Σαντορίνη: Ακρωτήρι συνεργασίας μεταξύ data και σκαπάνης

Μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες ψηφιακής ασφάλειας στον κόσμο, η Kaspersky Lab, και η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία παρουσίασαν σε δημοσιογράφους από κάθε άκρη της Γης τα ως τώρα αποτελέσματα της συνεργασίας τους στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη.

«Πριν από 15 χρόνια δεν ήξερα τίποτε για τη Σαντορίνη. Επισκέφθηκα για πρώτη φορά το νησί πριν από 13 χρόνια, όταν ήρθα για μία ημέρα από την Κρήτη με ένα αργό καράβι που έκανε πέντε ώρες να φτάσει στον προορισμό του. Μάλιστα το πρόλαβα την τελευταία στιγμή επειδή απέπλεε νωρίς το πρωί. Η μία ημέρα δεν μου έφτασε να γυρίσω το νησί και αποφάσισα ότι έπρεπε να επιστρέψω» περιγράφει ο κ. Γεβγκένι Κασπέρσκι, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Στην επόμενη επίσκεψή του έμεινε τρεις ημέρες και κατάφερε να γυρίσει όλο το νησί. Στον χάρτη που κρατούσε στα χέρια του τότε η τεχνολογία δεν είχε εξελιχθεί τόσο, εντόπισε το Ακρωτήρι, το οποίο όμως ήταν κλειστό λόγω του δυστυχήματος με την πτώση τμήματος του στεγάστρου, «έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα να βοηθήσω την ανασκαφή. Το 2013 επισκεφτήκαμε με τους συνεργάτες μας το Ακρωτήρι, είδαμε ότι η ανασκαφή είχε σταματήσει και αποφασίσαμε να βοηθήσουμε».

Ετσι το 2015 η Kaspersky Lab προχώρησε στη χορηγία της αποκατάστασης των τοιχογραφιών του Ακρωτηρίου. Αναγνωρίζοντας όμως τη σημασία του, επεξέτεινε το έργο παρέχοντας ακόμη μεγαλύτερη στήριξη στους επιστήμονες, σε διάφορους τομείς της έρευνάς τους, με το έργο να επικεντρώνεται τώρα και στη συλλογή νέων στοιχείων σχετικά με τον αρχαίο πολιτισμό και τον οικισμό στο ηφαιστειογενές νησί της Σαντορίνης.

«Το Ακρωτήρι είναι ένα εξαιρετικά αξιόλογο αξιοθέατο. Είναι ένας θησαυρός για όλη την ανθρωπότητα και υπάρχει η απειλή ότι θα μπορούσε να εξαφανιστεί αν δεν συντηρηθεί από τους αρχαιολόγους. Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό να συνεχιστεί η έρευνα, καθώς η ανασκαφή είναι πιθανό να φέρει νέα εκθέματα στο φως. Είμαι πολύ περήφανος που μπορούμε να υποστηρίξουμε αυτή την ερευνητική διαδικασία, καθώς και τη διατήρηση αυτού του καταπληκτικού μέρους για τις μελλοντικές γενιές» είπε ο κ. Κασπέρσκι αναφερόμενος στη σημασία του έργου.

«Η υποστήριξη που λαμβάνουμε μας βοηθά να συνεχίσουμε το έργο μας σε διάφορες κατευθύνσεις ταυτόχρονα –και είμαι πολύ χαρούμενη που η συνεργασία μας με την εταιρεία συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά» σχολίασε η δρ Ντόρα Βασιλικού, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, για να συμπληρώσει: «Η συμβολή στην επιστήμη και στη μελέτη του αρχαίου πολιτισμού είναι απαραίτητη και ελπίζω ότι όσο περισσότερα θα ανακαλύπτουμε τόσο περισσότεροι άνθρωποι θα ενδιαφερθούν για την ιστορία και τον πολιτισμό του Ακρωτηρίου».

Η συνεργασία της Kaspersky Lab με την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία θα υποστηρίξει διάφορες φάσεις του έργου στο Ακρωτήρι. Η πρώτη φάση αποτελείται από ανασκαφές στην Οικία των Θρανίων, κοντά στο κτίριο Ξεστή 3, όπου και βρέθηκε το χρυσό ειδώλιο αιγάγρου το 1999, το οποίο φιλοξενείται στο Μουσείο των Φηρών. Επειδή αυτό αποτελεί το μοναδικό χρυσό αντικείμενο που έχει ανακαλυφθεί στο Ακρωτήρι ως τώρα, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η συνέχιση της ανασκαφής και της έρευνας θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν τον χαρακτήρα του κτιρίου και θα δικαιολογήσει την ύπαρξη του χρυσού αιγάγρου.

