Ξυπνά και τρώει τα δημητριακά του (πήχτρα στη ζάχαρη). Συνεχίζει με μπισκότα για δεκατιανό (και μόνο να κοιτάξει κάποιος τη… μακρά λίστα των συστατικών επάνω στο πακέτο πιθανώς δεν θα το αγοράσει, αλλά ποιος την κοιτά) και συχνά για μεσημεριανό ή βραδινό τρώει πίτσα απ’ έξω, μπεργκεράκι ή χοτ ντογκ (μη χαλάσουμε χατίρι στο παιδί…).

Είναι μόλις εννέα ετών και το 40% των ημερήσιων θερμίδων του προέρχεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα – πρόκειται, με βάση τον ορισμό τους, για τρόφιμα που αποτελούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλα «τέκνα» της βιομηχανίας τροφίμων και όχι της φύσης καθώς περιέχουν τουλάχιστον πέντε συστατικά-προϊόντα της βιομηχανίας, με τα πιο κοινά να είναι η ζάχαρη, τα κορεσμένα λιπαρά, τα έλαια, το αλάτι, τα αντιοξειδωτικά, οι σταθεροποιητές και τα συντηρητικά.

Εκτενής μελέτη

Αυτή τη διατροφική εικόνα των παιδιών στη χώρα μας σκιαγραφεί μια νέα μελέτη, η πρώτη του είδους της στην Ελλάδα, η οποία εξέτασε τη συνεισφορά των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στη συνολική ημερήσια πρόσληψη θερμίδων από ελληνόπουλα ηλικίας 2-18 ετών – τα δεδομένα ελήφθησαν από την Πανελλαδική Μελέτη Διατροφής και Υγείας (πρόκειται για τη μεγαλύτερη και πιο ολοκληρωμένη συνεχιζόμενη έρευνα σχετικά με τη διατροφή του ελληνικού πληθυσμού).

Η μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό «Nutrition Bulletin» διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας στην Κύπρο και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής τον καθηγητή Διατροφής του Ανθρώπου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επίτιμο καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του University College του Λονδίνου και πρόεδρο του ΕΦΕΤ κ. Αντώνη Ζαμπέλα.

Λίστα χωρίς τέλος

Θα αναρωτιέστε και εύλογα πόσα τρόφιμα που καταναλώνουμε καθημερινά εμπίπτουν στην… υπερεπεξεργασμένη κατηγορία. Η απάντηση είναι πολλά και μάλιστα τα περισσότερα από αυτά είναι από τα… λατρεμένα των παιδιών: ανθρακούχα ποτά, συσκευασμένα γλυκά ή αλμυρά σνακ, παγωτά, σοκολάτες, καραμέλες, συσκευασμένα ψωμιά, μπισκότα και κέικ, δημητριακά με πρόσθετα σάκχαρα (όπως πολλά δημητριακά πρωινού), μπάρες ενέργειας, ενεργειακά ποτά, επιδόρπια γιαουρτιού με φρούτα, κατεψυγμένα τρόφιμα που χρειάζονται μόνο ζέσταμα όπως οι πίτες, οι πίτσες, τα έτοιμα γεύματα με ζυμαρικά, οι κοτομπουκιές, οι ψαρομπουκιές, τα λουκάνικα, τα έτοιμα μπιφτέκια, τα χοτ ντογκ. Η λίστα είναι ατέρμονη…

Ας δούμε όμως με τη βοήθεια του κ. Ζαμπέλα ποια από αυτά τα τρόφιμα αποτελούν κύρια «συστατικά» του ημερήσιου μενού των ελληνόπουλων. Οπως λοιπόν προέκυψε από τη μελέτη που περιέλαβε 443 παιδιά με μέσο όρο ηλικίας τα εννέα έτη, η συνεισφορά των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στο σύνολο των ημερήσιων θερμίδων που λάμβαναν τα παιδιά ήταν της τάξεως του 39,8%.

Κύριες «ένοχες» για αυτή την πρόσληψη ήταν τέσσερις κατηγορίες του συγκεκριμένου είδους τροφίμων: τα έτοιμα γεύματα που χρειάζονται μόνο ζέσταμα (36,2%), τα γλυκά δημητριακά (21,4%), τα σνακ (15,4%) και τα γλυκά.

Οπως μάλιστα επεσήμανε ο καθηγητής «τα έτοιμα γεύματα όπως τα μπέργκερ, οι πίτσες, τα σουβλάκια, οι τηγανητές πατάτες κ.λπ. φάνηκε να αποτελούν και τους κύριους «ενόχους» για την πρόσληψη θερμίδων – ήταν χαρακτηριστικό ότι συνεισέφεραν το περίπου 41% των ημερήσιων θερμίδων στα παχύσαρκα παιδιά. Αξιόλογη συμβολή σε θερμίδες είχαν στα παιδιά με υπερβάλλον βάρος και τα δημητριακά με ζάχαρη (20,5%), τα γλυκά που αγοράζουμε από φούρνους, οι μπάρες δημητριακών, τα μπισκότα, οι βάφλες και οι κρέπες (15,4%) καθώς και οι γλυκές πίτες και τάρτες, τα ζαχαρωτά και άλλα τέτοια γλυκά (12,8%)».

