Ήταν η φθινοπωρινή «σύναξη» των τεχνοκρατών του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, υπό τον Γιάννη Δραγασάκη. Οι περισσότεροι αποτελούν τμήμα μιας ιδιαίτερα δυναμικής και παρεμβατικής ομάδας πολιτικών με έντονο τεχνοκρατικό άρωμα. Για τους γνωρίζοντες πρόσωπα και καταστάσεις, συνδυάζουν τον τεχνοκρατισμό με την πολιτικότητα, αν και η πολιτική ματιά υπερτερεί χωρίς να αγνοούν τους κώδικες και τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Όλοι σχεδόν θεωρούνται «πολιτικά παιδιά» του Γιάννη Δραγασάκη, πρώην αντιπροέδρου της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος και κατάφερε να στήσει ένα από πιο παρεμβατικά και δραστήρια think tank (δεξαμενές σκέψης) στην Ελλάδα, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ).

Υπό την ομπρέλα του ΕΝΑ έγινε χθες το πρωί μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σύναξη και ήταν η πρώτη δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για την περίοδο 2020-21, με θέμα «Αναπτυξιακές και δημοσιονομικές προοπτικές και προκλήσεις μετά την πανδημία – Προετοιμάζοντας την επόμενη δεκαετία».

ΕΝΑς νέος κύκλος δημόσιας δραστηριότητας

Η συζήτηση αυτή εγκαινίασε για το ΕΝΑ, όπου δραστηριοποιούνται πολλά στελέχη που αθόρυβα εργάστηκαν επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ για την εφαρμογή του τρίτου μνημονίου, έναν κύκλο δημόσιας δραστηριότητας για επίκαιρες θεματικές που συνιστούν προκλήσεις, αλλά και διαμορφώνουν προοπτικές για την επόμενη δεκαετία, για την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Στη συζήτηση, για την οποία υπήρξε έντονο ενδιαφέρον παρακολούθησης από πολλά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ -Π.Σ. της νεώτερης γενιάς που είχαν τοποθετηθεί σε θέσεις – κλειδιά στον κρατικό μηχανισμό και διαδραστικότητα μέσω διατύπωσης ερωτήσεων από το κοινό, εκτός από τον Γιάννη Δραγασάκη, πρώην Υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης που τη συντόνισε, μίλησαν ο Επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή Φραγκίσκος Κουτεντάκης, ο Senior Fellow στο Ηarvard Kennedy School και πρώην Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης, ο Υπεύθυνος Ανάπτυξης του ΕΝΑ και πρώην Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Παναγιώτης Κορκολής, καθώς και ο Υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Θεόδωρος Μητράκος.

Η παρέα αυτή (μέλος της ενεργό δεν είναι ο Θεόδωρος Μητράκος αν και έχει άριστη σχέση και είναι πολύ κοντά), στην οποία συμμετέχει και ο πρώην υφυπουργός Δημήτρης Λιάκος, και η οποία συνομιλεί τακτικά με τον Γιώργο Σταθάκη που έχει την εποπτεία της συγγραφής του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δεν λειτουργεί φραξιονιστικά, αλλά επιχειρεί να θέσει η ίδια την ατζέντα με συνεχείς παρεμβάσεις επί των οικονομικών θεμάτων.

Το «μαξιλάρι» ως διαρκές εργαλείο θωράκισης

Ο Γ. Δραγασάκης, υποστήριξε μεταξύ άλλων ότι πρέπει να θεσμοθετήσουμε το «μαξιλάρι» ως διαρκές εργαλείο θωράκισης και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της χώρας απέναντι σε κρίσεις. Το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς εστίασε στις σταθερές και στις μεταβλητές του άμεσου μέλλοντος και στην εισήγησή του, έθεσε ένα από τα κεντρικά διλήμματα της εποχής μας: «Θα υπάρξουν οι αναγκαίες πολιτικές ή οδεύουμε σε μια ακόμη χαμένη δεκαετία για μεγάλα τμήματα του κόσμου και των κοινωνιών ή ακόμη και σε ανεξέλεγκτες καταστροφές για όλο τον πλανήτη;».

