Η κίνηση αποτελεί αναπόσπαστη διαδικασία στην φύση, και οι μετακινήσεις πληθυσμών χαρακτηρίζουν την ιστορία του ανθρωπίνου είδους από δημιουργίας του. Οι εν λόγω μετακινήσεις πληθυσμών, ωθούμενες από οικονομικά, κλιματολογικά και πολιτικά αίτια, συμβαίνουν συνέχεια αλλά περνούν απαρατήρητες, όταν είναι μικρού μεγέθους, διότι τότε δεν έχουν εμφανείς αλλαγές για την κοινωνία υποδοχής τους. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των μετακινήσεων είναι η αυξομείωση της ροής των μεταναστών ανά δεκαετία, αιώνα και εποχή. Παράλληλα στο φαινόμενο της μετανάστευσης συνυπάρχουν οι έννοιες του νομαδικού και αστικού τρόπου ζωής.
Το σημερινό φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης Μουσουλμάνων από την Ασία και την Αφρική στην Ευρώπη δεν είναι καινούριο. Είναι όμως σπάνιο σε μέγεθος και δυναμική αλλά και τρόπο εκδήλωσης, δεδομένου ότι η μετακίνηση λαμβάνει χώρα σχετικά ανώδυνα και αθόρυβα, συγκριτικά με άλλες εποχές, όταν χαρακτηριζόταν από επώδυνες, χρόνιες και εκτεταμένες πολεμικές συγκρούσεις. Το ιστορικό προηγούμενο του φαινομένου που ζούμε σήμερα είναι η Ύστερη Αρχαιότητα και η εισβολή των γερμανικών φύλων του Βορρά στην Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, πολιτικός και πολιτιστικός διάδοχος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, βλέπει ένα ανάλογο μεταναστευτικό κύμα να εκδηλώνεται όχι στον Βορρά αλλά στο νότο και την ανατολή των συνόρων της. Ο Ρήνος ποταμός έχει αντικατασταθεί από τον Έβρο με τους Έλληνες αστυνομικούς, συνοριοφύλακες και την Φρόντεξ να αποτελούν τους ακρίτες φρουρούς της.
Τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια, σε σύγκριση με το παρελθόν, λόγω της οξύτητας του φαινομένου και της χρονικής συνύπαρξής του με την τραγική οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα, η ελληνική πολιτεία βελτιώθηκε σε επίπεδο οργάνωσης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η Αμυγδαλέζα, τα κέντρα υποδοχής, κράτησης και απέλασης στην χώρα, ο Ξένιος Ζευς, η ενίσχυση της περιφρούρησης του Έβρου με την τάφρο και την επανατοποθέτηση συνοριοφυλάκων στον φυσικό χώρο δράσης τους, και όχι στο πελατειακό σαλόνι των μεγάλων αστικών κέντρων, αποτελούν σημάδια βελτίωσης για την αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης.
Ωστόσο τα προβλήματα παραμένουν οξέα. Η πρόσφατη αύξηση του μέγιστου χρόνου κράτησης κατά εννέα μήνες έχει δημιουργήσει δυσαρέσκεια στους κρατουμένους λόγω του παρατεταμένου χρόνου αφενός, των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης τους στα κέντρα αφετέρου. Αποτέλεσμα είναι οι αυξανόμενες στάσεις, εξεγέρσεις και απόπειρες αυτοκτονίας των κρατουμένων. Είναι σαφές στην ελληνική πολιτεία και την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι αν η αύξηση του χρόνου κράτησης δεν συνδυασθεί με διπλασιασμό του επιπέδου διαβίωσης στα κέντρα αυτά, τότε η ασφάλεια και λειτουργία τους θα καταστεί προβληματική και αβέβαιη.
Η μείωση της εισροής λαθρομεταναστών συνέπεσε χρονικά με τον χειμώνα, τον ευνοϊκό για την μη προσπέλαση των ελληνικών νησιών, απ’ όπου από το περασμένο φθινόπωρο οι λαθροδιακινητές επιχειρούν εναλλακτικά του Έβρου. Παράλληλα υπάρχει συγκέντρωση μεγάλου αριθμού λαθρομεταναστών και Συρίων προσφύγων στην Τουρκία. Υπό την ανοχή της Άγκυρας οι, κυρίως Κούρδοι, λαθροδιακινητές περιμένουν την βελτίωση των καιρικών συνθηκών, αλλά και την χαλάρωση της ελληνικής πολιτείας για να αυξήσουν τον όγκο εργασίας τους.
Η πολιτεία δεν πρέπει να επαναπαυθεί διόλου και να της δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση ότι η άμπωτη στο κύμα της λαθρομετανάστευσης θα διαρκέσει. Αντίθετα αναμένεται νέο παλιρροϊκό κύμα από την άνοιξη, κύμα το οποίο θα οφείλεται στην επιδεινούμενη πολιτική κατάσταση στην Μέση Ανατολή.
Στον ισλαμικό κόσμο τα πολιτικά πράγματα εξελίσσονται ανησυχητικά για την διατήρηση της γεωπολιτικής σταθερότητας σε βάθος δεκαετίας. Κύριο χαρακτηριστικό των γεωπολιτικών εξελίξεων είναι η μακραίωνη πολιτιστικά, και άρτι γεωπολιτικά αναδυθείσα, σύγκρουση Σηϊτών και Σουνιτών Μουσουλμάνων στην Συρία, το Ιράκ, το Μπαχρέιν, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Παράλληλα η Αίγυπτος βρίσκεται στο κατώφλι εμφυλίου πολέμου μεταξύ εκκοσμισκευμένων και ισλαμιστών.
Η έως τώρα “κρίση” στην Συρία εξελίσσεται σε χρόνιο εμφύλιο, τύπου Λιβάνου, με αδιευκρίνιστες χρονικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις. Προβλέπεται αύξηση των Συρίων προσφύγων στην Τουρκία με τους ήδη υπάρχοντες είτε να σταθεροποιούνται στην συρο-τουρκική μεθόριο είτε να κινούνται δυτικότερα, στα σημαντικά τουρκικά αστικά κέντρα και την Ευρώπη. Η κατάσταση στο Ιράκ και το Μπαχρέιν είναι βραδυφλεγής βόμβα για την γεωπολιτική σταθερότητα του Περσικού Κόλπου και την ενίσχυση του κύματος λαθρομετανάστευσης.
Η εν λόγω πολιτική αστάθεια σε συνδυασμό με την πολιτική ασύμμετρων απειλών από την Τουρκία προς την Ευρώπη, καθώς και την υπεργεννητικότητα και την οικονομική ανεπάρκεια πολλών περιοχών της Μ. Ανατολής δεν επιτρέπουν ούτε στην καρδιά της ΕΕ αλλά κυρίως στις ακριτικές της χώρες, στιγμή επανάπαυσης ενόψει του επικείμενου παλιρροϊκού κύματος. Και αυτό το αυξομειωτικό κύμα θα είναι χρόνιο…
Δρ. Ευάγγελος Βενέτης, Ερευνητικό Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής – ΕΛΙΑΜΕΠ
