Η επίδραση της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΠΤΝ, Generative AI) είναι αισθητή ήδη σε κάθε κλάδο, και υπόσχεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που εργαζόμαστε, καινοτομούμε και ανταγωνιζόμαστε. Η δύναμη αυτών των εργαλείων απορρέει από τρεις θεμελιώδεις ψηφιακές ικανότητες: να «αφομοιώνουν» περιεχόμενο, να «παράγουν» περιεχόμενο και να «στοχάζονται» πριν απαντήσουν. Η ικανότητά τους να αφομοιώνουν και να παράγουν πολυτροπικό περιεχόμενο, που συνδυάζει κείμενο, εικόνα, ήχο και βίντεο, τα καθιστά σχεδόν μαγικά εργαλεία. Κατά μία έννοια προσφέρουν «ευφυΐα κατ’ απαίτηση», που οδηγεί σε άμεσα και απτά κέρδη παραγωγικότητας και επιβάλλει στις επιχειρήσεις να ξανασκεφτούν ακόμα και τις πιο θεμελιώδεις λειτουργίες τους.
Για τη ναυτιλία – κλάδο ζωτικής σημασίας αλλά ταυτόχρονα δέσμιο παγιωμένων πρακτικών – το μήνυμα είναι σαφές: πρέπει να ενσωματώσει την ΠΤΝ άμεσα. Κλειδί της επιτυχίας θα είναι μια διττή προσέγγιση: από τη μια, να δοθούν στο προσωπικό τα εργαλεία ΠΤΝ και η ελευθερία να τα χρησιμοποιήσουν και από την άλλη, να χαραχθεί ενιαία στρατηγική που θα διαπερνά όλο τον οργανισμό, στη στεριά και στη θάλασσα.
Δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε μακριά για χειροπιαστά παραδείγματα. Κλάδοι με παρόμοια γνωρίσματα – αυστηρή ρύθμιση, πολυσύνθετη ροή δεδομένων, σημαντικό γραφειοκρατικό φορτίο – αποκομίζουν ήδη σημαντικά οφέλη. Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Σύμφωνα με μελέτη της Accenture, τα προσδοκώμενα κέρδη από την αύξηση της παραγωγικότητας υπολογίζονται μεταξύ $1,3 και $1,9 τρισεκατομμυρίων, δηλαδή το 5% με 8% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο όφελος καταγράφεται στους λιγότερο έμπειρους εργαζομένους, κλείνοντας έτσι το χάσμα απόδοσης. Η DOW Chemicals, για παράδειγμα, αναμένει εξοικονόμηση εκατομμυρίων δολαρίων χάρη σε έναν «ψηφιακό βοηθό» που εντοπίζει λανθασμένες χρεώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Δεν πρόκειται απλώς για γρηγορότερη εκτέλεση του ίδιου έργου αλλά για επανασχεδιασμό διαδικασιών που αυξάνουν δραματικά την απόδοσή των επιχειρήσεων.
Στη ναυτιλία, οι ευκαιρίες μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες. Φανταστείτε έναν αλγόριθμο που υποστηρίζει τον σύνθετο σχεδιασμό ταξιδιών, προτείνοντας τη βέλτιστη πορεία με βάση διάφορες παραμέτρους για να αυξήσει την προσδοκώμενη κερδοφορία. Ή ένα σύστημα που συντάσσει αυτόματα φορτωτικές, τελωνειακές δηλώσεις και αναφορές συμμόρφωσης, και απελευθερώνει πολύτιμο χρόνο του προσωπικού. Ή έναν μηχανισμό προληπτικής συντήρησης που αναλύει δεδομένα αισθητήρων για να μειώσει τα ακριβά διαστήματα ακινησίας και να βελτιώσει την ασφάλεια. Ή ένα σύστημα που καθοδηγεί το πλήρωμα να ολοκληρώσει μια πολύπλοκη διαδικασία υπό την πίεση χρόνου. Οι εφαρμογές, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, περιορίζονται μόνο από τη γνώση του προσωπικού να κατανοήσει τις δυνατότητες των εργαλείων ΠΤΝ και από τη φαντασία του.
