Μπορεί η Αθήνα να γίνει «πόλη – σφουγγάρι»; Δηλαδή, να «ρουφάει» το νερό της βροχής, ώστε αφενός να επαναχρησιμοποιείται, αφετέρου και ταυτόχρονα να μην υπάρχει κίνδυνος πλημμυρικών φαινομένων;

Οι ειδικοί επιστήμονες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου απαντούν «ναι», καθώς ανάλογες λύσεις έχουν εφαρμοστεί σε αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων Κίνα, Βέλγιο και Αυστραλία. Τον τελευταίο καιρό είναι σε εξέλιξη μελέτες, που εκπονούν ειδικοί επιστήμονες της ομάδας Αστικού Νερού της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Πολυτεχνείου σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ και Δήμους της Αττικής, οι οποίες που έχουν διπλό στόχο: την αποφυγή πλημμυρών και τη συγκέντρωση του νερού της βροχής σε δεξαμενές, για την επαναχρησιμοποίησή του.

«Γιατί έχουμε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα σε πόλεις σαν την Αθήνα; Διότι βάζουμε τσιμέντο παντού και αλλάζουμε τον τρόπο με τον οποίο αποκρίνεται η λεκάνη απορροής της Αττικής σε μια βροχή. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να κάνουμε μια ήδη αστικοποιημένη λεκάνη να συμπεριφέρεται περισσότερο σαν φυσική», αναφέρει ο καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), Χρήστος Μακρόπουλος.

Περατά πεζοδρόμια και άλλες έξυπνες λύσεις

«Μελετάμε διάφορες λύσεις», εξηγεί ο κ. Μακρόπουλος, «όπως περατά πεζοδρόμια, τάφρους διήθησης και λεκάνες συγκράτησης νερού στα πάρκα. Τα περατά πεζοδρόμια είναι πλάκες πεζοδρομίου αρκετά δυνατές ώστε να αντέχουν τα οχήματα. Είναι όμως φτιαγμένες από πορώδες υλικό. Έτσι αντί να κυλάει όλο το νερό που πέφτει πάνω τους κατά τη διάρκεια μιας βροχής, μέρος του απορροφάται από τη πορώδη επιφάνεια του πεζοδρομίου και τελικά διηθείτε στο έδαφος». Όπως συμβαίνει και στις φυσικές λεκάνες απορροής, προσθέτει.

«Πρέπει επίσης να ξανασκεφτούμε τους, έστω και λιγοστούς, πράσινους χώρους που έχουμε στην Αθήνα και να τους μετατρέψουμε σε χώρους “πολλαπλού σκοπού” – και πάρκα και κατανεμημένα αντιπλημμυρικά έργα, σημεία όπου συγκρατείται το νερό έστω και για λίγο. Στα Βριλήσσια για παράδειγμα αλλάζουν τα δίκτυα ομβρίων τους και προσθέτουν δεξαμενές συγκράτησης του νερού της βροχής, το οποίο σκέφτονται να ξαναχρησιμοποιήσουν για πότισμα στα πάρκα. Αυτή η λογική ότι “ξαναβλέπουμε” την πόλη και προσπαθούμε να την μετατρέψουμε σε “σφουγγάρι”, έτσι ώστε να μην απορρέει το νερό αμέσως, αλλά να το απορροφάμε ή να το καθυστερούμε σε μικρές δεξαμενές και λίμνες των πάρκων μας, είναι μία ρεαλιστική και εφικτή λύση», σημειώνει.

Αντίστοιχες παρεμβάσεις ή ακόμα και μικρές διαπερατές στέρνες, μπορούν να κατασκευαστούν και σε παρτέρια πεζοδρομίων ή σε κήπους κτηρίων απορροφώντας μέρος του νερού της βροχής που στέλνουν στους δρόμους οι υδρορροές. Στο πλαίσιο μιας συνολικής αντιπλημμυρικής προστασίας, που έχει και μεγάλα τεχνικά έργα, οι μικρές κατανεμημένες λύσεις θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της ανθεκτικότητας.

