον Πειραιά. Από την Παρασκευή, πάντως, το Λιμενικό πήρε μέτρα για να αποτραπεί η είσοδος και άλλων προσφύγων στον Πειραιά πέρα από τους 3.770 που βρίσκονταν ήδη εκεί.

Ντους χωρίς νερό, νιπτήρες-καταρράκτες

Τρίτη στάση το Μπέιζμπολ, που θεωρείται η καλύτερη από τις τρεις δομές. Εκεί φιλοξενούνται «μόνο» 1.154 πρόσφυγες, «οικογένειες Αφγανών, μεμονωμένοι Αφγανοί και λίγοι Πακιστανοί» λέει η κυρία Χρηστίδου. Το Μπέιζμπολ είναι το λιγότερο ασφυκτικό. Οι πρόσφυγες ζουν σε μεγαλύτερες σκηνές στη μέση του γηπέδου, συνήθως μία οικογένεια ανά σκηνή ή το πολύ δύο. Το μεγάλο πρόβλημα για τους ανθρώπους αυτούς ξεκινάει αυτή την περίοδο που ανεβαίνει η θερμοκρασία. Χωρίς σκιά, για κλιματισμό δεν γίνεται λόγος, θα «ψήνονται» στο λιοπύρι.

Ενας πρόσφυγας αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει στα «σημεία ενδιαφέροντος»: στη σκηνή όπου για κάποιον λόγο το χώμα κάτω από το πλαστικό δάπεδο μούσκεψε και οι άνθρωποι που κοιμούνται εκεί, πάντα κατάχαμα, εμφάνισαν δερματικά προβλήματα.

Μια Αφγανή μάς «ξεναγεί» στο κτίριο του Μπέιζμπολ όπου στεγάζονται οι τουαλέτες, το ιατρείο και άλλες υπηρεσίες. Μας δείχνει δυο τουαλέτες που δεν έχουν πόρτες, την αίθουσα των ντους όπου έχουν καεί όλες οι λάμπες και έχει σκοτάδι μέρα-μεσημέρι, τα χαλασμένα ντους που δεν τρέχουν και τον νιπτήρα που, αντίθετα, τρέχει ασταμάτητα.

Ζώντας επικινδύνως

Αναχωρώντας από το Ελληνικό, είναι η ώρα του μεσημεριανού φαγητού. Μια μεγάλη ουρά έχει ήδη σχηματιστεί έξω από τις Αφίξεις. Η αναμονή μπορεί να φθάνει ως και μιάμιση ώρα. Την Πέμπτη, ημέρα της επίσκεψής μας, τρώνε φαλάφελ. Μια οικογένεια Αφγανών με τέσσερα παιδιά, από εκείνες που δεν χώρεσαν εντός του Ελληνικού και έστησαν τις σκηνές τους απ’ έξω, στο πάρκινγκ του αεροδρομίου, πήρε τα φαλάφελ, έβγαλε ένα καμινέτο, έξω από τη σκηνή τους, ο άντρας άρχισε να καθαρίζει κρεμμύδια ανακούρκουδα εκεί που κάποτε πάρκαραν τα αυτοκίνητά τους οι ταξιδιώτες και η γυναίκα του να σπάει αβγά για να φτιάξουν ομελέτα. Τα τέσσερα παιδιά τους, όλα μικρά, έπαιζαν παραδίπλα.

Οι ασχολίες που είναι διαθέσιμες στους 4.350 και πλέον ανθρώπους του Ελληνικού είναι ελάχιστες: καθαρίζουν τον χώρο, γι’ αυτό η καθαριότητα είναι ανεκτή, ή πλένουν τα ρούχα τους. Παραπονιούνται ότι δεν τους μοιράζουν αρκετό σαπούνι και καθαριστικά.

Θεωρητικά μπορούν να πάνε στην Αθήνα, όμως πολλοί δεν έχουν χρήματα ούτε γι’ αυτό ή να κάνουν μια βόλτα στην παραλία απέναντι. Αλλά και τα δυο συνιστούν ζην επικινδύνως για τους περισσοτέρους. Εχει λήξει το έγγραφο που έλαβαν όταν μπήκαν στην Ελλάδα, το οποίο τους έδινε περιθώριο 30 ημερών για να εγκαταλείψουν τη χώρα, άρα είναι παράνομοι και αν πέσουν σε «ανάποδο» αστυνομικό μπορεί να συλληφθούν και να κρατηθούν για μέρες.

Αλλά ακόμη και αν είναι νόμιμοι, «Το Βήμα» πληροφορείται ότι τελευταίως διάφοροι ακροδεξιοί συγκεντρώνονται στην παραλία απέναντι από το αεροδρόμιο και διώχνουν τους Αφγανούς βιαίως. Επίσης, πολλοί είναι και εκείνοι που διαμαρτύρονται για την «τριτοκοσμική εικόνα» του Ελληνικού κατηγορώντας αποκλειστικά τους πρόσφυγες γι’ αυτό.