Πρωταθλητές παχυσαρκίας

Ηταν πάντως ενδιαφέρον το γεγονός ότι, με βάση τα ευρήματα, υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα όπως τα αναψυκτικά με ζάχαρη αλλά και τα δημοφιλή στα μικρά παιδιά επιδόρπια γιαουρτιού, δεν φάνηκε να συνεισφέρουν σημαντικά στην ημερήσια πρόσληψη θερμίδων, ούτε στα παιδιά κανονικού βάρους ούτε και στα παιδιά με περιττό βάρος.

Σύμφωνα με τον κ. Ζαμπέλα «και προηγούμενη μελέτη μας, η GRECO, που διεξήχθη σε μαθητές πέμπτης και έκτης δημοτικού, είχε δείξει ότι τα αναψυκτικά δεν αποτελούν κύριο παράγοντα που συνδέεται με την παχυσαρκία στα παιδιά της χώρας μας καθώς δεν κάνουν τόσο μεγάλη κατανάλωσή τους όσο τα παιδιά άλλων χωρών – η κατανάλωση από τα ελληνόπουλα ήταν της τάξεως του μισού λίτρου την εβδομάδα όταν στις ΗΠΑ η αντίστοιχη κατανάλωση ήταν μισό λίτρο αναψυκτικών ημερησίως».

Σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα που στέφεται πρωταθλήτρια Ευρώπης σε ό,τι αφορά την παιδική παχυσαρκία (το 13,6% των παιδιών ως 5 ετών, το 43% των παιδιών 5-7 ετών και το 37,5% των παιδιών και εφήβων 2-14 ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα) τα νέα ευρήματα, κατά τον καθηγητή, «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον».

Διότι μπορεί να μην έχουμε φθάσει στα επίπεδα άλλων χωρών όπως οι ΗΠΑ όπου τουλάχιστον το 60% των θερμίδων που προσλαμβάνουν τα παιδιά καθημερινά προέρχεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα – και έχει φανεί ότι το συγκεκριμένο ποσοστό αποτελεί το κύριο «κατώφλι» για πρόκληση σοβαρών προβλημάτων υγείας –, ωστόσο και τα παιδιά της χώρας μας βαδίζουν σε έναν δρόμο επικίνδυνο.

«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η πρόσληψη θερμίδων από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι σχετικώς υψηλή και πρέπει να μπει ένα φρένο σε αυτή την τάση ώστε να προστατέψουμε τα παιδιά στη χώρα μας από μελλοντικά προβλήματα υγείας – και αυτό δεν αφορά μόνο την παχυσαρκία καθώς και τα παιδιά φυσιολογικού βάρους που καταναλώνουν πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα θέτουν «υποψηφιότητα» για πλήθος νόσων στο μέλλον» κατέληξε ο κ. Ζαμπέλας, ο οποίος μας προσέφερε με την ομάδα του… τροφή για (υπερ-επεξεργασία) σκέψη και κυρίως δράση.

Η συσχέτιση με 32 προβλήματα υγείας

Πλήθος μελετών τα τελευταία χρόνια έχουν θέσει τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα στο «εδώλιο» του κατηγορουμένου για πλήθος προβλημάτων υγείας όπως η παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο διαβήτης, μορφές καρκίνου και άλλες χρόνιες νόσοι. Είναι χαρακτηριστικά τα ευρήματα μεγάλης μετα-ανάλυσης μελετών που δημοσιεύθηκε πέρυσι και η οποία περιέλαβε περί τα 10 εκατομμύρια άτομα.

Η μετα-ανάλυση αυτή που δημοσιεύθηκε στο «British Medical Journal» έδειξε άμεση συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και 32 παθήσεων. Ηταν αξιοσημείωτο ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση τέτοιων τροφίμων φάνηκε να συνδέεται με αύξηση κατά περίπου 50% του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων, κατά 48%-53% του κινδύνου ψυχικών διαταραχών καθώς και με υψηλότερο κατά 12% κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.

Τα πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα φάνηκε να αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο θανάτου κατά 21% από όλα τα αίτια και κατά 40%-66% από καρδιακές παθήσεις, παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2.

Πάντως κατά τον κ. Ζαμπέλα, «είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κατηγορία των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων είναι ανομοιογενής. Μπορούμε να πούμε ότι τα πιο “ένοχα” από αυτά τα προϊόντα είναι όσα περιέχουν πολλή ζάχαρη, αλάτι και κορεσμένα λίπη καθώς έχουν πολύ ισχυρή ένδειξη για παχυσαρκία και όσα αυτή συνεπάγεται για την υγεία.

Στην ίδια κατηγορία εμπίπτουν όμως και τρόφιμα που περιέχουν και κάποια πρόσθετα και συντηρητικά τα οποία είναι σημαντικά για την ασφάλεια των τροφίμων καθώς και άλλα που φέρουν ισχυρισμούς υγείας όπως για τη μείωση της χοληστερόλης. Η κύρια συμβουλή μου προς τους καταναλωτές είναι λοιπόν να κοιτούν προσεκτικά τις ετικέτες των τροφίμων και να αποφεύγουν όσα περιέχουν πολλά κορεσμένα λιπαρά, πρόσθετα σάκχαρα και αλάτι».