Στις 31 Οκτωβρίου ο Ζόραν Ζάεφ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία της Βόρειας Μακεδονίας και την ηγεσία της Σοσιαλδημοκρατικής Ενωσης (SDSM), εξαιτίας της βαριάς ήττας που υπέστη το κόμμα του στον δεύτερο γύρο των δημοτικών εκλογών. Από την ανακοίνωση παραίτησης όμως μέχρι το βράδυ της περασμένης Πέμπτης 11 Νοεμβρίου, όταν η πρόταση μομφής της αντιπολίτευσης εναντίον της κυβέρνησης έπεσε στο κενό, στη γειτονική χώρα εκτυλίχθηκε ένα ολιγοήμερο πολιτικό «σίριαλ». Και όχι μόνο δεν επήλθε αλλαγή πρωθυπουργού και κόμματος στο «τιμόνι» της Βόρειας Μακεδονίας, τουναντίον, ο κ. Ζάεφ παρέμεινε, προς το παρόν, στην ηγεσία του κόμματος και της κυβέρνησης. Η εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία του κυβερνητικού συνασπισμού δεν έπεσε, ενώ κομβικοί διεθνείς παίκτες θα επιδιώξουν άλλη μία προσπάθεια για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της βαλκανικής χώρας με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Αλλωστε, το παρασκήνιο υπήρξε βαθύ, ακόμα και με… εξαφανίσεις βουλευτών.
Το σχέδιο του Μίτσκοφσκι
Ως ώρα επιστροφής στην εξουσία για πρώτη φορά μετά το 2017 «είδαν» στο VMRO-DPMNE, το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, την ανακοίνωση παραίτησης Ζάεφ. Ευθύς αμέσως, ο αρχηγός του, Χρίστιαν Μίτσκοφσκι, άρχισε να συναντάται με ηγέτες και στελέχη διάφορων κομμάτων της Βουλής. Μεταξύ αυτών και με τις ηγεσίες των δύο αλβανικών κομμάτων που μετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό: του DUI και, κυρίως, του BESA.
Με ηγέτη τον Αλί Αχμέτι, το DUI αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα του πολιτικού σκηνικού στη Βόρεια Μακεδονία. Τα προηγούμενα χρόνια, το κόμμα συνεργαζόταν με τις εθνικιστικές κυβερνήσεις του Νίκολα Γκρούεφσκι, ενώ μετά το 2017 «διείδε» την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και έγινε εταίρος στην κυβέρνηση Ζάεφ. Το BESA του Μπιλάλ Κασάμι, που διαθέτει τρεις βουλευτές, έχει μεγάλη αντιπαλότητα με το DUI. Σημειώνεται ότι το BESA είχε ενταχθεί σχεδόν οργανικά στον συνασπισμό υπό το SDSM και διέθετε μέχρι πρότινος τέσσερις βουλευτές. Ωστόσο απώλεσε έναν βουλευτή λόγω επικράτησης του Κασάμι στη μάχη για τη δημαρχία Τετόβου.
Μετά τις συναντήσεις, ο Μίτσκοφσκι εκτίμησε ότι υπήρχε νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία (με τη συνδρομή του BESA), υπό την ηγεσία του ίδιου, και ζήτησε από τον πρωθυπουργό επίσπευση της παραίτησής του. Καθώς όμως ο Ζάεφ δεν παραιτούνταν, η αντιπολίτευση (VMRO-DPMNE, BESA, Levica, Συμμαχία για τους Αλβανούς) αποφάσισε να καταθέσει πρόταση δυσπιστίας εναντίον της κυβέρνησής του.
Αριθμητική και… εξαφάνιση
Η Βουλή της Βόρειας Μακεδονίας διαθέτει 120 έδρες. Το πρωί της Πέμπτης στην Ολομέλεια ήταν παρόντες 61 βουλευτές. Ωστόσο, ο – προερχόμενος από τον κυβερνητικό συνασπισμό – πρόεδρος της Βουλής Ταλάτ Τζαφέρι (Αλβανός) αποχώρησε από τη συνεδρίαση, δίνοντας τη θέση του στον αντιπρόεδρο, Φαντίλ Ζεντέλι.
Με δεδομένη την αποχή των βουλευτών του κυβερνητικού συνασπισμού, στη συνεδρίαση συμμετείχαν 60 βουλευτές, ενώ για να συνεδριάσει το Σώμα πρέπει να είναι παρούσα η πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, δηλαδή 61. Και στο σημείο αυτό, μία… εξαφάνιση άλλαξε τα δεδομένα. Η απουσία του βουλευτή του BESA, Καστριότ Ρετζέπι, ήταν καθοριστική, με την πρόταση δυσπιστίας να… ναυαγεί, χωρίς καν να διεξαχθεί ψηφοφορία.
Γύρω από την απουσία Ρετζέπι, η αντιπολίτευση εξύφανε διάφορα σενάρια περί απαγωγής και απειλών εναντίον του βουλευτή.