Στο πλαίσιο αυτό τόνισε ότι σε ευρωπαϊκή κλίμακα είναι αναγκαίο «να διεκδικήσουμε το Ταμείο Ανάκαμψης να αποτελέσει ένα μόνιμο μηχανισμό αντικυκλικής πολιτικής» και υπεραμύνθηκε της πρότασής του να θεσμοθετηθεί το «μαξιλάρι» ως διαρκές εργαλείο θωράκισης.

Στην εκδήλωση όμως είχαν ενδιαφέρον και τα πολιτικά μηνύματα που έστειλε ο Γ. Δραγασάκης που σημείωσε ότι «οι λύσεις που δίνονται σήμερα είναι προσωρινές και ορισμένες από αυτές δεν αποκλείεται να είναι προβλήματα του αύριο, αφού πολλά από τα δάνεια που δίνονται ή αναστέλλεται η αποπληρωμή τους -πράγμα αναγκαίο φυσικά- δεν θα μπορέσουν να ενδεχομένως αποπληρωθούν, χωρίς ισχυρή και γενικευμένη ανάκαμψη» και συμπλήρωσε: «Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο νέος πτωχευτικός κώδικας θέτει τις βάσεις για μελλοντικά κοινωνικά δράματα και αδιέξοδα.

Σύμφωνα με τον Γ. Δραγασάκη, η κυβέρνηση δεν εκτίμησε το βάθος, το μέγεθος και τη συνθετότητα της κρισιακής συνθήκης στην οποία ζούμε, σε όλα τα ανοιχτά μέτωπα, για αυτό καλλιέργησε προσδοκίες που διαψεύστηκαν και ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι ότι δεν έχει πείσει ότι έχει μια συνεκτική στρατηγική για να τα διαχειριστεί.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η επόμενη δεκαετία, είναι κρίσιμη: είτε θα υπάρξει μια δραστική πολιτική στροφή μακρυά από το νεοφιλελεύθερο δόγμα, στην κατεύθυνση της ανθεκτικότητας, της βιωσιμότητας και της δικαιοσύνης είτε πολλοί από τους κινδύνους θα επιβεβαιωθούν συσσωρεύοντας τεράστια δεινά, κυρίως στους πλέον αδύναμους αλλά όχι μόνο σε αυτούς.

«Καμία αξιόπιστη πρόβλεψη στις σημερινές συνθήκες»

Από την πλευρά του ο Φραγκίσκος Κουτεντάκης αναλύοντας τα μακροοικονομικά δεδομένα εστίασε στη μείωση της δημόσιας κατανάλωσης και στη μεγάλη μείωση των εξαγωγών στο β’ τρίμηνο. Υποστήριξε ότι «καμία πρόβλεψη δεν είναι αξιόπιστη στις σημερινές συνθήκες», καθώς, όπως διευκρίνισε, «δε γνωρίζουμε την έκταση της διαταραχής, τη διάρκειά της αλλά ούτε και την ταχύτητα επαναφοράς». Σύμφωνα με τον ίδιο «με δεδομένη τη μικρή ύφεση του α’ τριμήνου (είχε περιληφθεί στις προβλέψεις), τη μεγαλύτερη ύφεση του β’ (σε σχέση με τις προβλέψεις) και τη σημασία των εξαγωγών, δεν είμαστε αισιόδοξοι για το σύνολο του έτους (σε σχέση με την αρχική πρόβλεψη)», οπότε «για την ανάσχεση της ύφεσης θα πρέπει η δημοσιονομική επέκταση να στραφεί περισσότερο προς αγορές αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή δημόσια κατανάλωση και επένδυση».

Η παρέμβαση Χουλιαράκη

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρέμβαση του Γ. Χουλιαράκη, ενός προσώπου πολυσυζητημένου ως μετριοπαθή και ρεαλιστή και ο οποίος αυτή την περίοδο βρίσκεται στης ΗΠΑ. Στην παρέμβασή του για τις δημοσιονομικές δυναμικές και το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα και την Ευρώπη, υπογράμμισε ότι «ο κίνδυνος για την οικονομία τα επόμενα χρόνια είναι η παγίδευση σε αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης».

Ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, επεσήμανε ότι «σήμερα, σε σχέση με το παρελθόν, υπάρχουν τέσσερα πλεονεκτήματα: α) Ταμειακά αποθέματα, β) εξαίρεση από δημοσιονομικό κανόνα, γ) χαμηλότοκος δανεισμός και δ) πόροι Ταμείου Ανάκαμψης.

Σύμφωνα με τον Γ. Χουλιαράκη, «είναι ανησυχητικό το σήμα που δίνει το Υπουργείο Οικονομικών λέγοντας «οι δαπάνες του σήμερα είναι οι φόροι του αύριο». Αφενός οι δημόσιες δαπάνες έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα αφετέρου αυτός είναι ο αντικυκλικός χαρακτήρας της δημοσιονομικής πολιτικής», ενώ τόνισε ότι «με την αυξημένη αισιοδοξία της στο προσχέδιο Προϋπολογισμού 2020, η κυβέρνηση διακινδυνεύει, χωρίς λόγο, να υστερήσει σε σχέση με τις προβλέψεις της».

«Κλειδιά» η διάρκεια και το βάθος της υγειονομικής κρίσης

Μιλώντας για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και ιδιαίτερα για τις προκλήσεις και τα εμπόδια που το συνοδεύουν, ο Παναγιώτης Κορκολής -εκ των βασικών συμβούλων του Αλέξη Τσίπρα επί των οικονομικών- ανέφερε ότι το Ταμείο αποτελεί «ένα ισχυρό εργαλείο που μαζί με τα υπόλοιπα Πολυετή Δημοσιονομικά Πλαίσια (ΕΣΠΑ, ΚΑΠ, κ.ά.) διαμορφώνουν ένα αναπτυξιακό χρηματοδοτικό πακέτο 72 περίπου δισ. για την Ελλάδα. Στην ερώτηση αν αυτό το πακέτο είναι επαρκές, η απάντηση θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και το βάθος της υγειονομικής κρίσης και από τον τρόπο αξιοποίησής του και όχι τόσο από το απόλυτο μέγεθός του».

Μιλώντας για τις πολιτικές επιλογές και τα κριτήρια για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σημείωσε ότι «και στο παρελθόν και συγκεκριμένα τη δεκαετία του 2000 εισέρρευσαν ακόμη περισσότεροι πόροι, χωρίς αυτοί να αξιοποιηθούν προς όφελος μια βιώσιμης, δίκαιης και διατηρήσιμης ανάκαμψης».

Ο Θεόδωρος Μητράκος, αναφερόμενος στη χρηματοδότηση της οικονομίας και το ιδιωτικό χρέος, υπογράμμισε ότι «η ρευστότητα των τραπεζών τονώθηκε λόγω αύξησης των καταθέσεων και ενίσχυσης από το ευρωσύστημα». Παράλληλα, υποστήριξε ότι στο πλαίσιο αυτό, το οκτάμηνο του 2020 σημειώθηκε θετικός ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς επιχειρήσεις και αρνητικός προς νοικοκυριά. «Ειδικά για τις επιχειρήσεις όμως, αυξήθηκε κατά 9,2% η χρηματοδότηση προς μεγαλύτερες επιχειρήσεις και μειώθηκε κατά 0,5% προς τις ΜμΕ. Μάλιστα το 50% των επιχειρηματικών δανείων κατευθύνθηκε προς έξι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις» είπε.

Ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, απαντώντας σε σχετική ερώτηση επισήμανε «είναι εύλογο η κοινωνία και οι επιχειρήσεις, έπειτα από δεκαετή κρίση, να μην αισθάνονται ικανοποίηση από την πρόσβασή τους σε χρήμα» και συμπλήρωσε: «Όμως και οι τράπεζες λειτουργούν εντός συγκεκριμένου ευρωπαϊκού πλαισίου». Στο σημείο αυτό ανέφερε ότι εκεί, λοιπόν, το κράτος οφείλει να αναλάβει το ρίσκο που δεν μπορεί να αναλάβει το τραπεζικό σύστημα, μέσω μιας σειράς εργαλείων (εγγυήσεις, πιστώσεις κ.λπ)», χαρακτηρίζοντας ως «ιδιαίτερα σημαντικό το ρόλο των κρατικών παρεμβάσεων και της Αναπτυξιακής Τράπεζας στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας».