Η εθνική κυριαρχία

Η εθνική κυριαρχία ως έννοια είναι δημιούργημα του ώριμου καπιταλισμού. Ούτε η αρχαία πόλις ούτε οι μεγάλες αυτοκρατορίες (Περσική, Μακεδονική, ελληνιστικές, Ρωμαϊκή και Βυζάντιο) είχαν ποτέ επικαλεστεί την έννοια του έθνους. Το σύνολο των δημοτών ήταν γεωγραφικά και ως προς τη λειτουργία του πολύ πιο περιορισμένη κατηγορία. Οι υπήκοοι μιας μεγάλης αυτοκρατορίας δεν ήταν κατ’ ανάγκην εθνικά και πολιτιστικά ομοιογενείς. Το έθνος με τα ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά του προέκυψε στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου και κυρίως στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα.

Η εθνική κυριαρχία ήταν καλό πράγμα και, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, χιλιάδες δημαγωγοί καπηλεύτηκαν την έννοια αυτή και στήριξαν μεγάλες πολιτικές σταδιοδρομίες. Ενίοτε είχαν θετικά επιτεύγματα, πολύ πιο συχνά έκρυψαν καταστροφές και ελλείψεις πίσω από τη λάμψη της έννοιας του έθνους.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διαμορφώθηκαν για πρώτη φορά τα μεγάλα στρατιωτικά και ιδεολογικά μπλοκ. Η ισχύς τους στηριζόταν στην εκχώρηση είτε άμεσα είτε κάτω από απειλές εθνικής κυριαρχίας προς το ευρύτερο σύνολο. Οπωσδήποτε κάθε είδους πολιτική εξέλιξη δημιουργεί και τους αντίστοιχους μηχανισμούς και τις ηγετικές μονάδες που χρειάζονται. Αυτοί με τη σειρά τους για να νομιμοποιηθούν –ιδιαίτερα όταν η εξουσία τους είναι δοτή –κατασκευάζουν ιδεολογήματα. Μια καταπληκτική ανακάλυψη που μπορούσε κανείς να κάνει στην Ανατολική Ευρώπη τις ημέρες που κατέρρεε ο υπαρκτός σοσιαλισμός ήταν ο άγρια εθνικιστικός χαρακτήρας αυτών των καθεστώτων. Στον βαθμό που αδυνάτιζε η ιδεολογική επιρροή της διαίρεσης της κοινωνίας σε αντιμαχόμενες τάξεις αναπτυσσόταν ένας συσπειρωτικός μηχανισμός γύρω από την έννοια του έθνους και τα μυθεύματά του ικανοποιούσαν τις ταλαιπωρημένες «μάζες» και έκαναν ανεκτή την καθημερινή γκρίζα πραγματικότητα.

Η εγκατάλειψη εθνικής κυριαρχίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η βάση της Συνθήκης της Ρώμης. Περαιτέρω η βαθμιαία εγκατάλειψη όλο και περισσότερων εξουσιών από την εθνική κυβέρνηση για να αναληφθούν σε υπερεθνικό επίπεδο από την Επιτροπή ή το Συμβούλιο Υπουργών είναι το οξυγόνο με το οποίο αναπνέει η ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ευρώπη ακίνητη δεν νοείται. Ενοποίηση χωρίς εγκατάλειψη εθνικής κυριαρχίας δεν νοείται. Το ευρωπαϊκό στοίχημα είναι μια άσκηση που αναγκάζει, χωρίς την άσκηση βίας, όποιον θέλει να κερδίζει και να προχωράει προς το μέλλον να εγκαταλείπει όλο και περισσότερο την εθνική του κυριαρχία.

Η όλη διαδικασία είναι εξαιρετικά ξένη προς τον τρόπο που σκέπτεται ο μέσος έλληνας πολίτης. Παρά την περιφρόνηση και το μίσος που επιδεικνύεται δημόσια προς τους εκπροσώπους, αυτοί, ίσως γιατί μπορεί κανείς με τόση ευκολία να τους προπηλακίζει αν δεν υπηρετούν το ατομικό του συμφέρον, είναι προτιμότεροι από τα απόμακρα υπερεθνικά επιτελεία. Γι’ αυτό και ήταν φυσικό ο κ. Τσίπρας να διεξαγάγει όλη αυτή τη διαπραγμάτευση, που κράτησε μήνες, με μια σειρά στόχους που ήταν όλοι διαρθρωμένοι γύρω από την κεντρική έννοια της λαϊκής κυριαρχίας.

Είδα τον κ. Τσίπρα να περνάει απ’ το παράθυρο πετώντας. Απίθανο; Πιθανόν να ήταν μια αυταπάτη. Πάντως εγώ έκλεισα τα μάτια μου και –δεν ξέρω γιατί –το βασικό αποτέλεσμα όλων αυτών των διαπραγματεύσεων μου φάνηκε ότι ήταν τοποθετημένο στη μέση όπως ο ιερός ογκόλιθος στη Μέκκα: ήταν το υπερεθνικό ταμείο που ως το 2115 θα εισπράττει τα απαιτούμενα και θα εξασφαλίζει την ομαλή διαχείριση του πλεονάσματος. Αν δεν είναι αυτό κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας, τότε τι είναι;