Ο ιστορικός του μέλλοντος που θα μελετά την (πιθανή) διάλυση ή αναδιάρθρωση της πάλαι ποτέ κραταιάς ευρωζώνης, ο μόνος στον οποίο δεν θα έχει και πολλά να προσάψει είναι ο νυν διοικητής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι. Διότι, αν μη τι άλλο, προσπάθησε. Πειραματίστηκε. Εν αντιθέσει με τον μακάριο προκάτοχό του Ζαν-Κλοντ Τρισέ.
Και τι δεν σκαρφίστηκε για να διοχετεύσει ρευστότητα στην παραπαίουσα ευρωζώνη! Αρχής γενομένης από τον χαμηλότοκο δανεισμό 800 τραπεζών με 1 τρισ. ευρώ σε δύο δόσεις (Δεκέμβριο 2011 και Φεβρουάριο 2012). Σύμφωνοι. Ο δανεισμός αυτός ήταν προκλητικά φιλοτραπεζικός και ανορθόδοξος. Αλλά, δεδομένων των συσχετισμών, δεν είχε άλλον τρόπο να παρακάμψει τη ρητή απαγόρευση άμεσης αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ.
Εν συνεχεία ήρθε η περίφημη δήλωση (26/7/2012) ότι η ΕΚΤ θα κάνει «ό,τι χρειαστεί» (whatever it takes) για να σώσει το ευρώ. Η ξεκάθαρη και πειστική αυτή «απειλή» κατά των κερδοσκόπων ότι θα πάρει μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative easing) έπιασε τόπο. Τα επιτόκια δανεισμού των δημοσιονομικά ευάλωτων χωρών επανήλθαν σε φυσιολογικό επίπεδο.
Εκτοτε είθισται να τον αποκαλούν «μάγο» που ξέρει να τιθασεύει τις αγορές. Κάνουν λάθος. Οι κινήσεις και οι δηλώσεις του δεν είναι «μαγικές». Είναι καθαρά ορθολογικές. Φαίνεται όμως ότι η νομισματική δεξιοτεχνία και ρητορεία δεν αρκούν, δεδομένου ότι η ύφεση και η στασιμότητα τείνουν να γίνουν καθεστώς. Οπότε αργά ή γρήγορα οι αγορές θα τεστάρουν αν εννοεί αυτά που λέει…
Από τη στιγμή που τα επιτόκια αναφοράς εισήλθαν στη ζώνη του μηδενός, η διαχείριση της οικονομίας μέσω της κλασικής νομισματικής πολιτικής έγινε πλέον αδύνατη. Κάθε προσπάθεια διοχέτευσης ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα προσκρούει στην πρακτική τραπεζών, επιχειρήσεων και καταναλωτών να παρακρατούν τα χρήματα που διαθέτουν αντί να τα δαπανούν (παγίδα ρευστότητας). Προσθέστε σε αυτά και τον υπαρκτό κίνδυνο του αποπληθωρισμού και θα αντιληφθείτε γιατί ο επικεφαλής της ΕΚΤ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευρωπαϊκή οικονομία βιώνει μια κρίση ζήτησης.
Εξ ου και η έκκληση στους ευρωπαίους ηγέτες –με την ιστορική ομιλία του στο Τζάκσον Χόουλ –για περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, τις οποίες προτίθεται να χρηματοδοτήσει με ad hoc εργαλεία νομισματικής επέκτασης. Με την προϋπόθεση ότι θα κάνουν τις αναγκαίες «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» (μείωση μισθών). Εδώ εντοπίζεται και η εγγενής αντίφαση του συνολικού πακέτου που προτείνει. Μείωση μισθών σημαίνει περαιτέρω μείωση αγοραστικής δύναμης και συνολικής ζήτησης.
Προφανώς ο επικεφαλής της ΕΚΤ διστάζει να διαβεί τον νεοφιλελεύθερο Ρουβίκωνα. Αν μη τι άλλο, για λόγους τακτικής. Χρησιμοποιεί το «καρότο» των μεταρρυθμίσεων για να κάμψει τις αντιστάσεις των Γερμανών. Κραδαίνει όμως και το «μαστίγιο» της νομισματικής χρηματοδότησης των ελλειμμάτων (έχοντας αλλάξει τους συσχετισμούς στην ανεξάρτητη ΕΚΤ, με απομόνωση των Γερμανών).
Για να δαμάσει τις αγορές πρέπει προηγουμένως να δαμάσει τους Γερμανούς. «Μαγικό» το εγχείρημα. Και εξαιρετικά δύσκολο. Αν τα καταφέρει, θα μείνει στην Ιστορία ως «γητευτής των Τευτόνων», όχι των αγορών!
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