«Στην Κίνα έχουν κατασκευάσει ολόκληρες πόλεις που είναι έτσι διαμορφωμένες. Τις λένε Πόλεις Σφουγγάρια (Sponge Cities). Ανάλογες παρεμβάσεις έχουν γίνει εδώ και χρόνια στην Αυστραλία, αλλά και στο Βέλγιο τα τελευταία χρόνια και μάλιστα αποτελούν υποχρέωση για νεόδμητες κατοικίες», λέει ο κ. Μακρόπουλος.

Η Ελλάδα πίσω στην επαναχρησιμοποίηση νερού

Περνώντας από το ζήτημα της πλημμύρας σε αυτό της ξηρασίας, η επαναχρησιμοποίηση και ομβρίων, αλλά και επεξεργασμένων αστικών λυμάτων για πότισμα του αστικού πρασίνου, είναι από τα πιο σημαντικά όπλα.

«Στο θέμα της επαναχρησιμοποίησης του νερού για άρδευση είτε αγροτικής καλλιέργειας, είτε αστικού πρασίνου, είμαστε πίσω ως χώρα. Η επαναχρησιμοποίηση είναι μεγάλο εργαλείο για να καταφέρουμε να μειώσουμε την κατανάλωση του πόσιμου νερού», αναφέρει.

Οι επιστήμονες του ΕΜΠ δημιούργησαν, σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ, μία κινητή μονάδα επεξεργασία λυμάτων, η οποία μπορεί να τοποθετηθεί οπουδήποτε μέσα στη πόλη. «Μπορείς έτσι να τραβήξεις λύματα από τον κοντινότερο αγωγό και να επεξεργαστείς το νερό στο σημείο που το χρειάζεσαι», εξηγεί. Το αποκαλούμε «εξόρυξη λυμάτων – sewer mining”.

Η τεχνολογία εφαρμόζεται ήδη στο Φυτώριο του Δήμου Αθηναίων αλλά και στον Δήμο Μαρκόπουλου.

«Πριν αναπτύξουμε το σύστημα », σημειώνει ο κ. Μακρόπουλος, «το φυτώριο, όπως και όλα τα πάρκα άλλωστε, ποτιζόταν με νερό της ΕΥΔΑΠ. Δηλαδή πόσιμο. Κατά τη διάρκεια της πιλοτικής μας εφαρμογής διαπιστώσαμε όχι μόνο ότι επιτυγχάνεται ο αρχικός μας στόχος που ήταν η σημαντική εξοικονόμηση νερού, αλλά και ότι το νερό της επαναχρησιμοποίησης ήταν καλύτερο για τα φυτά απ’ αυτό της ΕΥΔΑΠ».

Οι ειδικοί κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα κατόπιν ενός πειράματος της Υπηρεσίας Πρασίνου του Δήμου Αθήνας. Οι αρμόδιοι δημιούργησαν δύο κήπους μέσα στο φυτώριο. Τον έναν τον πότιζαν με πόσιμο νερό και τον άλλον με το επεξεργασμένο νερό της πιλοτικής μονάδας. Αποτέλεσμα; Τα άνθη στον δεύτερο κήπο είχαν μεγαλύτερη ανάπτυξη απ’ ότι στον πρώτο. «Ο κήπος είχε γίνει μια μικρή ζούγκλα», σημειώνει ο καθηγητής, «κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ναι μεν αφαιρείς, κατά την επεξεργασία, τα βλαβερά στοιχεία, όχι όμως το άζωτο και τον φωσφόρο – δύο στοιχεία που αρέσουν πολύ στα φυτά. Είναι θρεπτικά για τα φυτά. Σαν να τους δίνεις μαζί με το νερό και λίπασμα».

Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία κι άλλων αντίστοιχων μονάδων σε πάρκα της πόλης, σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ και τον Δήμο Αθηναίων.