Η δεύτερη φάση της συνεργασίας περιλαμβάνει τις εργασίες για την αποκατάσταση και τη διατήρηση των τοιχογραφιών από το Μέγα Κλιμακοστάσιο του κτιρίου Ξεστή 4. Στη διάρκεια των προηγούμενων ανασκαφών, αρκετές δεκάδες τετραγωνικά μέτρα των κατακερματισμένων τοιχογραφιών ανακτήθηκαν εδώ, αλλά πολλά τμήματά τους δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Οι τοιχογραφίες αυτές διακοσμούσαν κάποτε τους τοίχους, πλαισιώνοντας όλα τα πατώματα της σκάλας, με το πλατύσκαλό της να εκτιμάται ότι κάλυπτε συνολική επιφάνεια περίπου 90 τετραγωνικών μέτρων. Μέχρι στιγμής οι 16 συντηρητές που εργάζονται στο εργαστήριο (κινδύνευε να κλείσει λόγω υποχρηματοδότησης) προχωρούν στην ανασυγκρότηση της πρώτης τοιχογραφίας του κτιρίου, η οποία απεικονίζει «ανδρική μορφή ανερχόμενη το Μέγα Κλιμακοστάσιο».

Οπως ανέφερε ο διευθυντής της ανασκαφής, καθηγητής κ. Χρίστος Ντούμας, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης, στον χώρο έχουν βρεθεί «σπαράγματα τοιχογραφιών πολλών εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων. Ο ενταφιασμός του αρχαιολογικού χώρου μέσα στην τέφρα και στο χώμα συντήρησε τις τοιχογραφίες έστω και θρυμματισμένες. Σήμερα έχουν ανασυσταθεί 58 τοιχογραφικές παραστάσεις από το κτίριο Ξεστή 3 και ακόμα εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα από τις ανασκαφές του Μαρινάτου αναμένουν να συντηρηθούν».

Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης των τελευταίων χρόνων επηρέασαν και το Ακρωτήρι. «Οι λιγοστοί πόροι που εξασφαλίζαμε, και με τη συνδρομή της τοπικής κοινωνίας, επέτρεπαν την περιορισμένη σε χρόνο και αριθμό συντηρητών λειτουργία των εργαστηρίων. Τον Σεπτέμβριο του 2014 εμφανίστηκε ως από μηχανής θεός ο κ. Κασπέρσκι, ο οποίος προσφέρθηκε να βοηθήσει χωρίς κανένα αντάλλαγμα» σχολίασε ο κ. Ντούμας. «Η πρόοδος που σημειώσαμε τον τελευταίο χρόνο είναι ήδη ορατή. Προτεραιότητά μας αυτή τη στιγμή είναι να συντηρηθούν και να υποστηριχθούν με τις πιο σύγχρονες μεθόδους τα υπάρχοντα ευρήματα. Δεν βιαζόμαστε να κάνουμε νέες ανασκαφές. Είμαι πολύ ικανοποιημένος και ευγνώμων που βλέπω ότι η Kaspersky Lab ενδιαφέρεται για το έργο μας και είναι έτοιμη να το υποστηρίξει μακροπρόθεσμα. Η εταιρεία προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για την επιστημονική μας έρευνα. Συζητάμε ήδη τα σχέδια για το μέλλον, καθώς ελπίζω ότι η Kaspersky Lab θα αποτελέσει μακροπρόθεσμο συνεργάτη μας, όταν αναφέρομαι σε μια μελλοντική συνεργασία».

Η τρίτη φάση της συνεργασίας αυτής αφορά τη συντήρηση των κτισμάτων που έχουν ήδη βρεθεί. Το αρχαίο σύστημα των ξύλινων κτιριακών ενισχύσεων αποσυντίθεται, παραμορφώνοντας τμήματα τοίχων και δαπέδων. Μέτρα διάσωσης ελήφθησαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών τη δεκαετία 1960-1970, αλλά η συμπεριφορά των μνημείων στο πέρασμα του χρόνου, σε συνάρτηση με τις κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες και τους σεισμούς, δεν έχει ακόμη μελετηθεί πλήρως.

Ετσι από τον περασμένο Οκτώβριο η ομάδα της κυρίας Κλαίρης Παλυβού, καθηγήτριας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και συνεργάτιδας του κ. Ντούμα στις ανασκαφές από το 1977, έχει ξεκινήσει την επιτόπια χαρτογράφηση της παρούσας κατάστασης διατήρησης των ερειπίων και της ανάλυσης και ταξινόμησης των δεδομένων που συλλέγονται για τα μνημεία. Στοιχεία που θα βοηθήσουν τους ειδικούς να βρουν τους καλύτερους δυνατούς τρόπους για τη διάσωση των κτισμάτων από τη φθορά.

Στόχος όλων των πλευρών είναι κάποια στιγμή να δημιουργηθεί ένα μουσείο στο οποίο θα εκτίθενται όλα τα εκθέματα καθώς και οι τοιχογραφίες, οι οποίες σήμερα παραμένουν κλεισμένες σε χώρο του εργαστηρίου.