Είναι χαρακτηριστική η μοιρολατρία με την οποία αντιμετώπισε την παγκόσμια οικονομική κρίση η ευρωζώνη. Αντί να κινητοποιήσει την πολύτιμη τεχνογνωσία που προσφέρει η οικονομική επιστήμη για να ασκήσει μια επιθετική μακροοικονομική πολιτική που θα αμβλύνει τις οδυνηρές συνέπειες, επέλεξε την οδό της αδράνειας και της συνειδητής απραξίας. Εκανε διαρκώς «πολύ λίγα, πολύ αργά».
Δεν πρόκειται για τυχαία επιλογή. Η ολιγωρία αυτή αντανακλά την κατεστημένη φιλοσοφία και νοοτροπία των ιθυνόντων της ευρωζώνης, ιδίως των Γερμανών. Σε συνέντευξή του στο «Newsweek» στο απόγειο της πιστωτικής κρίσης (6.12.2008), ο Πέερ Στάινμπρουκ, υπουργός Οικονομικών της τότε γερμανικής συγκυβέρνησης, προειδοποιούσε τους εμβρόντητους Αμερικανούς ότι ματαιοπονούν εκπονώντας και εφαρμόζοντας οικονομικά σχέδια διάσωσης, για τον απλούστατο λόγο ότι τέτοια σχέδια δεν μπορεί να υπάρξουν! Ποιος; Ο Στάινμπρουκ. Ενας προοδευτικός –υποτίθεται –σοσιαλδημοκράτης, τέκνο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, απευθυνόμενος στους, αν μη τι άλλο, συντηρητικούς Αμερικανούς. Μαγική εικόνα. Κατακαημένη Ευρώπη, τι σου ‘μελλε να πάθεις!
Η ΕΚΤ μπορούσε εύκολα να αποσοβήσει τη δημοσιονομική κρίση. Πώς; Απειλώντας τους κερδοσκόπους ότι θα χρησιμοποιήσει το ανίκητο υπερόπλο που διαθέτει: το εκδοτικό προνόμιο. Ο Τρισέ δεν τόλμησε να το κάνει, με τη δικαιολογία ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας απαγορεύει την άμεση χρηματοδότηση κρατικού χρέους. Ο Ντράγκι όμως το έκανε όταν είδε έντρομος την πυρκαγιά να φουντώνει και να μαίνεται ανεξέλεγκτη. Και, ω του θαύματος, η απειλή έπιασε τόπο. Χωρίς να χρειαστεί να βάλει το χέρι στην τσέπη, τα επιτόκια των ισπανικών και ιταλικών ομολόγων υποχώρησαν ραγδαία. Τόσο απλά.
Με τη φοβική και μοιρολατρική πολιτική τους οι ευρωπαίοι ιθύνοντες κατόρθωσαν πολύ σύντομα να μεταφέρουν το επίκεντρο της κρίσης από τη Wall Street στις χώρες της ευρωζώνης. Σήμερα η ΕΕ θεωρείται το μαύρο πρόβατο της παγκόσμιας οικονομίας, το βαρίδι που την εμποδίζει να ανακάμψει.
Οι συγκρίσεις προκαλούν θλίψη. Το 2010 η ανεργία σε ΗΠΑ και ευρωζώνη ήταν 10%. Εκτοτε μειώθηκε αισθητά στις ΗΠΑ (6,2%), αλλά αυξήθηκε στην ευρωζώνη (11,5%), χωρίς να υπάρχουν προοπτικές ουσιαστικής μείωσης στο άμεσο μέλλον. Η αμερικανική οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό της τάξεως του 2%, ενώ η ευρωπαϊκή παραμένει καθηλωμένη στη ζώνη του μηδενός. Η δημοσιονομική κατάσταση βελτιώνεται αισθητά στη «σπάταλη» Ουάσιγκτον, αλλά χειροτερεύει στη «συνετή» ευρωζώνη, παρά τις αιματηρές θυσίες. Ολως παραδόξως οι Ευρωπαίοι είναι εκείνοι που δηλώνουν ευχαριστημένοι και όχι οι Αμερικανοί! Οι οικονομικοί δείκτες πυροβολούν, αλλά οι ιδεοληψίες είναι αλεξίσφαιρες…
Ο φόβος, η μοιρολατρία και ο ηθικισμός είναι κακοί σύμβουλοι για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής. Οταν αφήνεις τις δημοσιονομικά ευάλωτες χώρες να καούν «για να βάλουν μυαλό και να κάνουν μεταρρυθμίσεις», τότε παίζεις με τη φωτιά. Με τέτοια μυαλά και τέτοιες πολιτικές η ευρωζώνη δεν έχει μέλλον. Μόνο που αυτή τη φορά ο κίνδυνος δεν προέρχεται από τις χώρες της περιφέρειας αλλά από τον σκληρό πυρήνα. Είναι δε πολύ-πολύ μεγαλύτερος, όπως έδειξαν και οι πρόσφατες ευρωεκλογές.
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ..

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