Η παχυσαρκία αποτελεί μια από τις σοβαρότερες απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως, με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Παρότι έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι στις μεθόδους πρόληψης και διαχείρισής της, οι παραδοσιακές στρατηγικές συχνά αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Επομένως, η ανάγκη για εξατομικευμένες παρεμβάσεις, που λαμβάνουν υπόψη τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, κρίνεται πλέον πιο επίκαιρη από ποτέ.
Η προσωποποιημένη διατροφή βασίζεται στην ιδέα ότι η γενετική προδιάθεση, ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον κάθε ατόμου επηρεάζουν το πώς ανταποκρίνεται στις διατροφικές του επιλογές. Η εφαρμογή ενός διατροφικού σχήματος, επομένως, δεν μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική για όλους. Η επιστήμη κάνει άλματα προς αυτή την κατεύθυνση, επιχειρώντας να εντάξει την πληροφορία του DNA καθώς και άλλων βιολογικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων στις παρεχόμενες διατροφικές οδηγίες.
Ομως, πόσο έτοιμοι είμαστε να εφαρμόσουμε τέτοιες στρατηγικές στην πράξη;
Παρότι ορισμένες μεμονωμένες γενετικές παραλλαγές έχουν συσχετιστεί με την απόκριση ενός ατόμου στη διατροφή (πεδίο της διατροφογενετικής), τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα παραμένουν ασαφή, συχνά αντικρουόμενα και δύσκολα αναπαραγωγίσιμα.
Παρά την πρόοδο της επιστήμης, οι εφαρμογές της διατροφογενετικής παραμένουν, προς το παρόν τουλάχιστον, πολλά υποσχόμενες αλλά ανεπαρκώς τεκμηριωμένες πρακτικές.
Ενα σημαντικό βήμα προόδου είναι η ανάπτυξη των Πολυγονιδιακών Σκορ Κινδύνου (Polygenic Risk Scores – PRS), τα οποία ενσωματώνουν πληροφορία από χιλιάδες ή/και εκατομμύρια γενετικές παραλλαγές με στόχο να εκτιμήσουν τη συνολική γενετική προδιάθεση ενός ατόμου για σύνθετα νοσήματα, όπως η παχυσαρκία.
Τα PRS αναδεικνύονται σήμερα ως ένα από τα πλέον επιστημονικά τεκμηριωμένα εργαλεία για την ακριβέστερη πρόβλεψη κινδύνου και τη στοχευμένη πρόληψη. Ομως, το μεγάλο στοίχημα για την επιστημονική κοινότητα παραμένει: πώς τέτοια εργαλεία μπορούν να μεταφραστούν σε αξιόπιστες, συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες οδηγίες για τον γενικό πληθυσμό;
Η απάντηση απαιτεί συντονισμένες διεθνείς προσπάθειες και ισχυρή χρηματοδότηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) επενδύει σε μεγάλης κλίμακας, φιλόδοξα ερευνητικά έργα που αξιοποιούν τεχνολογίες αιχμής. Ενα από τα πλέον καινοτόμα είναι το BETTER4U με συντονιστή το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο υποστηρίζεται από ένα δίκτυο 28 εταίρων, συμπεριλαμβάνοντας πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και φορείς υγείας και τεχνολογίας.
Το πρόγραμμα ενώνει ερευνητές και επαγγελματίες από 21 χώρες, με έναν κοινό τελικό στόχο: τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου, επιστημονικά τεκμηριωμένου μοντέλου προσωποποιημένων παρεμβάσεων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Η προσωποποιημένη διατροφή, παρότι αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο πεδίο, δεν μπορεί ακόμη να θεωρηθεί άμεσα εφαρμόσιμη λύση. Βρισκόμαστε ακόμη σε στάδιο επιστημονικής διερεύνησης και σταδιακής ωρίμανσης των εφαρμογών της.
Ομως, με την υπεύθυνη αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, υπόσχεται σταδιακά να μετατραπεί σε ένα ισχυρό εργαλείο δημόσιας υγείας για μια πιο βιώσιμη, δίκαιη και αποτελεσματική φροντίδα υγείας για όλους – και για καθέναν ξεχωριστά.
Ο κύριος Γεώργιος Δεδούσης είναι πρύτανης του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Μοριακής Βιολογίας και Διατροφογενετικής.
