Ισχυρή άνοδος της αποκαλούμενης αδιευκρίνιστης ψήφου (κυρίως των «αναποφάσιστων» και των πολιτών που δηλώνουν «Δεν ξέρω/Δεν απαντώ») καταγράφεται το δεκάμηνο του 2025. Σχεδόν σε όλες τις δημοσκοπήσεις, και σε αυτές που παρουσιάστηκαν αρχές Νοεμβρίου 2025, το ποσοστό των αναποφάσιστων εμφανίζεται να έχει είτε σχεδόν διπλασιαστεί σε σύγκριση με τον Ιανουάριο είτε να έχει αυξηθεί κατά 60%-75%, ανάλογα με την εταιρεία. Σε αυτή την «γκρίζα ζώνη» βρίσκονται ψηφοφόροι που όχι μόνο δεν έχουν ξεκαθαρίσει την επιλογή τους, αλλά σε μεγάλο ποσοστό δηλώνουν ότι πιθανόν να απόσχουν από τις προσεχείς εκλογές.

Το ποσοστό της αποχής αυξάνεται σταδιακά από αναμέτρηση σε αναμέτρηση, σε σημείο που πλησιάζει το 50%, και αποτελεί ένα πολύ ανησυχητικό φαινόμενο. Στις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023 καταγράφηκε ιστορικό ποσοστό αποχής στη Μεταπολίτευση, καθώς έφθασε περίπου στο 48%, με το προηγούμενο αρνητικό ρεκόρ αποχής να ανέρχεται στο 44% στις κάλπες του 2015 μετά την ψήφιση του τρίτου μνημονίου.

Αντισυστημικό υπόστρωμα

Η ανατομία των αναποφάσιστων έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα κομματικά επιτελεία που δεν έχουν επεξεργαστεί έως σήμερα, όπως προκύπτει από τις συζητήσεις με κεντρικά στελέχη σχεδόν όλων των κομμάτων, ξεκάθαρη στρατηγική για το πώς θα τους προσεγγίσουν.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Metron Analysis Στράτο Φαναρά, το βασικό γνώρισμα των αναποφάσιστων είναι ότι αισθάνονται πιο αρνητικοί και επιφυλακτικοί με το πολιτικό σύστημα και τις πολιτικές διαδικασίες.

«Εχουν συνολική απόσταση από τα πολιτικά πράγματα» σημειώνει και υποστηρίζει ότι οι πολίτες που βρίσκονται σε αυτή τη ζώνη νιώθουν εκτός των τειχών και είναι αποστασιοποιημένοι από την πολιτική. Μάλιστα, αναφέρει ότι το υπόστρωμα υπάρχει και είναι αντισυστημικό και με ριζοσπαστική διάθεση, αλλά σίγουρα όχι μετριοπαθές και κεντρώο.

Βέβαια, ο κ. Φαναράς, εξηγεί ότι όσο πλησιάζουμε στις εκλογές θα ενισχύεται το ενδιαφέρον και θεωρητικά αυτό θα σημάνει υποχώρηση του αριθμού των αναποφάσιστων, μολονότι κανένας δεν μπορεί να το προβλέψει με σιγουριά.

Οι ηλικίες και η κοινωνική θέση

Η ακτινογραφία των δημοσκοπήσεων δείχνει ποια είναι τα δημογραφικά στοιχεία των αναποφάσιστων, που σε ορισμένες πρόσφατες μετρήσεις έφθασαν μεταξύ του 17,9% και του 23,2% (η Interview κατέγραψε ποσοστό 17,9% στις 23/9, η ΜRB 23,2% στις 16/10 και η Alco 21,5% στις 3/11).

Σχετικά με τις ηλικίες τους, με βάσει τα ποιοτικά ευρήματα και την αξιολόγηση των περισσότερων μετρήσεων σε βάθος χρόνου, αυξημένα ποσοστά αναποφάσιστων εμφανίζουν οι μικρότερες ηλικιακές ομάδες (18-34), οι οποίες καταγράφουν μεγαλύτερη κινητικότητα και λιγότερη κομματική συσπείρωση.

Μεγαλύτερο ποσοστό καταγράφεται σε αστικά-ημιαστικά κέντρα, σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα και σε άτομα με μέτρια εκπαίδευση που πολύ συχνά στέκονται πιο κριτικά απέναντι σε θεσμούς, όπως π.χ. το Κοινοβούλιο, η Δικαιοσύνη κ.λπ.

Μια σημαντική κατηγορία των αναποφάσιστων είναι οι μη σταθεροί ψηφοφόροι, οι οποίοι κινούνται ανάλογα με το ρεύμα σε κυρίαρχα θέματα της επικαιρότητας, όπως οικονομία – ακρίβεια, υπόθεση Τεμπών, λειτουργία της Δικαιοσύνης, ΟΠΕΚΕΠΕ κ.λπ.