«Ισχυρά μηνύματα από στρατηγικούς εταίρους»
Ο ίδιος, με ανάρτησή του στο Facebook, ξεκαθάρισε ότι «εξαιτίας της διαδικασίας και των ισχυρών μηνυμάτων από στρατηγικούς εταίρους, τις ΗΠΑ και την ΕΕ, τα οποία μού διαβιβάστηκαν από υψηλόβαθμους διπλωμάτες, ότι η χώρα έχει μεγάλες πιθανότητες να λάβει ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, αποφάσισα να μη συμμετάσχω σε αυτή τη συνεδρίαση του κοινοβουλίου, στην οποία θα τεθεί υπό αμφισβήτηση ο εν λόγω σημαντικός στόχος του κράτους και του έθνους». Αργότερα ανέβασε και βίντεο για να πείσει τους… ενδιαφερομένους ότι είναι καλά.
Το βράδυ της Πέμπτης τα μέλη της αντιπολίτευσης αποχώρησαν άπραγοι από τη Βουλή. Για βουλευτή που απήχθη και «έγκλημα, εκβιασμό και ντροπή» έκανε λόγο στο Facebook o πρόεδρος του VMRO, ενώ ο αντιπρόεδρος του κόμματος, Αλεξάντερ Νικολόσκι, δήλωσε ότι η συγκεκριμένη ημέρα «θα μείνει γραμμένη στις μαύρες σελίδες» της Ιστορίας. Σύμφωνα με το σύνταγμα της γειτονικής χώρας, τις επόμενες 90 ημέρες είναι αδύνατον να κατατεθεί νέα πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης, εκτός και αν αυτή διαθέτει τις υπογραφές τουλάχιστον 61 βουλευτών.
Διεθνής παράγοντας και Ευρωπαϊκή Ενωση
Ο διεθνής παράγοντας, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία. Σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υπήρξε ανησυχία μετά την αρχική πρόθεση Ζάεφ να παραιτηθεί. Στο πρόσωπό του, η Δύση είχε βρει έναν αξιόπιστο συνομιλητή, που έμοιαζε αποφασισμένος να οδηγήσει τη χώρα του στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε επιτεύχθηκε η διευθέτηση του Ονοματολογικού μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων. Το ισχυρό «χαρτί» του Ζάεφ στο εσωτερικό μέτωπο ήταν η ευρωπαϊκή προοπτική. Εν τούτοις, η βουλγαρική αδιαλλαξία και οι συνακόλουθες αρνήσεις της στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ συνέτριψαν το αφήγημα Ζάεφ. Τα νέα μηνύματα είναι πιο ενθαρρυντικά. Ο ολλανδός πρωθυπουργός, Μαρκ Ρούτε, επισκέφθηκε τα Σκόπια πριν από λίγες ημέρες, από όπου τόνισε πως «η Ολλανδία πιστεύει ότι η Βόρεια Μακεδονία – όπως και η Αλβανία – είναι έτοιμη να ξεκινήσει επίσημες ενταξιακές διαπραγματεύσεις στην ΕΕ». Την ίδια στιγμή βαλκανικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι ο γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος αρχικά έβαλε φρένο στην πορεία των Σκοπίων, εμφανίζεται πλέον θετικός στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία μέχρι το τέλος του έτους, εφόσον ως τις 14 Δεκεμβρίου καμφθούν οι αντιρρήσεις της Σόφιας.
Η Συμφωνία των Πρεσπών και η επαφή Δένδια – Νούλαντ
Οσον αφορά τη Συμφωνία των Πρεσπών, που στη γειτονική χώρα αποτελεί θέμα ακραίας αντιπαράθεσης, έμπειροι παρατηρητές θεωρούν ότι ο Ζόραν Ζάεφ αποτελεί την ασφαλέστερη δικλίδα για τα ελληνικά συμφέροντα. Πηγές από τα Σκόπια σημείωναν στο «Βήμα» ότι μετά τον πολιτικό σκόπελο, η κυβέρνηση Ζάεφ θα προχωρήσει σε έναν ριζικό ανασχηματισμό. Ενδεικτική, πάντως, του ρόλου και του λόγου που έχει η Αθήνα στη Βαλκανική υπήρξε η πρόσφατη επικοινωνία (πριν από τις εξελίξεις στη Βουλή της Βόρειας Μακεδονίας) του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με την αμερικανίδα υφυπουργό Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ. Οι δύο αξιωματούχοι συζήτησαν τις εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια και σύμφωνα με πληροφορίες η ελληνική πλευρά έθεσε στην κυρία Νούλαντ την ανάγκη να αποτραπούν επιπλοκές στη Συμφωνία των Πρεσπών σε περίπτωση ανόδου στην εξουσία του VMRO-DPMNE. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι η κυρία Νούλαντ εμφανίστηκε υποστηρικτική στο να διαδραματίσει η Ελλάδα ενεργό ρόλο στη στήριξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης των Δυτικών Βαλκανίων.