Η ναυτιλία «κολυμπά» σε πληθώρα ετερογενών δεδομένων. Η ΠΤΝ διαπρέπει ακριβώς στη σύνθεση τέτοιων ετερογενών πηγών δεδομένων, φέρνοντας στην επιφάνεια κρυμμένες ευκαιρίες. Και σε μια περίοδο όπου ο ανταγωνισμός οξύνεται και η απαίτηση για απανθρακοποίηση εντείνεται, καθυστέρηση στην υιοθέτηση της ΠΤΝ σημαίνει ρίσκο. Τα εργαλεία υπάρχουν, τα οφέλη είναι εμφανή και το προβάδισμα θα το έχουν όσοι κινηθούν άμεσα.
Η μετάβαση στην εποχή της ΠΤΝ απαιτεί μια διττή προσέγγιση που θα οδηγήσει στον μετασχηματισμό της επιχείρησης σε αυτό που η Microsoft ονομάζει «Frontier Firm», δηλαδή έναν οργανισμό που παντρεύει τη μηχανική νοημοσύνη με την ανθρώπινη κρίση. Εναν οργανισμό που λειτουργεί με ομάδες ανθρώπων και ψηφιακών βοηθών και καλλιεργεί εργαζομένους που «κουμαντάρουν» την ΤΝ, όχι το αντίστροφο.
Πρώτον, οι εταιρείες οφείλουν να δώσουν στο προσωπικό πρόσβαση σε εργαλεία ΠΤΝ και τη γνώση να τα αξιοποιήσουν σωστά. Το προσωπικό μπορεί ήδη να χρησιμοποιεί κάποια εργαλεία αλλά η στρατηγική προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στην εκπαίδευσή του ώστε να κατανοήσει τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της τεχνολογίας, αποφεύγοντας καταστροφικά λάθη.
Δεύτερον, η διοίκηση οφείλει να χαράξει μια συνεκτική στρατηγική ΤΝ που θα αγκαλιάζει ολόκληρο τον οργανισμό, και θα ξεκινά αλλά δεν θα μένει απλά σε διάσπαρτα πιλοτικά έργα. Η επιτυχία θα προέλθει από κρίσιμα βήματα που περιλαμβάνουν τον επανασχεδιασμό των ροών εργασίας γύρω από την ΤΝ, την προσεκτική διαχείριση των δεδομένων, τον ορισμό δεικτών απόδοσης, την επένδυση στην κατάρτιση του προσωπικού και την ενεργή διαχείριση των κινδύνων.
Η προσπάθεια αυτή δεν είναι χωρίς εμπόδια. Η ποιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων, το κόστος και η πολυπλοκότητα της υλοποίησης, η ρυθμιστική αβεβαιότητα και η έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών αποτελούν πραγματικές προκλήσεις. Στη θάλασσα, τα δίκτυα επικοινωνίας αλλά και η κουλτούρα των πληρωμάτων μπορεί να δυσχεραίνουν τη μετάβαση. Ολα όμως είναι εμπόδια που μπορούν να ξεπεραστούν με σωστό σχεδιασμό και προετοιμασία και δεν πρέπει να αποτελούν λόγο αδράνειας.
Η ΠΤΝ δεν είναι μακρινό όνειρο, αλλά κύμα που ήδη σαρώνει βιομηχανίες. Για τη ναυτιλία, προσφέρει μοναδική ευκαιρία βελτίωσης της αποδοτικότητας, της ασφάλειας και – εν τέλει – της ανταγωνιστικότητας. Οσες εταιρείες κινηθούν άμεσα – ενδυναμώνοντας το προσωπικό τους και εντάσσοντας στρατηγικά την ΤΝ στον πυρήνα των λειτουργιών τους – θα χαράξουν πορεία ως «Frontier Firms» και θα αποκτήσουν ισχυρό προβάδισμα. Οσες μείνουν στο «αγκυροβόλι της παράδοσης», κινδυνεύουν να δουν τον ανταγωνισμό να απομακρύνεται πάση δυνάμει.
*Ο κ. Βασίλης Παπακωνσταντίνου είναι συνιδρυτής της COGNITOR AI και Managing Partner της P Square Ventures και της Blue Dome Capital, αντιπρόεδρος στο StartSmart South Eastern Europe (ex MITEF Greece).