Δυσαρέσκεια και δυσπιστία

Τι είναι αυτό όμως που τους ωθεί σε αυτή την «γκρίζα ζώνη»; Κυρίαρχο αίτιο είναι η δυσπιστία στους θεσμούς. Μάλιστα σχεδόν σε όλες τις έρευνες αναδεικνύεται η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια για τη Δικαιοσύνη, για τους πολιτικούς θεσμούς και η δυσφορία για την αδιαφάνεια και τη διαφθορά. Αλλο σημαντικό θέμα παραμένει το οικονομικό, κυρίως η ακρίβεια, με τους περισσότερους να θεωρούν ότι το κόστος ζωής είναι ένα βασικό αίτιο της αποστασιοποίησής τους και η στάση τους μπορεί να αλλάξει αν εφαρμοστούν ουσιαστικές πολιτικές που θα μειώσουν το βάρος που σηκώνουν τα νοικοκυριά.

«Η πρώτη ύλη υπάρχει και τροφοδοτεί τους λεγόμενους αντισυστημικούς» σημειώνει ο κ. Φαναράς, ο οποίος επιμένει ότι αυτό που δίνει τον τόνο στις τάσεις της κοινής γνώμης δεν είναι οι κεντρώοι ψηφοφόροι, όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά οι αποστασιοποιημένοι. Μάλιστα εξηγεί ότι προφανώς ορισμένοι από αυτούς μετακινούνται, αλλά οι περισσότεροι νιώθουν πιο κοντά σε μια πιο ριζοσπαστική ατζέντα που ικανοποιεί τις δικές τους ανάγκες και ανησυχίες.

«Δεν υπάρχει αυτό που λέμε business as usual. Εχουν αλλάξει οι συνθήκες. Οταν υπάρχει ένταση πολιτική και μαζικότητα σε κινητοποιήσεις, όπως π.χ. στα συλλαλητήρια του περασμένου Φεβρουαρίου για τα Τέμπη, τότε πολλοί εξ αυτών έρχονται πιο κοντά σε κόμματα με αντισυστηματικά χαρακτηριστικά» υπογραμμίζει ο κ. Φαναράς.

Η προσεκτική ανάγνωση των μετρήσεων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι σημαντικό τμήμα αυτών των αναποφάσιστων ψηφοφόρων περιστρέφεται και γύρω από μικρότερα – αντισυστημικά κόμματα (Πλεύση Ελευθερίας, Ελληνική Λύση κ.λπ.), σαρώνοντας τμήμα της αντιπολίτευσης και μειώνοντας τη δυναμική των κομμάτων της.

Η δεξαμενή των αναποφάσιστων θεωρείται αποφασιστική για τις εκλογές, διότι ανάλογα με το πώς θα κινηθεί (συγκεντρωτικά προς ένα κόμμα, προς «άλλους» ή προς αποχή) μπορεί να αλλάξει σημαντικά την κατανομή δυνάμεων.

Ο πιθανός ρόλος του «κόμματος Τσίπρα»

Σε αυτόν τον ρευστό χώρο δεν είναι απίθανο να ασκήσει έλξη και να διαδραματίσει ρόλο ο Αλέξης Τσίπρας με το νέο κόμμα του, όταν και αν αυτό ιδρυθεί, όπως προκύπτει από τις αναλύσεις. «Τροφή στον Τσίπρα δίνει το κενό που υπάρχει στον αντισυστημικό χώρο» λέει ο κ. Φαναράς και συμπληρώνει ότι αυτό το κενό επιχειρεί να εκμεταλλευτεί ο πρώην πρωθυπουργός. Εάν θα καταφέρει να κερδίσει δυνάμεις από αυτό το πεδίο θα εξαρτηθεί από τις κινήσεις του, καθώς όλα είναι ανοιχτά.

Μπορεί ο Αλ. Τσίπρας να θέλει να προσελκύσει σημαντικό ποσοστό αναποφάσιστων, αλλά και τα κομματικά επιτελεία, κυρίως της ΝΔ και του ΠαΣοΚ, στοχεύουν σε αυτή την κατηγορία ψηφοφόρων, θεωρώντας ότι μπορούν να τους διεκδικήσουν. Με βάση τις αναλύσεις στο εσωτερικό της ΝΔ, το κυβερνών κόμμα μπορεί να προσθέσει περίπου 1%-2% από τους αναποφάσιστους που προέρχονται από τις τάξεις της, αν και αυτό ίσως δεν γίνει εάν βρουν πολιτική στέγη, π.χ., σε δεξιό κόμμα υπό τον Αντώνη Σαμαρά. Ειδικά για τη ΝΔ οι μεγάλες απώλειές της είναι προς αυτή την «γκρίζα» ζώνη και από ό,τι φαίνεται, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, ένα μεγάλο κομμάτι της δεν έχει διάθεση να επιστρέψει.

Ασφαλής πρόβλεψη για το πού θα γύρει η πλάστιγγα των αναποφάσιστων δεν μπορεί να γίνει, θεωρεί ο Στρ. Φαναράς, προσθέτοντας επίσης ότι είναι πολύ νωρίς να κριθεί αν θα υπάρξει ή όχι αυτοδυναμία για τη ΝΔ.