Απότομο πήδημα από τον ξεζουμισμένο Γενάρη στον σακάτη Φλεβάρη, που γουστάρει, όπως φαίνεται, τα πηδήματα ανάμεσα στον γκρεμό και στο ρέμα. Στο ενδιάμεσο ωστόσο έφτασε στα χέρια μου ένα πράγματι επικαιρικό βιβλιάριο, υποσχετικό και συνάμα διαβαστερό. Η συνοπτική του σύσταση αναγνωρίζεται εύκολα στο οπισθόφυλλό του με τη δεύτερη παράγραφο, που αντιγράφεται:
«Τον Απρίλιο του 1955 ήρθε στην Αθήνα ο Καμύ, προσκεκλημένος της Ελληνογαλλικής Πολιτιστικής Ενωσης και του προέδρου της (καθηγητή Ψυχιατρικής Αγγελου Κατακουζηνού), ως κεντρικός ομιλητής σε συμπόσιο για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού, με συνομιλητές διακεκριμένους έλληνες διανοουμένους, όπως ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και άλλοι. Το κείμενό του, που συντάχθηκε με βάση την ηχογράφηση του Ανδρέα Εμπειρίκου, φαντάζει σήμερα, εξήντα χρόνια μετά, ανατριχιαστικά επίκαιρο».
Απίστευτο κι όμως αληθινό, καταπώς έλεγαν οι παλαιοί. Εκτός των άλλων και για τα, αναδρομικά έστω, σήματα που εκπέμπει, αντικειμενικά και υποκειμενικά. Τα δεύτερα ευλόγως παραλείπονται, εκτός από ένα της ίδιας ακριβώς εποχής που εμμένει και επιμένει στον δικό του αλληγορικό απολογισμό. Το παραθέτω: «Το περιστέρι μελαγχόλησε, / βαρύ φορτίο του πέφτει / στη ράχη η μαύρη χάντρα. / Ασ’ το να φύγει, που λέει ο κόσμος / πέταξε το πουλί. / ‘Η κλείσ’ το στο συρτάρι, / αν δεν ψοφήσει, θα γίνει ποντικός».
Στο εξώφυλλο του απρόβλεπτου αυτού πονήματος αναγράφονται όλα τα συστατικά του στοιχεία. Ακέραιο και μεγαλογράμματο το όνομα του αλγερινού-γάλλου λογοτέχνη και στοχαστή πάνω από την εικόνα του που με το τίμιο βλέμμα της σε καθηλώνει. Μεσολαβούν ο θεματικός επίτιτλος και επωνύμως οι βασικοί συντελεστές. Οπου δικαίως προέχει ο Αγγελος Κατακουζηνός και ακολουθούν: η Σοφία Πελοποννήσου-Βασιλάκου (έγραψε τον Αντιπρόλογο και το Επίμετρο), η Ξένη Δ. Μπαλωτή (εκπόνησε την ενάρετη Εισαγωγή, στην οποία θα επανέλθω) και οι δύο συνεργάτες της έγκυρης μετάφρασης των ξενόγλωσσων κειμένων: Νίκη Καρακίτσου-Douge και Μαρία Καζαμπάλογλου-Roblin (εκδόσεις Πατάκη).
Επανέρχομαι τώρα στην κατατοπιστική Εισαγωγή (σελ. 21-57) που τη διατρέχει συγκρατημένη συγκίνηση. Εδώ επιλέγονται, ανακατατάσσονται και παραφράζονται, με δική μου ευθύνη, κάποια κρίσιμα σημεία της.
Προτάσσεται, με συνθηματική συντομία, η ελλαδική συγκυρία του 1955, όταν επισκέπτεται ο Καμύ τη χώρα μας. Η οποία ορίζεται σημαδεμένη από εσωτερική και εξωτερική κρίση, που εξειδικεύεται: σε κυβερνητική αστάθεια που την επιτείνει η παρατεινόμενη ασθένεια του στρατηγού πρωθυπουργού της∙ σε οριακή ένταση με τη γειτονική Τουρκία∙ σε ένοπλο αγώνα στην Κύπρο με τους άγγλους κατακτητές∙ σε ιδεολογική αβεβαιότητα και αντιφατικό τρόπο σκέψης και δράσης.
Εντοπίζεται έπειτα η συγγραφική παραγωγή του Αλμπέρ Καμύ, που καταλήγει εξάλλου σε βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Πολύτροπο έργο (μυθιστορηματικό, θεατρικό, δοκιμιακό, δημοσιογραφικό), το οποίο εγγράφεται στον κύκλο του παραλόγου, της ανατροπής, της εξέγερσης και του αυτοκριτικού ανθρωπισμού.
Υπογραμμίζεται μετά ο έμπρακτος φιλελληνισμός του Καμύ: αρχαιοελληνικος και νεοελληνικός, λογοτεχνικός και στοχαστικός. Συνάμα η απερίφραστη καταδίκη της αποικιοκρατίας, του ισπανικού και γερμανικού φασισμού, του σταλινικού κομμουνισμού, αλλά και του ακαδημαϊκού συντηρητισμού στις τέχνες και στα γράμματα.
Εξαίρεται, τέλος, ο προδρομικός ευρωπαϊσμός του Καμύ: «Δήλωση για την υλοποίηση μιας ελεύθερης ομοσπονδιακής Ευρώπης» ήδη το 1944 και τον Μάρτιο του 1946 διάλεξη στις ΗΠΑ, όπου ο ομιλητής υπερασπίζεται την ευρωπαϊκή ταυτότητα επί λέξει:
«Πρέπει όλοι να δημουργήσουμε, πέρα από κόμματα και κυβερνήσεις, κοινότητες σκέψεων που θα ξεκινήσουν τον διάλογο με τα άλλα έθνη και θα δηλώσουν με τον τρόπο της ζωής τους και τον δημόσιο λόγο τους ότι ο κόσμος αυτός πρέπει να πάψει να είναι κόσμος των αστυφυλάκων, των στρατιωτών και του χρήματος, για να γίνει κόσμος των ανθρώπων, της παραγωγικής εργασίας και της δημιουργικής αναψυχής. (…) Κάθε άλλη προσπάθεια, όσο αξιοθαύμαστη και αν είναι, εφόσον στρέφεται προς την ισχύ και την κυριαρχία, δεν μπορεί παρά να ακρωτηριάσει ακόμη πιο σοβαρά τον άνθρωπο. Αυτή είναι η επανάσταση που εμείς οι άλλοι, Γάλλοι και Ευρωπαίοι, βιώνουμε αυτή τη στιγμή».
Αυτά μέσω της Εισαγωγής. Για τα διαλογικά κείμενα του Συμποσίου προβλέπεται προσεχώς συνέχεια.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