Οι κανόνες ανώδυνης θανάτωσης που ισχύουν για τα θηλαστικά, τα πτηνά, ακόμα και τα ψάρια, δεν ισχύουν για τα ασπόνδυλα – γι΄αυτό και οι καραβίδες επιτρέπεται να βράζουν ζωντανές. Κι όμως, μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science» ενισχύει τις υποψίες ότι τα «πρωτόγονα» καρκινοειδή νιώθουν όχι μόνο πόνο αλλά και άγχος.
Όπως επισημαίνουν οι γάλλοι ερευνητές της μελέτης, το άγχος – μια συμπεριφορική αντίδραση σε διάφορες μορφές στρες – έχει μελετηθεί στον άνθρωπο και ορισμένα είδη σπονδυλωτών, όχι όμως στα ασπόνδυλα.
Ο βασικός λόγος είναι η τάση να υποθέτουμε ότι τα περίπλοκα συναισθήματα, όπως το άγχος, δεν μπορούν να εκδηλωθούν στο «πρωτόγονο» νευρικό σύστημα των καρκινοειδών.
«Η ιδέα ότι οι καραβίδες μπορούν να εκφράσουν κάποια μορφή άγχους φαινόταν απίθανο να ευσταθεί. Τα πειράματά μας όμως μας πείθουν όλο και περισσότερο ότι είναι πραγματική» σχολιάζει στο BBC ο δρ Ντανιέλ Κατάρ του Πανεπιστημίου του Μπορντώ, επικεφαλής της μελέτης.
Το πείραμα έδειξε ότι οι καραβίδες που έχουν εκτεθεί σε επώδυνα ερεθίσματα γίνονται πιο διστακτικές στην εξερεύνηση νέων χώρων, αντίδραση που υποδηλώνει ένα είδος άγχους.
Σε γενικές γραμμές είναι αδύνατο να μετρήσει κανείς συναισθήματα σε άλλα είδη εξετάζοντας μόνο τις συμπεριφορικές αντιδράσεις τους.
Τα καρκινοειδή σίγουρα δεν είναι αδιάφορα στα απειλητικά ερεθίσματα, ειδικά σε όσααπειλούν τη σωματική ακεραιότητά τους. Έχουν αντίθετα εξελιχθεί να αντιδρούν απότομα (πχ στο βραστό νερό) χάρη σε ειδικούς υποδοχείς που ενεργοποιούν ένα ακαριαίο ανακλαστικό αποφυγής. Οι υποδοχείς αυτοί (αλγοϋποδοχείς) υπάρχουν στα περισσότερα ζώα και, στην περίπτωση του ανθρώπου, επιτρέπουν στο χέρι μας να αποσύρεται αυτόματα μόλις αγγίξει το καυτό μάτι της κουζίνας.
Δεδομένου όμως ότι η αντίδραση αυτή είναι ανακλαστική, και μπορεί να ενεργοποιείται πριν καν φτάσει το μήνυμα στον εγκέφαλο, η ενεργοποίησή της δεν σημαίνει αυτόματα ότι ένα ζώο νιώθει πόνο.
Τα νέα ευρήματα
Σε μια προσπάθεια να διερευνήσουν το θέμα του άγχους, ο δρ Κατάρ και οι συνεργάτες του αρχικά εξέθεσαν τις καραβίδες σε αβλαβή αλλά επώδυνα ηλεκτροσόκ. Στη συνέχεια, τα καρκινοειδή τοποθετήθηκαν σε μια δεξαμενή σε σχήμα σταυρού, της οποίας οι δύο βραχίονες ήταν σκοτεινοί και τα άλλοι δύο φωτεινοί.
Όπως εξηγεί ο ερευνητής, οι καραβίδες κανονικά δείχνουν μια ελαφρά προτίμηση στις σκοτεινές περιοχές, οι οποίες είναι ασφαλέστερες, παρόλα αυτά είναι διατεθειμένες να εξερευνούν και τις φωτεινές περιοχές.
Όμως οι στρεσαρισμένες καραβίδες περιορίζονταν αποκλειστικά στους σκοτεινούς βραχίονες. Ο Δρ Κατάρ αποφεύγει να μιλήσει για άγχος όπως το γνωρίζουμε, λέει όμως ότι «η συμπεριφορά που παρατηρήσαμε θυμίζει συμπεριφορά άγχους».
Το ίδιο εκτίμησε και ο καθηγητής Μπομπ Έλγουντ του Queen’s University στο Μπέλφαστ. «Η μελέτη δείχνει ότι η συμπεριφορά των καραβίδων βρίσκεται σε συμφωνία με μια κατάσταση άγχους» σχολίασε στο BBC.
Ο δρ Έλγουντ ήταν επικεφαλής μελέτης του 2013 που έδειχνε ότι τα καβούρια – μια άλλη ομάδα καρκινοειδών – δείχνουν να νιώθουν πόνο.
Ο καθηγητής δήλωνε τότε ότι τα αποτελέσματα των πειραμάτων πρέπει να ληφθούν υπόψη στον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόμαστε τα καρκινοειδή που καταλήγουν στο πιάτο μας. Οι ψαράδες, τόνιζε, «κόβουν τις δαγκάνες από ζωντανά καβούρια και τα πετούν πίσω στη θάλασσα. Στους αστακούς και τις καραβίδες κόβουν το μπροστινό μέρος του σώματος […] Το νευρικό σύστημα στο θώρακα και το κεφάλι συνεχίζει να λειτουργεί ακόμα και μια ώρα μετά τον διαμελισμό».
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και άλλοι αρμόδιοι φορείς δεν περιλαμβάνουν τα καρκινοειδή στη λίστα των ζώων για τα οποία προβλέπονται κανόνες καλής μεταχείρισης. Και αυτό σημαίνει ότι τα άτυχα ασπόνδυλα συχνά βρίσκουν τη χειρότερη δυνατή μεταχείριση.
